Przedmieście Świdnickie
| Osiedle Wrocławia | |
 Podwale, na pierwszym planie gmach policji, na drugim – sądu i prokuratury | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Data założenia |
1991 |
| W granicach Wrocławia |
1768–1868 (okres przyłączania różnych części osiedla) |
| Populacja (2017-12-31) • liczba ludności |
|
Położenie na mapie Wrocławia
| |
.jpg)
Przedmieście Świdnickie – osiedle we Wrocławiu, do 1990 (tj. do czasu likwidacji podziału miasta na dzielnice) będące częścią dzielnicy administracyjnej Stare Miasto, obok osiedla Szczepin i osiedla Stare Miasto. Po zmianach dokonanych przez Radę Miasta w roku 2006, do potrzeb ewidencyjno-wyborczych Przedmieście Świdnickie obejmuje ulice[2] znajdujące się wewnątrz obszaru ograniczonego od południa nasypem kolejowym od stacji Wrocław Główny na zachód, od zachodu i północnego zachodu – terenami kolejowymi przy Dworcu Świebodzkim, od północy – Fosą Miejską; na wschodzie – ulicą Dworcową, której numery nieparzyste (od 1 do 31) zaliczane są do Przedmieścia Świdnickiego, a parzyste (2–32) do osiedla Przedmieście Oławskie. Przedmieście Świdnickie zamieszkane jest przez około 18 tysięcy osób (dane z lat 2006 i 2007). Nazwa „Przedmieście Świdnickie” używana jest prawie wyłącznie w dokumentach oficjalnych, nie funkcjonuje w potocznym użyciu.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Przedmieście Świdnickie swoją historyczną nazwę (niem. Schweidnitzer Vorstadt) zawdzięcza położeniu przed Bramą Świdnicką znajdującą się w miejskich murach na trakcie z wrocławskiego Rynku do Świdnicy. W drugiej połowie XVIII wieku część podwrocławskich przedmieść (w tym Przedmieścia Świdnickiego mniej więcej do linii ówczesnych Schweidnitzer Anger, tj. Świdnickich Błoni albo Świdnickich Pastwisk, w przybliżeniu pokrywającej się z dzisiejszą ul. Piłsudskiego) włączono pod jurysdykcję miasta. Budowano tam tylko domy drewniane (zakazywano budowania konstrukcji murowanych), które w razie zbliżającego się do miasta zagrożenia obcych wojsk bezwzględnie wypalano (tak było też w listopadzie 1806, kiedy zbliżały się wojska napoleońskie), co utrudniać miało ukrycie się najeźdźców przed obserwacją i ostrzałem z miejskich murów. Do początków XIX wieku, kiedy wskutek decyzji Francuzów podjętej po kapitulacji pruskiego garnizonu we Wrocławiu przed Hieronimem Bonaparte (6 stycznia 1807) rozpoczęto burzenie fortyfikacji miejskich, wrocławskie przedmieścia, w tym Przedmieście Świdnickie, zamieszkane było przez ludność zajmującą się głównie zaopatrywaniem miasta w podstawowe artykuły spożywcze (ogrodników i drobnych hodowców). Znajduje to swe odzwierciedlenie w historycznych nazwach: wspomniane już Schweidnitzer Anger od około 1823 nazywano Gartenstraße, tj. ulicą Ogrodową (wschodni odcinek tego traktu nazywany był Angerstraße, czyli ulicą Pastwiskową)[3].
Niespełna dwa lata po kapitulacji i po rozpoczęciu likwidacji murów ustanowiono 19 listopada 1808 we Wrocławiu nowe prawo miejskie (Städteordnung), którym włączono do miasta jego przedmieścia, w tym Przedmieście Świdnickie. Granice tego obszaru dość dokładnie pokrywały się ze współczesnymi, co wynika z faktu, iż linię kolejową, której nasyp dziś stanowi granicę południową Przedmieścia wytyczono w latach 40. XIX wieku na skraju ówczesnego miasta[4].
Od tego czasu rozpoczęła się stosunkowo szybka zabudowa Przedmieścia Świdnickiego miejskimi kamienicami oraz obiektami użyteczności publicznej i handlowymi. Wytyczono przedłużenie ulicy Świdnickiej i prostopadłe do niej trakty Tauentzien Straße (dziś ul. Kościuszki) i Angerstraße i Gartenstraße (dziś ul. Piłsudskiego), wyznaczono działki wzdłuż biegnącej wzdłuż fosy ulicy Podwale. Ulice te do dziś pozostają najważniejszymi osiami komunikacyjnymi w tej części miasta, wraz z będącą przedłużeniem ul. Piotra Skargi ulicą Kołłątaja, oraz ulicą Grabiszyńską, natomiast wyznaczone w XIX wieku place: Berlinerplatz (nazwa nadana po wybudowaniu dworca Świebodzkiego i dworca Marchijskiego, później przemianowany na Elferplatz[5]), Sonnenplatz i Tauentzien Platz (Orląt Lwowskich, Legionów i Kościuszki) nadal są ważnymi węzłami komunikacyjnym.
Obiekty[edytuj | edytuj kod]
Najbardziej eksponowanymi obiektami Przedmieścia Świdnickiego są: Dworzec Główny (wybudowany w latach 1855–1857) przy ul. Piłsudskiego, gmach aresztu (dawniej więzienie) i sądów, wybudowane w latach 1845–1852 i rozbudowywane w 1881–1887 i 1930 w kwartale ulic Muzealnej, Podwale, Świebodzkiej i Sądowej, koszary 11 regimentu grenadierów im. króla Fryderyka III (wybudowane w latach 1828–1834, dziś Starostwo Powiatowe; wcześniej w tym miejscu stacjonowali kirasjerzy) przy Podwalu, Komenda Wojewódzka Policji (1925–1927) w kwartale Podwala, Muzealnej, Druckiego-Lubeckiego i Łąkowej, budynek loży masońskiej „Hermann zur Beständigkeit” (1912, dziś klub policyjny „Śnieżka”), gmach Sejmu Śląskiego (1893–1895, dziś siedziba NOT), domy handlowe Martina Schneidera (1908/1929, dziś DH „Podwale”) i Wertheim (1928, dziś DH „Renoma”) przy skrzyżowaniu Świdnickiej z Podwalem.
Nie zachowała się do dziś wybudowana w latach 1865–1872 Synagoga na Wygonie (przy Podwalu i Łąkowej), spalona podczas nocy kryształowej w 1938 i po wojnie już nie odbudowana, ani Śląskie Muzeum Sztuk Pięknych (Museum der bildenden Künste) wybudowane w latach 1875–1880 przy placu Muzealnym, uszkodzone w średnim stopniu podczas oblężenia Festung Breslau w 1945, później nieodbudowane i ostatecznie zburzone w 1962; na jego miejscu jest dziś tysiąclatka – szkoła podstawowa nr 67 (budynek szkoły przy ulicy Podwale 57). Wybudowana w 1908 hala targowa nr II (bliźniacza wobec powstałej w tym samym czasie hali targowej przy ul. Piaskowej), również uszkodzona w średnim stopniu, zburzona została w 1973 (znajdowała się na tyłach dawnej Filharmonii Wrocławskiej, w okolicach zachodniego krańca nieistniejącego już placu targowego przy ul. Zielińskiego).
Zburzone też zostały znajdujące się tu pomniki: konny cesarza Fryderyka III na placu Muzealnym przed Śląskim Muzeum Sztuk Pięknych z 1905 oraz generała Friedricha Bogislava von Tauentziena na placu Kościuszki.
Po wojennych zniszczeniach wokół placu Kościuszki powstały w latach 1954–1956 budynki mieszkalne w stylu socrealistycznym, podobne do warszawskich w Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej (MDM), nadano im nazwę „Kościuszkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej” (KDM). Natomiast wokół placu Legionów (wówczas pl. PKWN) zbudowano osiedle mieszkaniowe Plac PKWN, w tym zespół budynków mieszkalno-usługowych przy ulicy marsz. Józefa Piłsudskiego 2-10.
Podział administracyjny Przedmieścia Świdnickiego do roku 1945[edytuj | edytuj kod]
- Gabitz (dzisiejsze Gajowice)
- Kleinburg (dzisiejszy Borek)
- Kaiser-Wilhelm-Viertel (Dzielnica Cesarza Wilhelma)[6]
- Neudorf (Nowa Wieś)[6]
- Siebenhufen (Siedem Łanów)[7]
- Tauentzienviertel (Dzielnica Tauentziena)[8]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- historia Wrocławia
- Przedmieście Mikołajskie – Nikolai Vorstadt
- Przedmieście Odrzańskie – Oder Vorstadt
- Przedmieście Oławskie – Ohlauer Vorstadt
- Przedmieście Piaskowe – Sandvorstadt
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Liczba mieszkańców zameldowanych na pobyt stały i czasowy (stan na 31.12.2017).
- ↑ Spis ulic i ich odcinków zaliczanych do Przedmieścia Świdnickiego ulic według Uchwały nr LIV/3267/06 Rady Miejskiej Wrocławia z 6 lipca 2006 roku, s. 4.
- ↑ Wcześniej, w XVIII w. odcinek od Grabiszyńskiej do Stawowej nazywano Große Anger (Wielkie Błonia), od Stawowej do Dworcowej Neue Anger (Nowe Błonia) albo Judenanger (Błonia Żydowskie).
- ↑ Niewielka różnica to rejon dzisiejszych ulic Zdrowej, Pochyłej, Wysokiej, Szpitalnej i Żytniej, które do około 1870 znajdowały się poza Przedmieściem Świdnickim (Rogatka Kącka – Canther Barriere – zlokalizowana była przy dzisiejszym skrzyżowaniu Jęczmiennej i Grabiszyńskiej) i dopiero dokonana w tym czasie korekta przebiegu fragmentu linii kolejowej spowodowała, że przesunięta równocześnie została granica administracyjna.
- ↑ Dosłownie „plac Jedenastkowy”, na cześć stacjonującego w znajdujących się nieopodal koszarach 11. regimentu grenadierów; nazwa nadana 3 lipca 1935 w stulecie stacjonowania we Wrocławiu tego pułku.
- ↑ a b Część dzisiejszej dzielnicy Południe.
- ↑ Okolice dzisiejszej ulicy Tęczowej.
- ↑ Okolice dzisiejszej ulicy Kościuszki.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Encyklopedia Wrocławia, Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000, s. 680–681, ISBN 83-7023-749-5.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
