Ren

Ren

Ren w Düsseldorfie
Kontynent	Europa
Państwo	Niemcy Szwajcaria Liechtenstein Austria Francja Holandia
Rzeka
Długość	1233 km
Powierzchnia zlewni	224 400 km²
Średni przepływ	2300 m³/s Rees
Źródło
Miejsce	Szwajcaria Jezioro Toma (Alpy)
Wysokość	2345 m n.p.m.
Współrzędne	46°37′57″N 8°40′20″E
Ujście
Recypient	Holandia Morze Północne
Miejsce	Delta Renu i Mozy
Wysokość	0 m n.p.m.
Współrzędne	51°58′52″N 4°04′54″E
Mapa
Bieg rzeki z zaznaczonymi odcinkami
Położenie na mapie Europy źródło ujście

{{Rzeka infobox}} Nieznane pola: "nierozpoznany:nierozpoznane:dopływy". Nieoczekiwana grafika: "źródło: miejsce" oraz "ujście: recypient".

Wodospad na Renie koło Szafuzy

Ren (fr. Rhin, niem. Rhein, nid. Rijn, ret. Rein, łac. Rhenus) – jedna z najdłuższych rzek w Europie, licząca 1233 km, w tym 865 km w Niemczech. Ren wypływa z Alp Szwajcarskich (gdzie ma swoje źródło), przez Jezioro Bodeńskie, dalej na północ tworząc granicę między Francją a Niemcami. Ren uchodzi poprzez Deltę Renu i Mozy do Morza Północnego na zachód od Rotterdamu w Holandii.

Etymologia nazwy

Nazwa rzeki pochodzi od protoindoeuropejskiego rdzenia reie-, oznaczającego „poruszać się, płynąć”, który jest również podstawą takich słów jak polskie rzeka czy angielskie river. Podobną etymologię ma m.in. rzeka Reno we Włoszech.

Nazwa „Ren”

Nazwa Ren (Rijn) używana jest dla małych potoków na północy, gdzie znajdował się główny nurt Renu w czasach rzymskich. Nie niosą one jednak w dzisiejszych czasach wody Renu.

Miasta nad Renem

Nad Renem leżą m.in. Konstancja, Szafuza, Bazylea, Strasburg, Karlsruhe, Spira, Mannheim, Ludwigshafen am Rhein, Wormacja, Wiesbaden, Moguncja, Koblencja, Bonn, Kolonia, Düsseldorf, Duisburg, Arnhem, Utrecht, Rotterdam.

Zlewnia Renu

Obecne opracowania podają powierzchnię zlewni Renu na 224 400 km², wcześniejsze źródła szacowały ją na 252 000 km².

Szerokość Renu

• przed ujściem Aare: 100 m
• później: 200 m
• przed Moguncją (Mainz): 500 m
• w środkowym biegu pomiędzy 115 a 330 metrów
• przy granicy z Holandią: 400 m, w czasie przypływu nawet do 1 km

Przepływ Renu

• przed Jeziorem Bodeńskim: 230 m³/s
• na wodospadzie Rheinfall:
  • Średni przepływ letni: 600 m³/s
  • Średni przepływ zimowy: 250 m³/s
• przed Bazyleą: 1060 m³/s
• w Rees: 2300 m³/s

Bieg rzeki

Od źródła do Jeziora Bodeńskiego

Tablica informacyjna w miejscu źródła Renu z napisem: „ŹRÓDŁO RENU. 1320 km do ujścia.”

Mapa z rzeką od źródła do Jeziora Bodeńskiego

Vorderrhein

Ren wypływa z jeziora Toma (niem. Tomasee) w Alpach Szwajcarskich, w kantonie Gryzonia, w pobliżu wsi Reichenau. Jezioro to leży niedaleko na północ od szczytu Piz Badus (2928 m n.p.m.). Początkowo, po wypłynięciu z jeziora jako Vorderrhein (vor der Rhein – dosł. przed Renem) podąża równoleżnikowo na wschód z lekkim odchyleniem na północ. Pierwsza wioska znajduje się 5 km poniżej przełęczy Oberalppasses. Dalej płynie przez Disentis i Ilanz, gdzie łączy się z Valser Rhein. W Bonaduz do rzeki dołącza Hinterrhein (Hinter Rhein – dosł. tylny Ren), wypływający z lodowca Paradies. Od Reichenau, jako Alpenrhein (dosł. Ren Alpejski), biegnie przez rynny polodowcowe do Chur i kieruje się na północ gdzie wpada do Jeziora Bodeńskiego na północnym krańcu Alp. Wcześniej przez około 25 kilometrów rzeka stanowi granicę pomiędzy Liechtensteinem i Szwajcarią.

Bieg górny

Ren w okolicach Bingen

Ren po wypłynięciu z Jeziora Bodeńskiego kieruje się w kierunku zachodnim jako Hochrhein (Wysoki Ren), przepływa przez 21-metrowy, największy w Europie wodospad Rheinfall i łączy się z rzeką Aare, która podwaja jego średni przepływ do średnio 1000 m³/s.

Pomiędzy Szafuzą a Bazyleą dalej płynie na zachód przełomem pomiędzy Jurą a Schwarzwaldem.

Na granicy szwajcarsko-niemieckiej, tuż za Bazyleą Ren skręca na północ i przez jakieś 30–40 km wije się przez Nizinę Górnoreńską. Odcinek ten, od Bazylei, aż do Karlsruhe jest też naturalną i polityczną granicą pomiędzy Niemcami a Francją. Na północ od tego odcinka do Renu wpadają dwa z największych dopływów tej rzeki: Neckar w Mannheim, oraz Men we Frankfurcie. Znajdują się tu stare, cesarskie miasta: Spira, Wormacja i Moguncja.

Bieg środkowy

Dolina środkowego Renu

W miejscu, gdzie Ren dopływa do gór Taunus, skręca na zachód, a następnie przecina Reńskie Góry Łupkowe płynąc ponownie ku północy. Rzeka wcina się w przeszkodę, rzeźbiąc w niektórych miejscach ponad 300-metrowe klify. W Bingen nad Renem rzeka zapoczątkowuje swój bieg przez Dolinę Środkowego Renu. Dolina ciągnie się aż do Bonn, a jej 65-kilometrowy odcinek pomiędzy Bingen a Koblencją znany jako przełom Renu słynny jest z licznych zabytków średniowiecznej architektury świeckiej i sakralnej, winnic i zamków. Ten krajobraz kulturowy Oberes Mittelrheintal został wpisany w 2002 na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Koło Koblencji do Renu uchodzi – z lewej – Mozela oraz – z prawej – Lahn.

Największe dopływy Renu w jego środkowym biegu to: Nahe, Mozela i Ahr (lewobrzeżne) oraz Lahn, Wied i Sieg (prawobrzeżne).

Bieg dolny

Od Bonn rzeka jest już szeroką rzeką nizinną. Przepływa w dalszym biegu przez Kolonię, Düsseldorf i Duisburg, gdzie wpada do niego Ruhra. W Duisburgu znajduje się największy europejski port śródlądowy. Nieco dalej, koło miasta Wesel do Renu uchodzi z prawej strony Lippe.

Delta Renu i Mozy

Przekraczając granicę z Holandią w Spijk, w pobliżu Nijmegen i Arnhem, Ren jest najszerszy w całym swoim biegu. Wkrótce potem dzieli się na trzy odnogi – Waal, Dolny Ren (Nederrijn) i IJssel. Dwie trzecie wód Renu płyną na zachód jako Waal, później Merwede i Nieuwe Merwede, łączą się z Mozą i wpadają do Morza Północnego. W pobliżu Herdinxveld-Giessendam odłącza się Beneden Merwede, która jako Noord łączy się z Lek w pobliżu miejscowości Kinderdijk, tworząc Nową Mozę (Nieuwe Maas). Dalej przepływa przez Rotterdam, zmienia nazwę na Het Scheur i Nieuwe Waterweg i wpływa do Morza Północnego. Inna odnoga – Stara Moza (Oude Maas) – odłącza się od głównego biegu w pobliżu Dordrechtu, łącząc się później z Nową Mozą, formując Het Scheur.

Pozostała jedna trzecia wód płynie przez Pannerdens Kanaal, a potem dzieli się na IJssel i Dolny Ren. IJssel z jedną dziewiątą wody wpada do IJsselmeer. Dolny Ren płynie na zachód, równolegle do Waal. W pobliżu Wijk bij Duurstede zmienia nazwę na Lek, by później połączyć się z Noord, tworząc Nową Mozę.

Lewe dopływy Renu Thur Murg Necker Glatt Sitter Töss Glatt Aare Birs Ill Lauter Queich Speyerbach Rehbach Isenach Pfrimm Selz Nahe Mozela Nette Ahr Erft

Prawe dopływy Renu Landquart Ill Dornbirner Aach Bregenzer Aach Argen Schussen Radolfzeller Aach z gór Schwarzwaldu: Wutach Alb w Schwarzwaldzie Południowym Murg w Schwarzwaldzie Południowym Wehra Wiese Elz Kinzig Rench Murg w Schwarzwaldzie Północnym Federbach Alb w Schwarzwaldzie Północnym Pfinz Kraichbach Neckar Weschnitz Men Wisper Lahn Wied Sieg Wupper Düssel Ruhra Emscher Lippe

Natura

Rezerwat przyrody Taubergiessen

Altrheinärme pomiędzy Germersheim a Speyer

W tarasie zalewowym Renu na północny zachód od Fryburga Bryzgowijskiego znajdują się lasy łęgowe. Zamieszkuje je wiele rzadkich roślin i zwierząt.
W górach Kaiserstuhl występują murawy kserotermiczne z ciepłolubnymi gatunkami storczyków. Występuje tam też jaszczurka zielona, chociaż jej naturalne siedlisko to rejon Morza Śródziemnego.
W górskich rejonach górnego Renu występuje klimat łagodny. Występują tam migdały i kasztany.
Po „wyprostowaniu rzeki” pomiędzy Germersheim a Speyer utworzyły się starorzecza, zwane po niemiecku Altrheinarme (Stary Ren). Dzisiaj w rejonach miejscowości Rees (miasto) i Xanten są unikatowe w skali kraju podmokłe lasy. Są one siedliskiem lęgowym i zimowym ptactwa wodnego, szczególnie dla mergusów, kaczek i łabędzi. Tereny te są również popularne wśród kajakarzy i wędkarzy oraz są zabezpieczeniem jako teren zalewowy na wypadek powodzi.

Turystyka nad Renem

Największymi atrakcjami turystycznymi nad Renem są jezioro Bodeńskie oraz Dolina środkowego Renu z jej średniowiecznymi zamkami. Ważną rolę odgrywa turystyka w dużych historycznych miastach, jak Bazylea, Strasburg, czy Kolonia. Ogromną ilość turystów przyciąga też wodospad Rheinfall oraz zamki na górach Drachenfels.

Tetralogia Richarda Wagnera

Zygfryd i Córy Renu, ilustracja do tetralogii, Arthur Rackham (1912)

Niemiecki kompozytor Richard Wagner uczynił w swojej tetralogii Pierścień Nibelunga (oryg. Der Ring des Nibelungen) Ren zarówno (epizodycznym) bohaterem, jak też i areną świata przedstawionego. Pierwsza jej część, Złoto Renu (Das Rheingold), w tytule bezpośrednio odnosi się do nazwy rzeki, na której dnie ukryty jest cudowny kruszec dający za cenę całkowitego wyrzeczenia się miłości możliwość panowania nad całym światem. Strażniczkami tego niezwykłego metalu w dziele Richarda Wagnera są trzy siostry – Córy Renu noszące imiona: Woglinda, Wellgunda oraz Flosshilda (odpow. Woglinde, Wellgunde i Flosshilde) i to właśnie w wodach tej rzeki rozpoczyna się akcja wagnerowskiego cyklu dramatów muzycznych. Odrażający karzeł, Nibelung Alberyk (Alberich) pojawia się nad reńskimi wodami i próbuje uwieść kolejno każdą z rzecznych rusałek. Kiedy zaś jego zaloty są kolejno odrzucane przez wszystkie trzy siostry, szukając zemsty, niespełniony amant przysłuchuje się ich rozmowie toczonej o świcie na temat skarbu, który pozostaje pod ich opieką. Pilnowane przez nie złoto da niezwykłą moc i władzę temu, kto zrezygnuje z ziemskiej miłości. Rozwciecznony karzeł zatem miłości nie tylko natychmiast się wyrzeka, ale nawet przeklina ją, co daje mu szanse na wykorzystanie nadprzyrodzonych cech reńskiego skarbu i wykucie z niego magicznego pierścienia. Odtąd pierścień Alberyka będzie budził pożądanie kolejnych stykających się z nim postaci, a w sercach strażniczek pozostawi nieukojony smutek. Rzeką w ostatniej części tetralogii Zmierzchu bogów (Götterdämmerung) podróżuje młody heros Zygfryd (Siegfried), natomiast skradziony przez Nibelunga kruszec wraca wreszcie na swoje miejsce za sprawą walkirii Brunhildy (Brunhlide).