Roman Wilhelmi

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Roman Wilhelmi
Ilustracja
Roman Wilhelmi (1980)
Data i miejsce urodzenia

6 czerwca 1936
Poznań

Data i miejsce śmierci

3 listopada 1991
Warszawa

Zawód

aktor teatralny i filmowy

Lata aktywności

1958–1991

Roman Zdzisław Wilhelmi (ur. 6 czerwca 1936 w Poznaniu, zm. 3 listopada 1991 w Warszawie) – polski aktor teatralny i filmowy. Jeden z najwybitniejszych polskich aktorów w historii[1][2][3].

Roman Wilhelmi i Leonard Pietraszak. Warszawa. Teatr Ateneum - sztuka "Tryptyk listopadowy" (1978)

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Tablica upamiętniająca miejsce urodzin Wilhelmiego w Poznaniu Wildzie
Grób Romana Wilhelmiego na cmentarzu w Wilanowie

Urodził się 6 czerwca 1936 roku jako najstarszy syn Zdzisława i Stefanii Wilhelmich. Miał dwóch młodszych braci, Eugeniusza i Adama. W dzieciństwie został przeniesiony przez rodziców za niesforne zachowanie do szkoły podstawowej z internatem Kolegium Kujawskiego księży salezjanów w Aleksandrowie Kujawskim[4]. Właśnie tam wystąpił w swojej pierwszej sztuce i odkrył zamiłowanie do aktorstwa[4]. Po kilku latach wrócił do Poznania, gdzie ukończył liceum oraz średnią szkołę teatralną (szkołę instruktorów ruchu amatorskiego)[5]. Będąc piętnastolatkiem, wygrał konkurs recytatorski organizowany przez poznańskie radio[6].

Przed egzaminami na studia złamał rękę w łokciu, przez co nie mógł później jej w pełni wyprostować. Wydarzenie to poskutkowało koniecznością ukrywania tej niedoskonałości i poprzez to dobrym opanowaniem gestu[7]. Studiował w PWST w Warszawie, którą ukończył w roku 1958[8]. Na trzecim roku studiów występował już w Teatrze Polskim w roli pazia w sztuce Skowronek Jeana Anouilha[9]. Zaraz po studiach ożenił się i zaczął grać w Teatrze Ateneum, którym kierował Aleksander Bardini. Zamieszkał wówczas, z braku innych możliwości, w pracowni krawieckiej tego teatru. U Bardiniego Wilhelmi wcześniej grał z powodzeniem Stanleya Kowalskiego w Tramwaju zwanym pożądaniem. Była to jedna z ról, którą odgrywał w ramach warsztatów dyplomowych. Jego żona, Danuta, wprowadziła się do niego dopiero po dwóch latach (zamieszkiwali w maszynowni teatru)[10].

Przez pierwsze lata kariery otrzymywał jedynie niewielkie role. Pierwszą znacząca rolą w teatrze było zagranie Murzyna – Wioski w sztuce Murzyni według Jeana Geneta[11]. Pierwszą główną rolę w filmie odegrał w filmie Wiano w 1963 roku. Sam nie był zadowolony z odegrania tej roli, ponieważ była zbyt teatralna, niepasująca do realiów wsi[12]. Później występował w licznych pierwszoplanowych rolach filmowych (Czterej pancerni i pies, Zaklęte rewiry, Kariera Nikodema Dyzmy), często charyzmatycznych.

W serialu Czterej pancerni i pies kręconym w drugiej połowie lat 60. zagrał tylko w pierwszych ośmiu odcinkach, gdyż zgodnie ze scenariuszem jego postać zginęła. Ze względu na popularność serialu twórcy zamierzali wskrzesić odgrywaną postać Olgierda Jarosza, jednak Wilhelmi odmówił, ponieważ w tym czasie otrzymał atrakcyjną propozycję w NRD. Popularność serialu zarówno dla niego, jak i dla pozostałych aktorów grających pierwszoplanowe role, nie przełożyła się na szybką karierę aktorską. Byli jednak prezentowani swoim fanom w różnych częściach Polski, co wiązało się z częstymi libacjami alkoholowymi[13]. Na przełomie lat 60. i 70. nie dostawał w filmie żadnych ról poza serialami młodzieżowymi i dwiema niewielkimi rolami w filmach Stanisława Różewicza. Było to wynikiem założenia, że aktor grający popularną postać w Czterech pancernych nie mógł być kojarzony z negatywnymi bohaterami[14]. W tym czasie za to rozwijała się jego kariera teatralna. W roku 1967 zagrał znaczące role w sztukach: Zmierzch(inne języki), Męczeństwo i śmierć Jean Paul Marata... oraz Niemcy, a w kolejnych latach były to role w Dozorcy, Sonacie Belzebuba oraz rola Peera Gynta, która okazała się przełomowa dla jego kariery na scenie[15].

Grane przez niego postacie były charakterystyczne, co w dużej mierze należy przypisywać jego osobowości. Prezentował aktorstwo w różnych gatunkach filmowych od debiutanckiego kina historycznego, przez dramat (Bez znieczulenia, 1979), akcję (Prywatne śledztwo), po komedię (Kariera Nikodema Dyzmy, Alternatywy 4).

Zmarł na raka wątroby[16]. Został pochowany na cmentarzu wilanowskim w Warszawie.

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy związek małżeński zawarł w 1958 roku z Danutą, późniejszą dziennikarką. Drugie małżeństwo zawarł z Mariką Kollar – węgierską tłumaczką, z tego związku pochodzi syn Rafał (ur. 1970)[17]. Po rozwodzie w 1976 roku[18] trudna sytuacja Mariki zmusiła ją do emigracji z synem do Austrii[19].

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Filmy[edytuj | edytuj kod]

Seriale[edytuj | edytuj kod]

Etiudy filmowe[edytuj | edytuj kod]

  • 1964: Prawo w naszych rękach

Teatr Telewizji[edytuj | edytuj kod]

Polski dubbing[edytuj | edytuj kod]

Filmy[edytuj | edytuj kod]

Seriale[edytuj | edytuj kod]

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

FPFF

Festiwal Teatrów Telewizyjnych w Olsztynie

Kaliskie Spotkania Teatralne

Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie

  • 1981: Medal za najlepszą rolę męską oraz nagroda dziennikarzy radzieckich z APN „Nowosti” za rolę w filmie pt. Ćma

Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Imafic '81” w Madrycie

Festiwal Filmów Fantastycznych Triest

Szczeciński Tydzień Teatralny

Pomnik Romana Wilhelmiego w Poznaniu

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Roman Wilhelmi: to nie ja wybrałem aktorstwo, to aktorstwo wybrało mnie - Wiadomości - polskieradio24.pl, polskieradio24.pl [dostęp 2019-07-17].
  2. Roman Wilhelmi - 55 l. - geniusz, który przegrał z nałogiem - blog Marek Różycki jr, salon24.pl [dostęp 2019-07-17] (pol.).
  3. Roman Wilhelmi: Mężczyźni z kompleksami - Film w INTERIA.PL, film.interia.pl [dostęp 2019-07-17] (pol.).
  4. a b Grzegorz Kłos, Mały łobuz - Roman Wilhelmi: Do końca nie przyjmował do wiadomości, że jest śmiertelnie chory, film.wp.pl, 24 listopada 2015 [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  5. Rychcik 2016 ↓, s. 23.
  6. Rychcik 2016 ↓, s. 26.
  7. Rychcik 2016 ↓, s. 28.
  8. Rychcik 2016 ↓, s. 35.
  9. Rychcik 2016 ↓, s. 31.
  10. Rychcik 2016 ↓, s. 34-36.
  11. Rychcik 2016 ↓, s. 40-45.
  12. Rychcik 2016 ↓, s. 49-50.
  13. Rychcik 2016 ↓, s. 52-53.
  14. Rychcik 2016 ↓, s. 59.
  15. Rychcik 2016 ↓, s. 63.
  16. Nieznane zdjęcia Romana Wilhelmiego. se.pl, 03-11-2010.
  17. Syn znad Dunaju. „Rzeczpospolita”. [dostęp 2020-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-04)]. (pol.).
  18. Tygodnik Życie na gorąco nr 42, 16 października 2014, s. 35
  19. Nie mam żalu do ojca – wyznaje Rafał Wilhelmi. Plejada.pl. [dostęp 2020-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-04)]. (pol.).
  20. Zbigniew Dolny: Rok 1961. Polski-dubbing.pl, 2008-03-13. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  21. Zbigniew Dolny: cd. Rok 1962.. Polski-dubbing.pl, 2010-01-15. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  22. Zbigniew Dolny: rok 1963. Polski-dubbing.pl, 2008-03-13. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  23. Zbigniew Dolny: CIĄG DALSZY FILMÓW DUBBINGOWANYCH W R.1964. Polski-dubbing.pl, 2009-05-17. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  24. a b c Zbigniew Dolny: Ciąg dalszy rok 1965. Polski-dubbing.pl, 2013-06-17. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  25. Zbigniew Dolny: Rok 1966. Polski-dubbing.pl, 2008-12-29. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  26. a b Zbigniew Dolny: Rok 1967. Polski-dubbing.pl, 2008-04-10. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  27. Zbigniew Dolny: Ciąg dalszy rok 1966. Polski-dubbing.pl, 2008-12-29. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  28. a b c d Zbigniew Dolny: Rok 1968. Polski-dubbing.pl, 2008-04-20. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  29. a b Zbigniew Dolny: Rok 1969. Polski-dubbing.pl, 2008-04-26. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  30. a b c d Zbigniew Dolny: Rok 1970. Polski-dubbing.pl, 2008-04-27. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  31. a b c d Zbigniew Dolny: Rok 1971. Polski-dubbing.pl, 2008-06-21. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  32. Zbigniew Dolny: Re: Rok 1971. Polski-dubbing.pl, 2013-09-06. [dostęp 2022-01-09]. (pol.).
  33. a b c Zbigniew Dolny: ROK 1972 cd. Polski-dubbing.pl, 2008-11-03. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  34. Zbigniew Dolny: Rok 1959. Polski-dubbing.pl, 2008-11-05. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  35. Zbigniew Dolny: Rok 1982. Polski-dubbing.pl, 2009-06-10. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  36. Odsłonięcie tablicy R. Wilhelmiego. scenanapietrze.pl, 2008-11-03. [dostęp 2012-11-03]. (pol.).
  37. Skwer ma już imię. scenanapietrze.pl, 2011-06-13. [dostęp 2012-11-03]. (pol.).
  38. w 1936 ulica nazywała się Strumykowa nr 11
  39. Wilda pamięta o Wilhelmim w: epoznan.pl z 2 grudnia 2012
  40. Uchwała nr XLIV/1362/2021 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 18 lutego 2021 r. w sprawie nadania nazwy obiektowi miejskiemu w Dzielnicy Ursynów m.st. Warszawy. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego poz. 1696 [on-line]. 2 marca 2021. [dostęp 2021-04-27].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]