Stanley Baldwin

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanley Baldwin
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

3 sierpnia 1867
Bewdley

Data i miejsce śmierci

14 grudnia 1947
Stourport-on-Severn

Premier Wielkiej Brytanii
Okres

od 23 maja 1923
do 16 stycznia 1924

Przynależność polityczna

Partia Konserwatywna

Poprzednik

Andrew Bonar Law

Następca

Ramsay MacDonald

Premier Wielkiej Brytanii
Okres

od 4 listopada 1924
do 5 czerwca 1929

Poprzednik

Ramsay MacDonald

Następca

Ramsay MacDonald

Premier Wielkiej Brytanii
Okres

od 7 czerwca 1935
do 28 maja 1937

Poprzednik

Ramsay MacDonald

Następca

Neville Chamberlain

Faksymile
Odznaczenia
Order Podwiązki (Wielka Brytania)

Stanley Baldwin (ur. 3 sierpnia 1867 w Bewdley, Worcestershire, zm. 14 grudnia 1947 w Stourport-on-Severn, Worcestershire) – brytyjski polityk z Partii Konserwatywnej, minister, premier Wielkiej Brytanii w latach 1923–1924, 1924-1929 i 1935-1937.

Rząd Baldwina złamał strajk generalny w roku 1926 i przyznał prawa wyborcze wszystkim dorosłym kobietom. W gospodarce wykształciła się nowa sytuacja – południe zaczęło bogacić się, a na północy panowała stagnacja. Kobiety znalazły zatrudnienie w rozwijającym się sektorze usług. Baldwin przyczynił się do abdykacji króla Edwarda VIII w 1936 roku.

Wczesne lata życia i początki kariery politycznej[edytuj | edytuj kod]

Był synem Alfreda Baldwina (przedsiębiorcy i konserwatywnego polityka) oraz Louisy MacDonald, córki George’a MacDonalda. Wykształcenie odebrał w St Michael's School, następnie w Harrow oraz w Trinity College na Uniwersytecie Cambridge. Studiował historię. Po studiach rozpoczął pracę w rodzinnej firmie. Przez krótki czas służył jako podporucznik w Artillery Volunteers. Po śmierci ojca w 1908 r. został dyrektorem Great Western Railway.

12 września 1892 r. poślubił Lucy Ridsdale (1869 – 17 czerwca 1945), córkę Edwarda Ridsdale’a. Stanley i Lucy mieli razem siedmioro dzieci, z których sześć dożyło wieku dorosłego. Ich najstarsze dziecko urodziło się martwe. Pozostałe dzieci to:

W 1906 r. bez powodzenia startował w wyborach do Izby Gmin w okręgu Kidderminster. Do parlamentu dostał się dopiero w 1908 r., wygrywając wybory uzupełniające w okręgu Bewdley, rozpisane po śmierci jego ojca. Był parlamentarnym prywatnym sekretarzem lidera konserwatystów Andrew Bonar Lawa. W 1917 r. został finansowym sekretarzem skarbu. W 1920 r. został członkiem Tajnej Rady. W 1921 r. został członkiem gabinetu jako przewodniczący Zarządu Handlu. W 1922 r. opowiedział się za zerwaniem przez Partię Konserwatywną koalicji z liberałami Lloyda George. W nowym rządzie Bonar Lawa objął tekę kanclerza skarbu.

Premier Wielkiej Brytanii[edytuj | edytuj kod]

W maju 1923 r. chorujący na raka Bonar Law zrezygnował ze swojej funkcji. Kandydatami na nowego premiera zostali wówczas Baldwin oraz lord Curzon. Brak doświadczenia tego ostatniego w sprawach wewnętrznych oraz fakt, że zasiadał on w Izbie Lordów sprawiły, że król Jerzy V na stanowisko premiera powołał Baldwina. Został on także dodatkowo przewodniczącym Izby Gmin, pozostał również tymczasowo na urzędzie kanclerza skarbu. Stanowisko to nowy premier chciał przekazać liberałowi Reginaldowi McKennie, który już wcześniej sprawował ten urząd. McKenna jednak odmówił ponownego objęcia tego stanowiska i kanclerzem skarbu został Neville Chamberlain.

Mimo że konserwatyści posiadali stabilną większość parlamentarną, Baldwin poczuł się związany wcześniejszymi obietnicami Bonar Lawa, który obiecał, że nie zostaną wprowadzone nowe cła bez wcześniejszych wyborów. Pod koniec 1923 r. wzrastające bezrobocie oraz niska jakość towarów importowanych sprawiły, że Baldwin rozpisał na grudzień przedterminowe wybory, aby móc po nich wprowadzić protekcjonistyczne cła i zahamować wzrost bezrobocia. Wybory zakończyły się zwycięstwem Partii Konserwatywnej, która uzyskała 258 mandatów. Opozycyjne Partia Pracy i Partia Liberalna uzyskały odpowiednio 191 i 159 mandatów. Rząd Baldwina utrzymał się do stycznia 1924 r., kiedy Izba Gmin głosami laburzystów i liberałów udzieliła mu wotum nieufności. Baldwin natychmiast podał swój rząd do dymisji.

Przez kolejnych 10 miesięcy Baldwin był liderem Opozycji. 25 października 1924 r., na cztery dni przez planowanymi wyborami parlamentarnymi, w konserwatywnym Daily Mail ukazał się tzw. „list Zinowjewa” (Zinoviev Letter), adresowany do Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Wielkiej Brytanii, który nawoływał partię do zwiększenia agitacji w Wielkiej Brytanii, zwłaszcza w siłach zbrojnych. Konserwatyści wykorzystali to do kampanii przeciwko brytyjsko-radzieckiemu traktatowi handlowemu z 8 sierpnia, który ich zdaniem był furtką dla radzieckich wpływów w brytyjskim ruchu robotniczym.

Wybory parlamentarne 1924 r. zakończyły się przygniatającym zwycięstwem konserwatystów, który uzyskali nad laburzystami przewagę 223 mandatów. Baldwin po raz drugi w swojej karierze stanął na czele rządu i pozostawał na tym stanowisku przez kolejne 5 lat. Najważniejszym wydarzeniem tego okresu był strajk generalny 1926 r., spowodowany przez planowane przez rząd ograniczenia płac górników. Górnicy rozpoczęli strajk 1 maja. Wkrótce przyłączyły się do nich inne związki zawodowe i strajk przekształcił się w strajk generalny. Strajk zakończył się 12 maja sukcesem rządu, który mógł wprowadzić w życie swoje założenia. Skutkiem wydarzeń 1926 r. było uchwalenie w 1927 r. Trades and Disputes Act, który ograniczał prawa do strajku.

Druga kadencja Baldwina zakończyła w 1929 r., po wyborczym zwycięstwie laburzystów. Przez kolejne 2 lata Baldwin stał na czele Opozycji, by w 1931 r., w obliczu wielkiego kryzysu gospodarczego, zawrzeć koalicję z laburzystowskimi stronnikami Ramsaya MacDonalda oraz z Partią Liberalną, i utworzyć rząd narodowy. W rządzie tym Baldwin został Lordem Przewodniczącym Rady. W latach 1932-1934 był dodatkowo Lordem Tajnej Pieczęci.

W czerwcu 1935 r. Baldwin zamienił się stanowiskami z MacDonaldem i po raz trzeci został premierem. W okresie trzeciej kadencji następowała stopniowa remilitaryzacja Wielkiej Brytanii – zwiększono liczbę dywizjonów Królewskich Sił Powietrznych, rozbudowano Royal Navy oraz przezbrojono wojska lądowe. W 1936 r. nakłaniał do abdykacji króla Edwarda VIII. Wkrótce potem zrezygnował ze stanowiska premiera. Otrzymał tytuł 1. hrabiego Baldwin of Bewdley i zasiadł w Izbie Lordów.

Ostatnie lata[edytuj | edytuj kod]

Na politycznej emeryturze Baldwin nie udzielał się w życiu politycznym kraju. Poprzestał na pełnionych wcześniej funkcjach kanclerza Uniwersytetu St Andrews (od 1929 r.) i Uniwersytetu Cambridge (od 1930 r.). We wcześniejszych latach był rektorem Uniwersytetu Edynburskiego (1923-1926) i Uniwersytetu Glasgow (1928-1931). W 1937 r. został kawalerem Orderu Podwiązki. W 1945 r. zmarła jego żona. Pod koniec życia Baldwin cierpiał na zapalenie stawów.

Zmarł we śnie w swoim domu Astley Hall niedaleko Stourport-on-Severn w hrabstwie Worcestershire 14 grudnia 1947 r. Jego ciało zostało poddane kremacji. Jego prochy pochowano w katedrze w Worcesterze. Tytuł hrabiowski odziedziczył jego najstarszy syn.

Gabinety Baldwina[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy gabinet, maj 1923 – styczeń 1924[edytuj | edytuj kod]

Zmiany

  • sierpień 1923 r. – Neville Chamberlain zastępuje Stanleya Baldwina na stanowisku kanclerza skarbu, William Joynson-Hicks zastępuje Chamberlaina na stanowisku ministra zdrowia, następcy Joynsona-Hicksa na stanowisku finansowego sekretarza skarbu nie wchodzą w skład gabinetu

Drugi gabinet, listopad 1924 – czerwiec 1929[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Drugi rząd Stanleya Baldwina.

Zmiany

  • kwiecień 1925 r. – po śmierci lorda Curzona nowym Lordem Przewodniczącym Rady zostaje lord Balfour, lord Salisbury zostaje przewodniczącym Izby Lordów pozostając Lordem Tajnej Pieczęci
  • czerwiec 1925 r. – utworzenie urzędu ministra ds. dominiów, pierwszy ministrem zostaje Leo Amery, który pozostaje równocześnie na stanowisku ministra ds. kolonii
  • listopad 1925 r. – Walter Guinness zastępuje Edwarda Wooda na stanowisku ministra rolnictwa i rybołówstwa
  • październik 1927 r. – lord Cushendun zastępuje lorda Cecila of Chelwood na stanowisku Kanclerza Księstwa Lancaster
  • marzec 1928 r. – Douglas Hogg (teraz jako lord Hailsham) zastępuje lorda Cave’a na stanowisku lorda kanclerza, następcy Hogga na stanowisku prokuratora generalnego nie wchodzą w skład gabinetu
  • październik 1928 r. – lord Peel zastępuje lorda Birkenheada na stanowisku ministra ds. Indii, lord Londonderry zastępuje Peela na stanowisku pierwszego komisarza ds. prac publicznych

Trzeci gabinet, czerwiec 1935 – maj 1937[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Trzeci rząd Stanleya Baldwina.

Zmiany

  • listopad 1935 r. – Malcolm MacDonald zastępuje Jamesa Henry’ego Thomasa na stanowisko ministra ds. dominiów, Thomas zastępuje MacDonalda na stanowisku ministra kolonii, lord Halifax zastępuje lorda Londonderry na stanowiskach lorda tajnej pieczęci i przewodniczącego Izby Lordów, Duff Cooper zastępuje Halifaksa na stanowisku ministra wojny
  • grudzień 1935 r. – Anthony Eden zastępuje Samuela Hoare’a na stanowisku ministra spraw zagranicznych
  • marzec 1936 r. – Thomas Inskip zostaje członkiem gabinetu jako minister koordynacji obrony, lord Eustace Percy opuszcza gabinet
  • maj 1936 r. – William Ormsby-Gore zastępuje Jamesa Henry’ego Thomasa na stanowisku ministra kolonii, lord Stanhope zastępuje Ormsby-Gore’a na stanowisku pierwszego komisarza ds. prac publicznych
  • czerwiec 1936 r. – Samuel Hoare zastępuje lorda Monsella na stanowisku pierwszego lorda Admiralicji
  • październik 1936 r. – Walter Elliot zastępuje Godfreya Collinsa na stanowisku ministra ds. Szkocji, William Morrison zastępuje Elliota na stanowisku ministra rolnictwa i rybołówstwa, Leslie Hore-Belisha zostaje członkiem gabinetu jako minister transportu

Film i telewizja[edytuj | edytuj kod]

W postać premiera Baldwina wcielali się następujący aktorzy:

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Keith Middlemas i John Barnes, Baldwin: A Biography, Weidenfeld and Nicolson, 1969
  • Philip Williamson, Stanley Baldwin. Conservative Leadership and National Values, Cambridge University Press, 1999

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]