Adrian Năstase
![]() | |
Data i miejsce urodzenia |
22 czerwca 1950 |
---|---|
Premier Rumunii | |
Okres |
od 28 grudnia 2000 |
Przynależność polityczna | |
Poprzednik | |
Następca |
Eugen Bejinariu (p.o.) |
![]() | |
Odznaczenia | |
![]() ![]() |
Adrian Năstase (ur. 22 czerwca 1950 w Bukareszcie[1]) – rumuński polityk, prawnik i nauczyciel akademicki. Działacz komunistyczny i postkomunistyczny, lider Partii Socjaldemokratycznej, długoletni poseł do Izby Deputowanych i jej przewodniczący w latach 1996–2000 oraz 2004–2006, minister spraw zagranicznych od 1990 do 1992, premier Rumunii w latach 2000–2004, kandydat w wyborach prezydenckich.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się jako syn wojskowego, który po II wojnie światowej dołączył do partii komunistycznej. Adrian Năstase jeszcze w czasach studenckich poślubił córkę prominentnego komunisty Grigore Preoteasy. Małżeństwo zakończyło się rozwodem, jego drugą żoną została Dana Miculescu, córka Angela Miculescu, w okresie komunistycznym m.in. wicepremiera i ministra[2]. W 1973 ukończył prawo, a w 1978 socjologię na Uniwersytecie Bukareszteńskim. Doktoryzował się na tej uczelni w 1987 w zakresie prawa międzynarodowego[1]. W latach 1973–1990 był badaczem w jednym z instytutów naukowych Academia Română. Od lat 90. pracował, równocześnie z działalnością polityczną, jako nauczyciel akademicki w tym na stanowisku profesorskim[1].
Był aktywistą Rumuńskiej Partii Komunistycznej[2]. W epoce Nicolae Ceaușescu mimo młodego wieku często brał udział w konferencjach międzynarodowych, wygłaszając i publikując artykuły krytykujące „zachodnią koncepcję praw człowieka”[3]. M.in. w 1989 brał udział w rumuńsko-sowieckiej konferencji młodzieżowej w Moskwie i w XIII Światowym Festiwalu Młodzieży i Studentów w Pjongjangu. Jako prawnik z Instytutu Badań Prawnych udzielił także wywiadu gazecie „Komsomolskaja prawda”, w którym krytykował pieriestrojkę w ZSRR, oceniając, że Michaił Gorbaczow zniszczy komunizm i doprowadzi do przywrócenia kapitalizmu. Jako modelowy przykład podawał „pieriestrojkę” Nicolae Ceaușescu, którą ten przeprowadził w Rumunii już w latach 60. Krytykował też radzieckiego przywódcę, który w czasie wizyty w Bukareszcie w maju 1987 nalegał na konieczność reform w Rumunii[4].
W okresie przemian politycznych dołączył do Frontu Ocalenia Narodowego Iona Iliescu[2], został sekretarzem ds. międzynarodowych i rzecznikiem tego ugrupowania. W 1992 został działaczem założonego przez część działaczy frontu FDSN, przekształcanego w 1993 w Partię Socjaldemokracji w Rumunii (PDSR), a w 2001 w Partię Socjaldemokratyczną (PSD). W ramach partii był przewodniczącym rady wykonawczej (1993–1997), pierwszym wiceprzewodniczącym (1997–2000), pełniącym obowiązki przewodniczącego (2000–2001) i przewodniczącym (2001–2005)[1]. W 2005 na czele ugrupowania stanął Mircea Geoană[5]. Adrian Năstase był później przewodniczącym rady wykonawczej i rady krajowej socjaldemokratów[1].
W 1990 po raz pierwszy został wybrany do Izby Deputowanych. Reelekcję do niższej izby rumuńskiego parlamentu uzyskiwał w wyborach w 1992, 1996, 2000, 2004 i 2008[1]. Pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Izby Deputowanych, zaś w latach 1992–1996 i 2004–2006 stał na jej czele[1]. W latach 1990–1992 zajmował stanowisko ministra spraw zagranicznych. W grudniu 2000, po zwycięstwie lewicy w wyborach parlamentarnych, objął urząd premiera, który sprawował przez czteroletnią kadencję do grudnia 2004[5].
W 2004 wystartował w wyborach prezydenckich. W pierwszej turze z listopada otrzymał 40,97% głosów, zajmując pierwsze miejsce. W drugiej z grudnia poparło go 48,77% głosujących, przegrał tym samym z kandydatem centroprawicy Traianem Băsescu[6]. W 2012 ostatecznie odszedł z rumuńskiego parlamentu[1].
Postępowania karne
[edytuj | edytuj kod]Specjalny urząd antykorupcyjny DNA wszczął przeciwko niemu postępowanie karne w związku z zarzutami o korupcję, w listopadzie 2006 skierowano akt oskarżenia[7]. Adrian Năstase został ostatecznie skazany 20 czerwca 2012 na karę dwóch lat pozbawienia wolności za defraudację 1,5 miliona euro przeznaczonych na swoją kampanię wyborczą[8][9]. Kiedy funkcjonariusze policji przybyli do domu byłego premiera, aby go zatrzymać, polityk postrzelił się w gardło, próbując rzekomo popełnić samobójstwo. Potem, ukrywając niegroźną ranę przed dziennikarzami, został przetransportowany na sześć dni do szpitala[10][11]. Komentatorzy wskazywali, że była to próba tymczasowego uniknięcia aresztowania[10][12]. Adrian Năstase został zwolniony z zakładu karnego w marcu 2013 po odbyciu dziewięciu miesięcy z zasądzonego dwuletniego pozbawienia wolności[13].
W kolejnym procesie w styczniu 2014 Wysoki Trybunał Kasacyjny i Sprawiedliwości uznał, że polityk podczas pełnienia funkcji premiera przyjął łapówki o równowartości 638 tysięcy euro, skazując go za to na karę czterech lat pozbawienia wolności[8] oraz na karę trzech lat pozbawienia wolności za szantaż. Ustalono, że w latach 2002–2004 wykorzystywał swoją pozycję, aby z naruszeniem procedury celnej sprowadzić z Chin materiały budowlane i wyposażenie do domu oraz daczy w Bukareszcie. Wywierał wtedy presję na funkcjonariuszy służb dyplomatycznych i celnych w celu uzyskania pozwolenia na przywóz[14][15]. Jego żona Dana Năstase została uznana winną udziału w procederze i skazana na karę trzech lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.
W czerwcu 2014 sąd apelacyjny orzekł wobec niego karę w łącznym wymiarze czterech lat i sześciu miesięcy pozbawienia wolności[16]. W sierpniu tego samego roku po odbyciu jednej trzeciej kary został warunkowo przedterminowo zwolniony[17]. W międzyczasie jako osoba skazana został usunięty z palestry przez bukareszteńską radę adwokacką[18], a także utracił stanowisko profesora na Uniwersytecie Bukareszteńskim[19].
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Wielki Orderu Gwiazdy Rumunii (2002, odebrany w 2019)[20]
- Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (Włochy, 2003)[21]
- Wielka Wstęga Orderu Zasługi (Liban, 2003)[22]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Adrian Năstase. cdep.ro. [dostęp 2018-01-06]. (rum.).
- ↑ a b c Adrian Năstase. cidob.org. [dostęp 2018-01-06]. (hiszp.).
- ↑ Adrian Năstase. Drepturile omului, un concept retrogard. „Scinteia”, s. 2, 2004-10-16 (przedruk z 1983). [dostęp 2018-01-06]. (rum.).
- ↑ Armand Gosu: 25 noiembrie 1989: Năstase, avocatul lui Nicolae Ceausescu. evz.ro, 2004-12-03. [dostęp 2018-01-06]. (rum.).
- ↑ a b Leaders of Romania. zarate.eu. [dostęp 2018-01-06]. (rum.).
- ↑ Rezultate înregistrate la alegeri prezidențiale, din 1990 până în 2009. dcnews.ro, 2014-10-29. [dostęp 2018-01-06]. (rum.).
- ↑ Rumunia osądzi za korupcję byłego premiera. gazeta.pl, 2006-11-15. [dostęp 2018-01-06].
- ↑ a b Były premier unijnego kraju skazany za korupcję. dziennik.pl, 2014-01-06. [dostęp 2014-01-07].
- ↑ Corruption in Romania: Năstase nailed. economist.com, 2012-01-31. [dostęp 2018-01-06]. (ang.).
- ↑ a b Former PM Adrian Nastase, first time in public after being taken to jail. romania-insider.com, 2012-07-25. [dostęp 2018-01-06]. (ang.).
- ↑ Dan Bilefsky: The Curse of Corruption in Europe’s East. nytimes.com, 2012-10-26. [dostęp 2018-01-06]. (ang.).
- ↑ Geta Roman: Ce îl aşteaptă pe Adrian Năstase la Jilava: cameră intimă pentru vizite, apă caldă cu program.. evz.ro, 2012-07-23. [dostęp 2018-01-06]. (rum.).
- ↑ Romanian Ex-PM Nastase Freed From Prison. balkaninsight.com, 2013-03-19. [dostęp 2018-01-06]. (ang.).
- ↑ Update 4: Adrian Năstase, condamnat la trei ani de închisoare cu suspendare pentru şantaj. romanialibera.ro, 2012-03-30. [dostęp 2018-01-06]. (rum.).
- ↑ Romania ex-PM Adrian Nastase jailed in bribery case. bbc.com, 2014-01-06. [dostęp 2014-01-07]. (ang.).
- ↑ Former PM Adrian Nastase to be released from prison. agerpres.ro, 2014-08-21. [dostęp 2018-01-06]. (ang.).
- ↑ Romanian court frees former prime minister Nastase on parole. reuters.com, 2014-08-21. [dostęp 2018-01-06]. (ang.).
- ↑ Adrian Năstase a fost exclus din Baroul Bucureşti. romanialibera.ro, 2014-01-13. [dostęp 2018-01-06]. (rum.).
- ↑ Adrian Năstase nu mai este profesor universitar la Facultatea de Drept a Universităţii din Bucureşti. adevarul.ro, 2013-06-05. [dostęp 2018-01-06]. (rum.).
- ↑ Președintele Iohannis le-a retras decorațiile condamnaților Adrian Năstase, Miron Mitrea, Dan Voiculescu, Adrian Severin. g4media.ro, 11 grudnia 2019. [dostęp 2025-05-19]. (rum.).
- ↑ Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana. quirinale.it, 9 maja 2003. [dostęp 2025-05-22]. (wł.).
- ↑ BEYROUTH-BUCAREST – Reçu par Lahoud et Berry, le Premier ministre roumain rappelle l’appui de son pays à la «feuille de route» Les investissements au cœur des entretiens de Nastase avec Hariri. lorientlejour.com, 23 czerwca 2003. [dostęp 2025-05-22]. (fr.).
- Kandydaci na urząd prezydenta Rumunii
- Odznaczeni Orderem Zasługi (Liban)
- Odznaczeni Orderem Zasługi Republiki Włoskiej
- Politycy Partii Socjaldemokratycznej (Rumunia)
- Premierzy Rumunii
- Politycy Rumuńskiej Partii Komunistycznej
- Pozbawieni Orderu Gwiazdy Rumunii
- Rumuńscy ministrowie spraw zagranicznych
- Rumuńscy prawnicy
- Rumuńscy posłowie do Izby Deputowanych
- Ludzie urodzeni w Bukareszcie
- Urodzeni w 1950