Pieriestrojka
.jpg)
 |
| Historia Rosji Monografie |
| Państwo rosyjskie |
| Pozostałe |
| Portale |
|
|
Pieriestrojka[a] (ros. перестройка – przebudowa) – potoczna nazwa procesu przekształceń systemu socjalistycznego w ZSRR w latach 1985-1991. Początkowo pierestrojka wraz z hasłami głasnost (ros. jawności) i uskorienia (ros. przyspieszenia) stanowiły symbol nowego kursu politycznego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR). Został on zapoczątkowany w kwietniu 1985 przez Michaiła Gorbaczowa[1]. Istotą pieriestrojki była modernizacja gospodarki, częściowe jej urynkowienie, zwiększanie swobód obywatelskich oraz ocieplenie stosunków z państwami zachodnimi, dzięki którym zachowałby się system komunistyczny w Związku Radzieckim[1][2].
Pierwszymi decyzjami w ramach pierestrojki były: złagodzenie cenzury (w maju 1986 roku), ogłoszenie walki z alkoholizmem i wprowadzenie niezależnej od przedsiębiorstw produkcyjnych komisji kontroli[1].
Przebudowa gospodarki postępowała wolno. W listopadzie 1986 roku zezwolono na prowadzenie indywidualnej działalności gospodarczej, a w czerwcu 1988 weszła w życie ustawa o spółdzielczości[1]. Inne projekty wprowadzające wolny rynek w Związki Radzieckim pozostawały w sferze dyskusji (ustawa o przedsiębiorstwach z lipca 1987 roku i kołchozach i przemyśle spożywczym z września 1987 roku niczego w praktyce nie zmieniły – według pierwszej ustawy przedsiębiorstwa mogły rozporządzać swoją produkcją dopiero po wypełnieniu zobowiązań wobec kraju)[1]. Jednocześnie w wyniku kryzysu gospodarczego zaczęły wybuchać pierwsze ogólnokrajowe strajki (m.in w górnictwie)[3]. Przemiany w gospodarce zahamowano w latach 1990–1991, kiedy to Gorbaczow odsunął ze swojego otoczenia zwolenników radykalnej przemiany państwa[3].
W wyniku pierestrojki Związek Radziecki wycofał swoje wojska z Afganistanu (luty 1989) oraz państw Europy Środkowowschodniej, zrezygnował z popierania reżimów komunistycznych w państwach europejskich, przyczyniając się do ich upadku tzw. Jesieni Ludów w 1989 roku, poparł zjednoczenie Niemiec[3]. W wyniku pieriestrojki ZSRR potwierdził negowane wydarzenia z przeszłości, m.in podpisanie paktu Ribbentrop-Mołotow i zbrodnię katyńską[3].
Pieriestrojka stała się katalizatorem świadomości narodowej w republikach radzieckich, w pierwszym rzędzie bałtyckich i zakaukaskich, doprowadzając do rozpadu ZSRR razem z systemem innych socjalistycznych państw satelickich ZSRR w Eurazji (tzw. blok wschodni), wojskowym Układem Warszawskim oraz systemem gospodarczym RWPG[3]. W wyniku pierestrojki wzrosła także aktywność społeczna[4].
W styczniu 1987 roku w wyniku niemożności zachowania równowagi sił ze Stanami Zjednoczonymi i niepowodzeń dotychczasowych poczynań Gorbaczow rozpoczął „pierestrojkę rewolucyjną”[3].
Wprowadzenie pieriestrojki miało dalekosiężne skutki dla globalnego bezpieczeństwa w dwubiegunowym podziale powojennego świata. Stało się niezamierzonym powodem osłabienia, a następnie całkowitej destrukcji zarówno samego ZSRR jak i całego bloku wschodniego, działając na korzyść interesów politycznych USA i europejskich państw zachodnich. W wyniku zniszczenia konkurenta gospodarczo-wojskowego państw euroatlantyckich USA pozostało jedynym supermocarstwem[1].
Zmiany w ZSRR zapoczątkowane przez pieriestrojkę miały wpływ na Polskę. Wzmacniając w PZPR tzw. ruch reformatorski, przyspieszyły proces przemian społecznych i politycznych doprowadzając do obrad Okrągłego Stołu[5][6].
Ostatecznym końcem pierestrojki było utworzenie Wspólnoty Niepodległych Państw[3].
Pieriestrojka na znaczkach poczty ZSRR z 1988 roku[edytuj | edytuj kod]
„Pieriestrojka–kontynuacją dzieła „Października”. „Uskorienie”, demokratyzacja, „głasnost'"
„Pieriestrojka– to epoka dla kreatywnej działalności mas"
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wg Słownika Języka Polskiego poprawna pisownia to zarówno pierestrojka jak i pieriestrojka.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Jarosław Zieliński: Jak upadał Związek Radziecki. konflikty.pl, 2011-12-26. [dostęp 2017-12-02].
- ↑ Marta Kozak: Mąż opatrznościowy czy grabarz ZSRR? Początki rządów Michaiła Gorbaczowa. histmag.org, 2015-03-11. [dostęp 2017-12-02].
- ↑ a b c d e f g pierestrojka. encyklopedia.pwn.pl. [dostęp 2017-12-02].
- ↑ Zbigniew T. Szmurło: Pierestrojka i tragiczne wydarzenia w Sumgaicie. studiagdanskie.gwsh.gda.pl. [dostęp 2017-12-02].
- ↑ Praca zbiorowa: Leksykon historii Polski po II wojnie światowej 1944-1997. Warszawa: 2003, s. 164.
- ↑ Paweł Dybicz: Partyzanci i reformatorzy. tygodnikpowszechny.pl, 2009-02-08. [dostęp 2017-12-02].
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
