Bezrzecze (powiat policki)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bezrzecze
osada
Ilustracja
Kościół pw. Maryi Królowej Różańca Świętego w Bezrzeczu
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

policki

Gmina

Dobra (Szczecińska)

Wysokość

68 m n.p.m.

Liczba ludności (2022)

6209[2]

Strefa numeracyjna

91

Kod pocztowy

71-219, 71-220

Tablice rejestracyjne

ZPL

SIMC

0774144

Położenie na mapie gminy Dobra (Szczecińska)
Mapa konturowa gminy Dobra (Szczecińska), po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Bezrzecze”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Bezrzecze”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Bezrzecze”
Położenie na mapie powiatu polickiego
Mapa konturowa powiatu polickiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Bezrzecze”
Ziemia53°27′27″N 14°27′21″E/53,457500 14,455833[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Granica administracyjna pomiędzy Bezrzeczem – dzielnicą Szczecina, a wsią Bezrzecze przecina ul. Koralową

Bezrzecze[3] (do 1945 niem. Brunn, 1945-1946 Broń[4]; alt. pol. Bezrzecze Górne[5]) – osada[6] w północno-zachodniej Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie polickim, w gminie Dobra (Szczecińska).

Według danych urzędu gminy z 31 grudnia 2016 osada miała 4408 mieszkańców.

Sołectwo Bezrzecze obejmuje jedynie osadę Bezrzecze[7].

Sąsiaduje z zachodnimi osiedlami Szczecina: Bezrzecze i Krzekowo. Położone jest w odległości ok. 7 km od granicy polsko-niemieckiej.

Gromadę Bezrzecze podzielono w 1954 roku, kiedy to Bezrzecze Dolne włączono do Szczecina, a Bezrzecze Górne włączono do gromady Dobra[5].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Leży na szczycie (kulminacja na wysokości 67,8 m n.p.m.)[8] i zboczach wału morenowego, tzw. Wału Bezleśnego, rozciągającego się na przestrzeni kilkunastu kilometrów – od Bezrzecza do brzegu Odry w Siadle Dolnym.

Z osiedla wypływa rzeczka Bukowa, nad którą archeolodzy stwierdzili występowanie osadnictwa ludzkiego już od neolitu[9][10][11].

Miejscowość założona na planie ulicówki. Zabudowa wsi niska – w większości współczesne budownictwo jednorodzinne. Głównymi ulicami są Koralowa i Górna. Komunikację zapewniają linie autobusowe 222, 225 i 227 (dzienne) oraz 527 i 535 (nocne).

Historia[edytuj | edytuj kod]

Najwcześniejsze dzieje[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka źródłowa o wsi Beseritz, tj. Bezrzecze, a więc miejscu gdzie nie ma rzeki pochodzi z roku 1260. 27 września 1266 książę Barnim przekazał fundacji mariackiej ze Szczecina wieś Bezrzecze (villae Brunnek) oraz połowę wsi Głębokie (medietatis ville Glambek)[12][13]. Kolejna wzmianka pochodzi z 15 lutego 1271 (należąca do Dietricha von Salzwedela wieś Brunnecke)[14], następna zaś z 1277 w postaci Brunne jest już pochodzenia niemieckiego oznaczającą „studnię”, zagłębienie pomiędzy dwoma niewielkimi wzniesieniami. Zarządzeniem biskupa kamieńskiego Hermanna v. Gleichen wieś Bezrzecze należała od 1286 do uposażenia fundacji mariackiej w Szczecinie[15]. Wzmiankowana w II połowie XIII wieku, a najstarszy zachowany wpis w księgach szczecińskiego kościoła mariackiego pochodzi z 1336 roku. W średniowieczu była jednocześnie wsią kościelną i lennem rycerskim.

W 1480 r. książę Bogusław X, po sekularyzacji klasztorów, oddał wieś na własność rycerzowi Henningowi Lindstedt. Wieś często zmieniała właścicieli. W 1527 r. przypadła Vivigenzowi I von Eickstedt, który otrzymał także puste tereny na Głębokim oraz część jeziora Głębokie. W 1589 r. wieś kupił kanclerz książęcy Otto von Ramin auf Krackow. W rękach tego rodu Bezrzecze znajdowało się aż do końca XIX w.

Okres pruski i niemiecki[edytuj | edytuj kod]

W 1828 r. zostało wpisane do matrykuły majątków rycerskich. Majątek ten składał się z folwarku Hammestall[16] – owczarni i fermy gęsi[17] (pozostałością folwarku są zabudowania leśniczówki Owczary[18]) oraz folwarku Stangenhorst (obecnie Żółtew[16]). Majątek wraz z lasem i folwarkami zajmował 4592 morgi (od 1816 na Pomorzu 1 morga = 0,393 ha[19]). Gleba w majątku była I, II i III klasy, uprawiano tu pszenicę, żyto, owies, fasolę, wykę, koniczynę i łubin. Dobrze była prowadzona gospodarka leśna, co sto lat zmieniano drzewostan, rosły tu brzozy, olchy i sosny, dawniej były tu także buki i dęby. W 1776 r. do Bezrzecza został dołączony, należący wcześniej do Stołczyna, las zwany Gunnitz. Niedaleko jeziora Głębokiego znajdowała się cegielnia majątku, w której wypalano 140 tysięcy cegieł rocznie. Majątek sprzedawał też surowce takie jak margiel, glinka i torf. Do majątku Bezrzecze należała też wieś, w której od bardzo dawna było czterech właścicieli, każdy z nich miał po 120 mórg. Ogólna powierzchnia wsi wynosiła 480 mórg. Gleba we wsi była słabej i średniej klasy; uprawiano owies, pszenicę i ziemniaki.

Od 1828 r. Bezrzecze było własnością rodziny Ramin, którzy władali nim na prawach majątku rycerskiego. W 1848 r. właścicielem jednej części Bezrzecza był Juliusz Corwin Wierzbicki. Cześć tę oddano w dzierżawę, ponieważ majątek był bardzo zadłużony i nie przynosił dochodu.

Nieistniejący już pałac w Bezrzeczu

W latach 1875–1880 właściciel majątku – radca rządowy Otto Friedrich Gebhard von Ramin (1815–1882) wybudował na skraju wsi swą okazałą siedzibę – pałac w stylu angielskiego neogotyku (dwukondygnacyjny, dwuwieżowy, jedenastoosiowy). Pałac obecnie nie istnieje.

Pod koniec XIX wieku wieś rozbudowała się. Było tu 20 domów mieszkalnych, liczba mieszkańców w 1894 r. wynosiła 260, wyznania ewangelickiego, ale było wśród nich także 6 Żydów. Wieś i majątek należały do parafii w Wołczkowie. Była tu jedna szkoła podstawowa dla 35 dzieci. Tuż obok wsi wybudowano, należący do garnizonu wojskowego w Krzekowie olbrzymi plac ćwiczeń.

W okresie międzywojennym na Bezrzeczu rozpoczęto budowę domków jednorodzinnych o charakterze willowym. Osiedle dzieli się na dwie części: zachodnią, zwaną Bezrzeczem Górnym – dawna historyczna wieś podmiejska o średniowiecznym rodowodzie, powstała w okresie międzywojennym, oraz wschodnią, zwaną Bezrzeczem Dolnym, której budowa rozpoczęła się w okresie powojennym.

Okres po II wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]

W trakcie II wojny światowej wieś nie ucierpiała, została zajęta 26 kwietnia 1945 r. przez wojska radzieckie (2 Front Białoruski – 2 Armia Uderzeniowa) i przekazana administracji polskiej 4 października 1945 r. W lasach przy drodze do Wąwelnicy do 1993 roku znajdowała się jednostka PGW Armii Radzieckiej.

Nazwa Zdrój (będąca jednym ze znaczeń niemieckiego słowa Brunn) była nazwą przejściową wsi w 1945 r.

Na bazie zabudowań przypałacowego folwarku po 1945 powstał tu PGR (zlikwidowany w 1992), a w 1946 roku pierwsza polska szkoła, której założycielami byli Grzegorz i Weronika Dowlaszowie. W II poł. XX wieku mieszkały tu rodziny trudniące się rolnictwem oraz pracownicy pobliskiego Szczecina. Od lat 90. XX wieku wieś ulega urbanizacji i zmienia się w osiedle o charakterze podmiejskim. W Bezrzeczu znajduje się szkoła podstawowa.

Przynależność polityczno-administracyjna[edytuj | edytuj kod]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

  • orientowany kościół XV-wieczny wraz z cmentarzem (wpisany do rejestru zabytków pod numerem 503)[20], przebudowany w XIX wieku, pw. Maryi Królowej Różańca Świętego[21] zbudowany z kamieni narzutowych z ostrołukowym portalem z gotyckiej cegły w południowej ścianie.
  • park pałacowy (wpisany do rejestru zabytków pod numerem 864) w północnej części Bezrzecza[20]

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Ogólna liczba mieszkańców

  • 1894 – 260 mieszkańców[potrzebny przypis].
  • 1925 – 244 mieszkańców[22]
  • 1933 – 249 mieszkańców[22]
  • 1939 – 1217 mieszkańców[22]
  • 1980 – 800 mieszkańców[potrzebny przypis].
  • 1998 – 953 mieszkańców[potrzebny przypis].
  • 2003-12 – 1398 mieszkańców[23]
  • 2004-12 – 1497 mieszkańców[23]
  • 2005-12 – 1624 mieszkańców[23]
  • 2006-12 – 1804 mieszkańców[23]
  • 2007-12 – 2008 mieszkańców[23]
  • 2008-06 – 2135 mieszkańców[23]
  • 2016-12-31 – 4408 mieszkańców (2267 kobiet i 2141 mężczyzn)[24]
  • 2020-12-31 – 5228 mieszkańców[25]
  • 2021-12-31 – 6209 mieszkańców[2]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 4061
  2. ↑ a b NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
  3. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  4. ↑ Jerzy Brinken, Okolice Szczecina w: Szczecin miasto-port-okolice, Polskie Towarzystwo Geograficzne w Szczecinie, Święto Morza 1947.
  5. ↑ a b Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 15, Poz. 67
  6. ↑ Bezrzecze. [w:] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju) [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2011-09-02].
  7. ↑ Statut Sołectwa Bezrzecze (Załącznik Nr 9 do Uchwały Nr XXVI/364/05 Rady Gminy Dobra z dnia 22 września 2005 r.).
  8. ↑ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) Nr. 2552 Kreckow, Reichsamt für Landesaufnahme, Berlin, 1921.
  9. ↑ Liściak ahrensburski [online], wmuzeach.pl [dostęp 2022-12-22] (pol.).
  10. ↑ https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Informator_Archeologiczny_badania/Informator_Archeologiczny_badania-r1998-t32/Informator_Archeologiczny_badania-r1998-t32-s102/Informator_Archeologiczny_badania-r1998-t32-s102.pdf
  11. ↑ Dzieje Szczecina t. I, red. Gerard Labuda, Warszawa 1983, ryc. 216, s. 567.
  12. ↑ Pommersches Urkundenbuch. B.2. Abt.1, 1254-1278.
  13. ↑ Marek Łuczak Szczecin – Warszewo, Osów, Głębokie. Pomorskie Towarzystwo Historyczne. Wyd. II rozszerzone, Szczecin 2022, s. 298.
  14. ↑ Wehrmann, Martin: Die Gründung des Domstiftes zu St. Marien in Stettin (niem.).
  15. ↑ Hugo Lemcke, Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Pommern.T.2,Bd.2, H. 5, Der Kreis Randow, Szczecin 1901, s.8-9 (niem.)
  16. ↑ a b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 lipca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 111, poz. 719).
  17. ↑ Marek Łuczak Szczecin – Warszewo, Osów, Głębokie. Pomorskie Towarzystwo Historyczne. Wyd. II rozszerzone, Szczecin 2022, s. 300.
  18. ↑ Leśniczówka Owczary. [w:] Encyklopedia Pomorza Zachodniego – pomeranica.pl[ [on-line]. Książnica Pomorska w Szczecinie i Fundacja sedina.pl. [dostęp 2020-01-18]. ([https://www.google.pl/search?q=gaj%C3%B3wka+owczary+szczecin&tbm=isch&source=iu&ictx=1&fir=NDsFkD-ijWiCYM%253A%252Cd_fZHScYXy3X3M%252C_&vet=1&usg=AI4_-kR45RgeurgTCOSekQYhGF7a1Vq2Rg&sa=X&ved=2ahUKEwidju_m_oznAhUQxqYKHTYCAb0Q9QEwBHoECAoQCA#imgrc=N4DY8csVBlYjMM:&vet=1 współczesne zdjęcia gajówki]).
  19. ↑ (niem.) § 10 w: „Verordnung wegen Aufhebung der Wasser-, Binnen- und Provinzialzölle,zunächst in den alten Provinzen der Monarchie” (Gesetzsamml. für 1816 Gesetz Nr.363 s. 193–199).
  20. ↑ a b Rejestr – BIP Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie [online], wkz.bip.alfatv.pl [dostęp 2019-04-11].
  21. ↑ Parafia w Bezrzeczu.
  22. ↑ a b c Deutsche Verwaltungsgeschichte Pommern, Kreis Randow. [dostęp 2017-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-03)].
  23. ↑ a b c d e f Plan Odnowy Miejscowości Bezrzecze na lata 2009–2016 (Załącznik do Uchwały Nr XXV/353/09 Rady Gminy Dobra z dnia 26 lutego 2009 roku).
  24. ↑ ZEBRANIE WIEJSKIE W BEZRZECZU, 7 lutego 2017r.. [dostęp 2017-03-28].
  25. ↑ Ludność Gminy Dobra – podsumowanie na koniec 2021 r.. mierzyn.pl. [dostęp 2021-03-19].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Dobra (Szczecińska)
Siedziba gminy
Sołectwa
Miejscowości niesołeckie
Miejscowości opuszczone

Herb gminy Dobra

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bezrzecze_(powiat_policki)&oldid=73576416”