Jan Bogusławski

Jan Andrzej Bogusławski

Data i miejsce urodzenia	12 maja 1910 Warszawa
Data i miejsce śmierci	3 maja 1982 Warszawa
Miejsce spoczynku	cmentarz Powązkowski
Zawód, zajęcie	architekt
Odznaczenia

Bazylika Mniejsza w Stalowej Woli (1956–1974)

Wieżowiec mieszkalny przy ul. Smolnej w Warszawie (1966)

Kościół NMP Matki Miłosierdzia na Stegnach (1981)

Tablica pamiątkowa w Bramie Senatorskiej Zamku Królewskiego w Warszawie

Grób Jana Bogusławskiego na cmentarzu Powązkowskim

Jan Andrzej Bogusławski (ur. 12 maja 1910 w Warszawie, zm. 3 maja 1982 tamże) – polski architekt, autor projektów gmachów instytucji publicznych, osiedli mieszkaniowych, kościołów, generalny projektant odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie.

Życiorys

Urodził się w Warszawie, w rodzinie Lucjana Antoniego (ur. 1876), przemysłowca, i Haliny z Sierzputowskich. W latach 1919–1927 uczył się w Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie (matura w 1927). Od 1927–1933 studiował na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej i od 1933 rozpoczął praktykę w pracowni architekta Antoniego Dygata. 1934 wyjechał do Paryża na studia podyplomowe w tamtejszej École des beaux-arts.

W swojej pracy architektonicznej zajmował się projektami wnętrz i mebli, a także tematyką mieszkalnictwa (zrealizowane wiele projektów osiedli), jak i budynków użyteczności publicznej i architekturą sakralną. Jego powojenne projekty (i realizacje) objęły także dokumentację archiwalną, inwentaryzacje i przede wszystkim projekty odbudowy architektonicznej. Prowadził także działalność dydaktyczną na uczelniach artystycznych w Warszawie i Poznaniu.

W połowie lat 30. rozpoczął samodzielną praktykę architektoniczną. Projektował wille wraz z wnętrzami i umeblowaniem.

W 1937 otrzymał Grand Prix na Wystawie Światowej w Paryżu za Wnętrze Week-endowe. Prezentował tam swoje meble oraz niektóre wnętrza Pawilonu Polskiego na Wystawie Światowej w Nowym Jorku w 1939 r.

Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 79. lokatą w korpusie oficerów rezerwy łączności. W sierpniu 1939 został zmobilizowany do Pułku Radiotelegraficznego w Warszawie i prawdopodobnie wcielony do kompanii radio nr 7, która została przydzielona do Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew” w rejonie Olecka. Ostatecznie trafił do SGO „Polesie” gen. F. Kleeberga, uczestniczył w bitwie pod Kockiem. Po kapitulacji 6 października 1939 trafił do niewoli w Oflagu lI C Woldenberg, gdzie przebywał do stycznia 1945. Podczas pobytu w obozie prowadził kursy i wykłady z zakresu historii sztuki, architektury, meblarstwa. Ponadto zajmował się realizacją dekoracji i rekwizytów dla obozowego teatru.

Powojenny okres pracy zawodowej Jana Bogusławskiego związany był początkowo z działalnością w Biurze Odbudowy Stolicy (1945–1949). W latach 1949–1951 w Centralnym Biurze Projektów Architektonicznych i Budowlanych, od roku 1951 do 1954 w biurze Miastoprojekt Południe, a w latach 1954–1965 w Miastoprojekt Śródmieście, jako samodzielny projektant. Do połowy lat 50. współpracował z arch. Józefem Łowińskim, później z arch. Bohdanem Gniewiewskim.

W 1955 Jan Bogusławski wygrał konkurs architektoniczny na projekt odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie, otrzymał II nagrodę równorzędną (pierwszej nie przyznano, a równorzędną otrzymał arch. Romuald Gutt). 1 maja 1955 roku zorganizował pracownię PKZ „Zamek”, która rozpoczęła badania i studia historyczne pod kątem późniejszej odbudowy, zbierała materiały archiwalne i na ich podstawie prowadziła inwentaryzację Zamku oraz opracowywała projekt jego odbudowy. Mimo braku decyzji o odbudowie całego zespołu zamkowego powstały jego fragmenty: piwnice gotyckie, sala o dwóch słupach, Biblioteka Stanisławowska, skrzydło Bacciarellego, kuchnie królewskie. Realizacja odbudowy całości bryły Zamku rozpoczęła się w styczniu 1971. Kierował pracami jako generalny projektant odbudowy Zamku (do 1976 roku, kiedy ukończono odbudowę bryły Zamku). Od 1971 był także członkiem Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie.

W latach 1945–1949 wykładał na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. W okresie od 1950 r. do 1955 r. prowadził zajęcia na PWSSP w Poznaniu (obecnie UA w Poznaniu) i równolegle (1952–1955) na ASP w Warszawie z zakresu projektowania mebli i wnętrz. W latach następnych kontynuował działalność dydaktyczną na Wydziale Architektury PW, gdzie od 1954 r. wykładał w Katedrze Projektowania Budynków Użyteczności Publicznej. W 1957 r. otrzymał nominację na docenta, w 1969 r. na profesora nadzwyczajnego, a w 1975 r. profesora zwyczajnego.

Dwukrotnie żonaty. Był pierwszym mężem Marii Danuty Dygat 2 v. Lutosławskiej (1911–1994), siostry Stanisława Dygata. Drugą żoną była Aniela Wanda z Załęskich (1918–2000), architekt. Z pierwszego małżenstwa miał syna Marcina (ur. 1937), architekta, z drugiego: synów Piotra (ur. 1949), fizyka, i Jerzego Witolda (ur. 1953), architekta.

Zmarł 3 maja 1982. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 39-2-17,18).

Ważniejsze projekty i realizacje

• 1933–1939 – Meble do domów prywatnych
• 1935 – dwie wille w Komorowie
• 1937 – Dom letni w Skrzypkach pod Warszawą

  – Międzynarodowa Wystawa w Paryżu (Grand Prix)

  – Kołyska dla Księżniczki Holandii Beatrix

• 1938 – Pomnik-mauzoleum Generała Orlicz-Dreszera na Oksywiu w Gdyni (wspólnie z rzeźbiarzem Stanisławem Sikorą)
• 1939 – Pawilon Polski na Wystawie Międzynarodowej w Nowym Jorku
• 1945 – Meble do domków fińskch w Warszawie BOS
• 1945–1967 – Meble
• 1946 – Kościół pw. św. Andrzeja Boboli na Saskiej Kępie w Warszawie
• 1947–1949 – Kino „Praha” w Warszawie
• 1947 – Wnętrza MS Batory
• 1948 – Meble na wystawie grupy artystycznej „Arkady” Muzeum Narodowe

  – PDT w Warszawie (projekt konkursowy)

  – Dom Słowa Polskiego (projekt konkursowy)

  – Zespół biurowców Centrali „Społem”

  – Wystawa w Parmie

  – Wystawa Ziem Odzyskanych we Wrocławiu, pawilon „Centrali Rybnej”

• 1948–1951 – Wnętrza reprezentacyjnych budynków rządowych: Rada Państwa, Sejm, Ministerstwo Rolnictwa, Ministerstwo Obrony Narodowej
• 1949 – Ambasada Polski w Rzymie

  – Teatr w Łodzi

• 1950 – Rekonstrukcja Pałacu Chodkiewiczów w Warszawie

  – Ambasada Norwegii w Warszawie, ul. Chopina 2a

• 1951 – Konkurs na Teatr Wielki w Warszawie (współpraca: Bohdan Gniewiewski)
• 1952 – Stacje metra w Warszawie (projekt konkursowy)
• 1952 – Opera w Lipsku
• 1953 – Wyższa Szkoła Handlu Zagranicznego w Warszawie
• 1953–1954 – Zabudowa pierzei Al. Jerozolimskich w Warszawie
• 1955 – Architektoniczne rozwiązanie Placu Zamkowego i związanego z nim obszaru Starego i Nowego Miasta
• 1955–1976 – Odbudowa Zamku Królewskiego w Warszawie
• 1955–1957 – Osiedle „Czerniakowska” w Warszawie
• 1956 – Pawilon Polski na wystawę Światową w Brukseli
• 1956–1974 – Konkatedra w Stalowej Woli
• 1957 – Budynki mieszkalne z barem „Praha” i „Oaza” w Warszawie

  – Pomnik Bohaterów Warszawy na pl. Zamkowym

  – Bazylika oo. jezuitów w Warszawie

• 1961 – osiedla mieszkaniowe Grzybów I i Grzybów II oraz „Srebrna” w Warszawie

  – Pawilon „Chemia” w Warszawie (współpraca: Bohdan Gniewiewski)

• 1962 – Ośrodek informacji kulturalnej Austrii w Warszawie

  – Wieżowiec mieszkalny na ul. Kruczej w Warszawie

• 1963 – Pomnik Obrońców Westerplatte
• 1964 – Opera Narodowa w Madrycie
• 1965 – Teatr Narodowy w Budapeszcie
• 1966 – Wieżowiec mieszkalny na ul. Smolnej w Warszawie

  – Bar „Zodiak” w Warszawie

• 1967 – Dom mieszkalny na ul. Kilińskiego w Warszawie

  – Bar „Gruba Kaśka” w Warszawie

• 1969 – Ambasada Polski w Moskwie
• 1970 – Kościół w Gorajcu
• 1977 – Ratusz w Amsterdamie
• 1981 – Kościół NMP Matki Miłosierdzia na Stegnach w Warszawie
• 1982 – Pomnik Jana Pawła II, przed katedrą św. Jana w Warszawie

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (16 maja 1949)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)
• Odznaka „Milionera”

Nagrody

• Grand Prix na Wystawie Światowej w Paryżu (1937)
• Państwowa Nagroda Artystyczna II stopnia (zespołowa) w dziale architektury za prace nad zaprojektowaniem i wykonaniem wnętrza Rady Państwa (1950)
• Honorowa Nagroda SARP (1976)
• Nagroda „Sześcianu”

Upamiętnienie

• Tablica w Bramie Senatorskiej Zamku Królewskiego w Warszawie.
• W lipcu 2024 Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki otworzył wystawę „Jan Bogusławski (1910–1982). Według reguł sztuki i własnego upodobania”. Wystawa prezentowana jest w warszawskim Instytucie Wzornictwa Przemysłowego.

Bibliografia

• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-691-8.

Linki zewnętrzne

• Jan Bogusławski, nota biograficzna w portalu culture.pl
• Wpływy ŁAD-u na wzornictwo mebli w Polsce
• Słownik pojęć z zakresu architektury, sylwetki architektów: Jan Bogusławski. domoplus.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)].
• Barbara Czyżewska: Jan Bogusławski. Zapomniany wizjoner nowoczesnej Warszawy. vogue.pl, 2024-07-07. [dostęp 2024-08-01].