Konstal 102Na
 Zabytkowy tramwaj 102Na w Częstochowie (2015) | |
| Dane ogólne | |
| Kraj produkcji | |
|---|---|
| Producent | |
| Miejsce produkcji | |
| Lata produkcji |
1970–1973 |
| Dane techniczne | |
| Liczba członów |
2 |
| Długość |
19 300 mm |
| Szerokość |
2400 mm |
| Wysokość |
3076 mm |
| Masa |
25 900 kg |
| Rozstaw wózków |
1000 mm |
| Rozstaw osi w wózkach |
1900 mm |
| Układ osi |
Bo’2’Bo |
| Moc silników |
4 × 41,5 kW |
| Napięcie zasilania |
600 V |
| Prędkość maksymalna |
55 km/h |
| Przyspieszenie |
1 m/s² |
| Wnętrze | |
| Liczba miejsc siedzących |
32 |
| Liczba miejsc ogółem |
185 |
Portal  Transport szynowy
| |
Konstal 102Na – normalnotorowy tramwaj wytwarzany w latach 1970–1973 przez zakłady Konstal w Chorzowie. Wersja wąskotorowa (początkowo oznaczona symbolem 102NaW, a później 803N) produkowana była w latach 1973–1974.
Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
Wagon typu 102Na jest zmodyfikowaną wersją tramwaju 102N, w której powrócono do kształtu ścian czołowych montowanych wcześniej w wozach 13N. Jest to wagon przegubowy, dwuczłonowy, sześcioosiowy, przystosowany do eksploatacji pojedynczo oraz w dwuwagonowych składach. Wagony 102Na są napędzane czterema silnikami umieszczonymi na pierwszym i trzecim wózku (po 2 na wózek), natomiast wózek środkowy jest toczny. Maksymalne przyspieszenie składu nieobciążonego wynosi 1 m/s², a maksymalna prędkość to około 55 km/h. Zastosowano rozruch oporowy.
Wersje[edytuj | edytuj kod]
Oprócz normalnotorowej podstawowej wersji 102Na produkowano także wersję wąskotorową 102NaW[1]. W dokumentacji fabrycznej opisana jest również odmiana 102Nb – charakteryzująca się brakiem gniazd sterowania ukrotnionego.
Dla Wrocławia wyprodukowano w roku 1973 wersję 102Nd, różniącą się przełączalnością silników trakcyjnych podczas rozruchu, nieprzystosowaniem do jazdy w trakcji ukrotnionej i drobnymi szczegółami konstrukcyjnymi (m.in. montaż wiązki przewodów elektrycznych na dachu oraz zastosowanie trójpłatowych drugich i trzecich drzwi). Ostatni tramwaj tego typu został zezłomowany w lutym 2018 roku przez osobę prywatną, która odkupiła go za 5 tys. złotych od Towarzystwa Miłośników Wrocławia[2].
Wąskotorową odmianą tramwaju 102Nd jest wagon 803N[1].
W Krakowie w latach 1983–1985 pięć wagonów 102Na przebudowano na doczepy czynne. Modernizacji poddano pojazdy, których przody zostały uszkodzone w wyniku wypadków. Przebudowane wagony oznaczono symbolem 102NaD. Kursowały wyłącznie w Krakowie.
| Typ | Modernizacja | Modernizacja w latach | Eksploatacja |
|---|---|---|---|
| Konstal 102NaD | przebudowa na doczepy | 1983–1985 | Kraków |
| Konstal 102Na G-089 | przebudowa na dwukierunkowy | 1996 | Wrocław |
| Konstal 803N mod. | przebudowa wnętrza, nowy wygląd | 1997–2005 | Łódź |
Eksploatacja[edytuj | edytuj kod]
Tramwaje 102Na eksploatowane były w większości miast Polski dysponujących komunikacją tramwajową, obecnie w prawie wszystkich miastach w Polsce są wycofane z użycia.
Pierwszym miastem, które zakończyło liniową eksploatację pojazdów typu 102N i 102Na był Gdańsk. W 1988 roku dokonano wymiany 43 sztuk wagonów 102Na oraz 3 sztuk wagonów 102N na 46 sztuk wagonów 105N wyprodukowanych w latach 1976–1978 pomiędzy WPK Gdańsk (poprzednik spółki GAiT), a MPK Kraków[3]. We wrześniu 2008 roku wycofano z eksploatacji wagony w GOP-ie. Przedostatnim miastem eksploatującym te tramwaje liniowo był Wrocław, gdzie ostatnią planową jazdę tramwaj 102Na odbył 17 maja 2011 roku. W Poznaniu tramwaj 102Na eksploatowany był liniowo na linii numer 3 do roku 2013.
Od 29 czerwca do 15 września 2019 w dni wolne od pracy tramwaj 102Na pojawił się w ruchu planowym na linii nr 8 w Gdańsku.
W 1974 w Krakowie, przy współpracy fachowców przedsiębiorstwa komunikacyjnego ze Szczecina, uruchomiono eksploatację wagonów 102Na w trakcji ukrotnionej (m.in. linie 4, 22). Później stosowano ją także w innych miastach (m.in. linie 0, 7, 15, 37 i 40 w GOP, linie nr 14 i 17 we Wrocławiu). Było to bardzo praktyczne rozwiązanie problemu stałego braku motorniczych z jakim przedsiębiorstwa komunikacyjne w Polsce borykały się w latach 70. i 80. ubiegłego wieku. Ostatnim miastem, w którym eksploatowano składy 102Na w ten sposób był Szczecin, w którym duża pojemność takiego składu była niezbędna do obsługi komunikacyjnej Cmentarza Centralnego w okresie dnia Wszystkich Świętych.
Wersje wąskotorowe 803N poddane zostały w Łodzi gruntownym modernizacjom na typ Konstal 803N mod. Wymieniona została struktura nośna pudeł i okna na podobne do stosowanych w wagonach 805. Sylwetka wagonu uległa modyfikacjom z kształtów obłych na kanciaste, a całość wyciszono. Wewnątrz zamontowano podwójne siedzenia pokryte materiałem oraz kabinę motorniczego, unowocześniono także wystrój wnętrza. W wyniku przebudowy liczba miejsc siedzących wzrosła z 30 do 44. Wersja zmodernizowana eksploatowana była w Łodzi wyłącznie na liniach podmiejskich przez Międzygminną Komunikację Tramwajową. Tramwaje w wersji oryginalnej były natomiast użytkowane przez Tramwaje Podmiejskie. 31 marca 2012 roku zakończono ich eksploatację w obu spółkach, a zarazem i w całej Polsce. Część wagonów ma zostać zachowana jako pojazdy zabytkowe.
Szczecin[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze 10 wagonów typu 102Na dostarczono do Szczecina w 1971 roku. Nowym tramwajom nadano numery taborowe z zakresu 601–610 i przydzielono do zajezdni Pogodno. Rok później zakupiono kolejnych 20 tramwajów typu 102Na, które otrzymały numery taborowe 611-630. Niektóre z nich kursowały w składach podwójnych w związku z niedoborem motorniczych. Na początku lat 90. XX wieku remont wyeksploatowanych tramwajów powierzono warsztatom tramwajowym w Krakowie: z 28 czynnych egzemplarzy 11 rozebrano na części zamienne, a 16 skierowano do remontu. Oprócz tego do modernizacji przekazano także 7 używanych tramwajów 102Na, 803N i 102N zakupionych w innych miastach w Polsce. Zakres modernizacji tramwajów obejmował zastąpienie pojedynczego reflektora dwoma nowymi i montaż nowych kierunkowskazów, wymianę siedzeń, montaż przycisków indywidualnego otwierania drzwi. Po remoncie zmieniono miejsce ich garażowania z zajezdni Pogodno na zajezdnię Niemierzyn. W 2004 r. przeniesiono je z powrotem na Pogodno w związku z likwidacją zajezdni Niemierzyn. Zakup używanych tramwajów typu Tatra KT4DtM z Berlina pozwolił na wycofanie z eksploatacji tramwajów typu 102Na będących już w złym stanie technicznym. Ostatnie tramwaje 102Na zakończyły służbę liniową 28 lutego 2007 r. Do celów muzealnych zachowano wagony nr 604 (oczekuje na renowację) i 606 (eksponat Muzeum Techniki i Komunikacji)[4].
Wagony historyczne[edytuj | edytuj kod]
| Pochodzenie | Numer taborowy | Obecny właściciel | Typ | Rok produkcji | Historyczny od roku | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Częstochowa | 628 | MPK Częstochowa | 102Na | 1970 | 2013 | [5] |
| konurbacja górnośląska | 169 | Tramwaje Śląskie | 102Na | 1970 | ? | [6] |
| Kraków | 210 | MPK Kraków | 102Na | 1970 | ? | [7] |
| Łódź | 2 | KMST | 803N | 1973 | 2012 | [8] |
| 37 | 803N | 1973 | 2012 | [9] | ||
| Poznań | 71 | MPK Poznań | 102Na | 1970 | 2013 | [10] |
| 42 | Tramwaje Warszawskie | 102Na | 1971 | 1998 | [11] | |
| Szczecin | 604 | MTiK | 102Na | 1970 | 2006 | [12] |
| 606 | 102Na | 1971 | 2006 | [13] | ||
| Wrocław | 2069 | KSTM | 102Na | 1972 | 2010 | [14] |
| 1105 | GAiT | 102Na | 1970 | 2009 | [15] | |
| 2061 | Prywatny właściciel (wagon stacjonuje w Gdańsku) | 102Na | 1972 | ? | [16] |
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Pulpit motorniczego
Kabina motorniczego
Sprzęg Alberta
Wózek napędowy
Zabytkowy 102Na w Poznaniu, 2020
Wnętrze łódzkiego 803N należącego do spółki Tramwaje Podmiejskie
803N w Toruniu, lata 80.
Wagon doczepny 102NaD w Krakowie
Zabytkowy 102Na w Gdańsku (ex 2007 w MPK Wrocław)
102Na w Krakowie, 2005
102Na w Warszawie, 2008
.JPG)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Arkadiusz Lubka, Marcin Stiasny: Atlas tramwajów. Kolpress, 2011, s. 86.
- ↑ Wrocław: Unikatowy tramwaj trafił na złom, „Radio Wrocław” [dostęp 2018-02-07] (pol.).
- ↑ http://tramwaje.gdanskie.info/tabor tramwaje.gdanskie.info.
- ↑ Informacje ze strony mkm.szczecin.pl, gdzie tekst został udostępniony na warunkach licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 2.5 Polska. Link:[1].
- ↑ Konstal 102Na #628. Phototrans.eu. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
- ↑ Konstal 102Na #169. Phototrans.eu. [dostęp 2018-01-05]. (pol.).
- ↑ Konstal 102Na #210. Phototrans.eu. [dostęp 2018-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-06)]. (pol.).
- ↑ Konstal 102Na #2. Phototrans.eu. [dostęp 2018-01-05]. (pol.).
- ↑ Konstal 102Na #37. Phototrans.eu. [dostęp 2018-01-05]. (pol.).
- ↑ Tabor historyczny czynny – tramwaje. kmps.org.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
- ↑ Konstal 102Na #42. Phototrans.eu. [dostęp 2018-01-05]. (pol.).
- ↑ Konstal 102Na #604. Phototrans.eu. [dostęp 2018-01-05]. (pol.).
- ↑ Konstal 102Na #606. Phototrans.eu. [dostęp 2018-01-05]. (pol.).
- ↑ Konstal 102Na #2069. Phototrans.eu. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
- ↑ Konstal 102Na #3007. Phototrans.eu. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
- ↑ Konstal 102Na #2061. Phototrans.eu. [dostęp 2021-07-04]. (pol.).
| Tramwaje |
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Wagony metra |
| ||||||||||
| Lokomotywy kopalniane |
| ||||||||||
| Wagony towarowe |
|
