Tramwaje w Toruniu

Tramwaje w Toruniu

tramwaj
Niskopodłogowy tramwaj Pesa Swing
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Lokalizacja	Toruń
Organizator	Toruń
Operator	Miejski Zakład Komunikacji w Toruniu
Liczba linii	7
Lata funkcjonowania	od 1891
Infrastruktura
Rozstaw szyn	1000 mm
Napięcie zasilania	600 V DC
Liczba zajezdni	4
Liczba przystanków	61
Strona internetowa

Tramwaje w Toruniu – system komunikacji tramwajowej istniejący w Toruniu.

Mapa linii tramwajowych w Toruniu

Początek komunikacji tramwajowej w Toruniu datuje się na rok 1891. Linie obsługuje Miejski Zakład Komunikacji Sp. z o.o. w Toruniu (MZK). System składa się z 7 linii dziennych. Tramwaje poruszają się po torach o rozstawie szyn 1000 mm.

Komunikacja tramwajowa nie jest głównym środkiem transportu w Toruniu, ale stanowi jego ważny element. Cała sieć znajduje się w granicach administracyjnych miasta. Większość tras jest dwutorowa, wyjątkiem jest pętla uliczna na Bydgoskim Przedmieściu. Cała sieć obecnie znajduje się w części miasta położonej na prawym brzegu Wisły – łączy tereny wschodnie, zachodnie oraz północne. Torowiska biegną głównie przez tereny zurbanizowane (mieszkalne), wyjątkiem jest torowisko od ulicy Wschodniej do pętli Elana (tereny przemysłowe).

Historia

Okres niemiecki 1891–1918

Plan Torunia z 1910 roku z siecią tramwajową

Tramwaj na ulicy Mickiewicza/Sienkiewicza, początek XX w.

Przystanek tramwajowy przy „grzybku”, czynny w latach 1899–1927

Bilet komunikacji miejskiej z 1977 roku

Konstal 805Na na Chełmińskim Przedmieściu – 1990 rok

Pierwszy tramwaj konny pojawił się w Toruniu 16 maja 1891 roku. Pierwsze wozy zaczęły kursy z Bydgoskiego Przedmieścia na Dworzec kolejowy Toruń Miasto przez: Rynek Staromiejski i ul. Szeroką, a przy ulicy Sienkiewicza zbudowano pierwsze budynki zajezdni (wozownię i stajnię). W 1893 roku pierwsza linia w mieście przewiozła ponad 550 tysięcy pasażerów przy 21 osobach całego personelu. Budowę i eksploatację tramwajów konnych prowadziło berlińskie przedsiębiorstwo Havestadt Contag. W 1898 roku komunikację tramwajową w mieście przejęła firma Towarzystwo Akcyjne Elektrizitäts Gesellschaft Felix Singer z Berlina, która w ciągu półtora miesiąca przebudowała tabor i linię w elektryczny tramwaj (linia ta, podobnie jak w następnych latach, była jednotorowa). Pod koniec 1901 roku komunikacja tramwajowa przeszła do firmy Zakłady Elektryczne miasta Toruń. Trasa pierwszej elektrycznej linii nr 1 biegła ulicami: (w dzisiejszym brzmieniu ich nazw) Bydgoska, Chopina, pl. Rapackiego, Kopernika, św. Ducha, Rynek Staromiejski, Szeroka, Królowej Jadwigi, Rynek Nowomiejski, św. Jakuba, pl. św. Katarzyny, Dworzec Toruń Miasto. Od czasu elektryfikacji sieci tramwajowej sukcesywnie zwiększano liczbę linii kursujących po mieście. W 1899 roku uruchomiono linię nr 2 łączącą centrum Torunia z wówczas jeszcze podmiejską wsią, a od 1906 roku osiedlem Mokre. Na rok 1903 przypadła budowa pętli ulicznej okalającej sporą część Bydgoskiego Przedmieścia, w cztery lata później uruchomiono linię nr 3, która połączyła Rynek Staromiejski z Chełmińskim Przedmieściem.

W 1913 roku niemieckie władze miejskie zaproponowały budowę linii tramwajowej do Podgórza.

Okres II Rzeczypospolitej 1920–1939

Po I wojnie światowej wystąpiły perturbacje związane z tworzeniem się nowo powstałego państwa polskiego. Brakowało funduszy na sieć tramwajową, co doprowadziło w 1921 roku do trzymiesięcznej przerwy w kursowaniu wszystkich tramwajów na terenie miasta. Po kilku latach zastoju nastąpiło ponowne nasilenie w rozbudowę komunikacji tramwajowe. W 1928 roku rozpoczęto budowę mostu drogowego na Wiśle, który miał stanowić arterię ruchu komunikacyjnego między prawym i lewym brzegiem miasta. Dopiero w czasie budowy przeprawy zdecydowano, że centrum (plac Bankowy, ob. plac Rapackiego) zostanie połączone z Dworcem Toruń Główny linią tramwajową, wcześniej myślano o innych rozwiązaniach np. komunikacja trolejbusowa. Po oddaniu do użytku nowego mostu w 1934 roku, utworzono nową linię nr 4, spięła ona, tak jak wcześniej zakładano, plac Bankowy z Dworcem Toruń Główny i okolicznym Podgórzem – od 1938 roku częścią Torunia. W latach 1934–1935 powstała linia nr 5, łącząca Przedmieścia Jakubskie i Bydgoskie, będąca najdłuższą linią miasta (6,3 km; linia nr 1 miała wówczas 6 km, linia nr 2 – 3,8 km, linie 3 i 4 po około 2 km). W 1936 roku przygotowano dokument pt. Zestawienie inwestycji potrzebnych miastu Toruniowi na lat 10, od 1936 do 1946. W dokumencie założono budowę linii tramwajowej do Kluczyk (na Podgórzu) i do cmentarza przy ul. Grudziądzkiej.

W 1915 roku wprowadzono do toruńskich tramwajów konduktorów. Kilkakrotnie uzupełniano tabor o wozy silnikowe: w 1926 roku – cztery wozy hamburskiej firmy Siemens-Schuckertwerke, w 1929 roku dwa z sanockiej Fabryki Zieleniewskiego i w 1935 roku dwa z Gdańskiej Fabryki Wagonów. To nie wystarczyło, aby liczba i jakość taboru była zadowalająca, tym bardziej że ponad połowa wozów silnikowych (11 z 19) pochodziła z czasów niemieckich. Przed wybuchem II wojny światowej długość torowisk wynosiła 13,5 km.

Okres okupacji niemieckiej 1939–1945

Przez prawie cały okres okupacji niemieckiej komunikacja tramwajowa (ruch liniowy) funkcjonowała bez większych przeszkód, jedynie linia do Dworca Toruń Główny została zawieszona na skutek wysadzenia mostu przez wojsko polskie (tory tramwajowe na lewym brzegu Wisły od mostu do Dworca Głównego oraz na dwóch przęsłach mostu drogowego zostały w czasie wojny zlikwidowane przez okupanta). Po zbudowaniu przez Niemców mostu drewnianego, linię tę zastąpiono komunikacją autobusową, która z przerwami istniała do 1950 roku. Natomiast dla polskiej załogi przedsiębiorstwa okres okupacji był bardzo trudny. Została ona zdziesiątkowana kampanią wrześniową. Wielu pracowników znalazło się w obozach jenieckich lub na robotach przymusowych.

1945–1989

Po II wojnie światowej, w wyniku złego stanu torowisk, ruch tramwajowy na pewien okres zawieszono. Komunikację szynową udało się przywrócić dopiero 1 maja 1945 roku. Wojnę przetrwało 16 z 19 wozów silnikowych, a także 14 doczep. Początkowo rozbudowa taboru odbywała się drogą pozyskiwania starych pojazdów z innych miast (najstarsze z nich z 1901 roku, część z 1916 roku), mimo to załoga borykała się z trudnościami w utrzymaniu taboru liniowego. Okres 1945–1950, to wegetacja całego przedsiębiorstwa. Bywało, że na 55 posiadanych jednostkach w ruchu liniowym było 6 do 9 wozów. Wagony doczepne w tym okresie w ogóle nie kursowały.

Od 1954 roku następowała stopniowa poprawa nie tylko w komunikacji, ale i warunków pracy całej załogi przedsiębiorstwa. Nie zmienia to faktu, że pierwsze lata powojenne były szczególnie trudne dla toruńskiej komunikacji tramwajowej. Ciągle brakowało części zamiennych i innych materiałów potrzebnych do uzupełnienia zdewastowanych wozów. Wraz z odbudową zniszczonego mostu drogowego przez Wisłę przewidziano odbudowę linii tramwajowej do Dworca Toruń Główny. Uroczyste otwarcie mostu i linii nastąpiło w listopadzie 1950 roku (linię tramwajową otwarto 5 tygodni wcześniej). Od 1958 roku zaczęto uzupełniać tabor o nowe pojazdy z chorzowskiej firmy Konstal, ale również sprowadzano używane wozy, najczęściej z miast, w których likwidowano komunikację tramwajową (Słupsk, Inowrocław, Jelenia Góra i Olsztyn). Na koniec lat 50. długość torowisk wynosiła 17 km.

W okresie masowej likwidacji linii tramwajowych w Polsce, szczególnie tramwajów wąskotorowych, w Toruniu – na przekór panującym tendencjom – władze miejskie przystąpiły do modernizacji i budowy nowych torowisk, między innymi wybudowano dwutorową linię w ciągu ulicy Broniewskiego.

Pod koniec lat 60. podjęto decyzję o wyprowadzeniu ruchu tramwajowego ze Starego Miasta. Linia przed likwidacją biegła od placu Bankowego przez Łuk Cezara, ulicę Różaną, Rynek Staromiejski, następnie ulicą Szeroką, Królowej Jadwigi do Rynku Nowomiejskiego i dalej do placu św. Katarzyny. Na odcinku plac Bankowy – ul. Królowej Jadwigi torowisko było dwutorowe. Była ostatnią linią na terenie ścisłego centrum (Stare Miasto).

Początek lat 70. to dokończenie inwestycji zaczętych w minionym dziesięcioleciu, czyli likwidacja torowiska w ścisłym centrum (Stare Miasto), po wcześniejszym wybudowaniu tzw. małej obwodnicy staromiejskiej ulicami: Wały Generała Sikorskiego i Szumana. Kasacja spowodowała, że tramwaje zniknęły z historycznego średniowiecznego centrum Torunia, a tym samym Toruń dołączył do grona miast, które zawiesiły kursowanie tramwajów w zabytkowej części miasta. W Toruniu obyło się to bez protestów mieszkańców. Pod koniec lat 70. sieć ponownie się rozrosła – powstała nowa linia numer 6, która łączyła Dworzec Główny PKP z Zakładem Włókien Sztucznych „Elana”. W latach 1976–1980 w mieście funkcjonowały stare i nowe wersje wozów Konstalu, które stały się podstawą transportu w latach 70. i 80. XX wieku.

Lata 80. nie spowodowały zahamowania rozwoju sieci tramwajowej na terenie miasta, co prawda w 1984 roku zlikwidowano torowisko do dworca Toruń Główny i od tego czasu sieć tramwajowa znajduje się tylko w prawobrzeżnej części Torunia, ale już w 1986 roku przedłużono torowisko do osiedla Na Skarpie, w 1987 roku otwarto linię w ulicy Kraszewskiego i Czerwona Droga – była to ostatnia wybudowana linia tramwajowa w Toruniu do czasu uruchomienia linii na Bielany (2014 rok). Te dwie ostatnie duże inwestycje w sieć dobrze wpłynęły na cały układ komunikacyjny miasta, a długość torowisk zwiększyła się do 26 km.

1989–2023

Pierwsze lata przemian politycznych i gospodarczych były trudnym okresem dla toruńskich tramwajów. Podobnie jak w innych miastach Polski, zaczęła ona przeżywać regres. W 1991 roku zlikwidowano jednotorowe torowisko z centrum miasta do Dworca Toruń Północ. Tak duża (3 km) kasacja torowiska spowodowała, że sieć tramwajowa w mieście straciła na znaczeniu. Chełmińskie Przedmieście zostało pozbawione komunikacji tramwajowej. Zastąpiono ją komunikacją autobusową. 25 sierpnia 2023 roku uruchomiono linię tramwajową na Jar, przez co Chełmińskie Przedmieście ponownie uzyskało komunikację tramwajową.

Początek XXI wieku to odwrócenie tendencji marginalizowania transportu szynowego w mieście. Co prawda nastąpiło kolejne ograniczanie linii tramwajowej (30 grudnia 2004 roku zawieszono linię numer 5, łączącą Elanę z pętlą przy ul. Olimpijskiej), ale zaczęto poważnie myśleć o modernizacji i rozbudowie sieci. Przystąpiono do unowocześniania taboru tramwajowego, remontując stare 805Na. Chrzest pierwszego zmodernizowanego składu odbył się na terenie zajezdni tramwajowej w 2007 roku, przy udziale mieszkańców i władz miasta. Na koniec dekady wybrano ostateczny wariant przebiegu nowej trasy na Bielany i do miasteczka uniwersyteckiego.

Po roku 2010 kontynuowano modernizację starych wagonów 805Na i zaczęto remont lub przebudowę licznych torowisk w mieście, między innymi na ulicy Szumana i na placu Hoffmana. Rozpoczęto projektowanie nowego odcinka torowiska do miasteczka uniwersyteckiego i węzła przesiadkowego w alei Solidarności. Nastąpiła poprawa w infrastrukturze przystankowej, między innymi likwidacji uległ przystanek „Waryńskiego” (do tramwaju wchodziło się z ulicy), po wcześniejszym wybudowaniu nowego przystanku „Gołębia” już z platformą, a w zachodniej części miasta zmieniono nazwę dwóch przystanków – „Merinotex” na „Szosa Bydgoska” i „Stadion” na „plac Skalskiego” – oraz pętli tramwajowej „Merinotex Pętla” na „Motoarena”.

Kolejne zmiany w komunikacji tramwajowej przyniosła budowa nowego mostu drogowego im. Elżbiety Zawackiej i nowej Trasy Wschodniej. W ramach rozbudowy placu Daszyńskiego zostało zlikwidowane torowisko przy ulicy Wschodniej. 31 marca 2011 roku o godzinie 22.58 po raz ostatni przemierzył ulicę Wschodnią skład 213+214. Była to do dziś ostatnia likwidacja torowiska w Toruniu. Od 1 kwietnia 2011 roku tramwaje linii nr 4 dojeżdżały jedynie do pętli Wschodnia.

W marcu 2013 roku ruszyła budowa nowej linii tramwajowej na Bielany. Otwarto ją uroczyście przy udziale władz miasta, mieszkańców i gości w dniu Święta Torunia w czerwcu 2014 roku. Powstały trzy duże skrzyżowania tramwajowe (plac NOT, plac Teatralny i skrzyżowanie ulic Sienkiewicza, Broniewskiego i Bema), co pozwoliło na lepsze wykorzystanie torowisk do ruchu liniowego oraz pierwszy w historii Torunia węzeł przesiadkowy, który integruje komunikację tramwajową z autobusową. Od 25 czerwca 2014 roku zmieniono trasę linii numer 1, którą skierowano na nowe torowisko do miasteczka uniwersyteckiego przez węzeł przesiadkowy, a linię numer 3 z ulicy Uniwersyteckiej przekierowano na aleję Solidarności. Trasę linii numer 2 i 5 pozostawiono bez zmian, natomiast linię numer 4 zawieszono, a po czterech miesiącach przywrócono do ruchu liniowego, ale na zmienionej trasie.

Od października 2014 roku do czerwca 2015 roku – zgodnie z wcześniejszym zamówieniem Urzędu Miasta z Pesy – docierały sukcesywnie do Torunia niskopodłogowe składy Swing 122NbT w liczbie 12. Na początku 2015 roku podpisano kolejną umowę z Pesą na dostawę pięciu niskopodłogowych składów Swing, tym razem dwukierunkowych. Tramwaje te docierały do miasta sukcesywnie, a ostatni z nich dotarł do Torunia w grudniu 2015 roku.

7 października 2015 otwarto drugi węzeł przesiadkowy na placu 18 Stycznia.

W 2016 roku władze miasta przeprowadziły konsultacje społeczne dotyczące przebiegu dwóch nowych linii tramwajowych: do Wrzos (na osiedle Jar) i Rubinkowa. Do pierwszej z nich trasa została wytyczna ulicami, m.in.: Szosa Chełmińska, Długa i Legionów, natomiast w wyniku protestów mieszkańców Rubinkowa przebieg drugiej trasy nie został ustalony, a konsultacje w tej sprawie odroczono.

W styczniu 2017 roku rozpisano przetarg na projekt nowej linii tramwajowej na Jar, natomiast jego rozstrzygnięcie i podpisanie umowy ze zwycięską firmą miało miejsce na początku września tegoż roku. W kwietniu tego samego roku ogłoszono drugi przetarg, tym razem dotyczący przebudowy układu torowo-drogowego na ul. Wały gen. Sikorskiego i al. Jana Pawła II wraz z budową wydzielonego pasa tramwajowo–autobusowego, a także nowego, dwutorowego odcinka torowiska łączącego pl. Niepodległości z pl. Artylerii Polskiej. Przetarg ten został rozstrzygnięty w grudniu 2017 roku, a umowę ze zwycięską firmą podpisano 23 stycznia 2018 roku.

W lipcu w siedzibie Ministerstwa Rozwoju w Warszawie prezydent Torunia podpisał umowę o dofinansowanie projektu pn. „Poprawa funkcjonowania komunikacji miejskiej w Toruniu – Bit-City II” w wysokości prawie 200 milionów złotych.

We wrześniu władze miasta ponownie zorganizowały konsultacje społeczne dotyczące nowej linii tramwajowej na terenie Rubinkowa. Podobnie jak w konsultacjach, które miały miejsce rok wcześniej, mieszkańcy sprzeciwili się budowie linii tramwajowej na Rubinkowie. W tym samym roku przeprowadzono prace torowe, m.in. na ul. Skłodowskiej – Curie.

W drugiej połowie 2021 roku rozpoczęto prace budowlane nad nowa linią prowadzącą na północ Torunia do osiedla Jar. Trasa miała biec przez Chełmińskie Przedmieście, Koniuchy, Wrzosy i osiedle Jar. Otwarcie linii nastąpiło 25 sierpnia 2023 roku. Nowa linia ma długość 6,5 km, liczy 27 platform przystankowych, w tym 14 zielonych przystanków.

Pętle

Czynne

Nazwa	Stara nazwa	Osiedle	Rok otwarcia	Liczba torów	Uwagi	Infrastruktura	Zaplecze socjalne	Zdjęcie
Motoarena	Merinotex	Bydgoskie Przedmieście	1972	2	przebudowana w 2014 roku	dwa tory odstawcze
Elana	Wierzbowa	Katarzynka	1974	1	X
Olimpijska	Na Skarpie	Na Skarpie	1986	2	przebudowana w 2013 roku	trzy tory odstawcze
Uniwersytet	Bielany	Bielany	2014	2	otwarta 2014 roku	tramwajowo-autobusowa
Heweliusza	Osiedle Jar	Wrzosy	2023	2	otwarta w 2023 roku	tramwajowo-autobusowa

Zlikwidowane

Nazwa	Osiedle	Rok likwidacji	Używana liniowo	Powód likwidacji	Zdjęcie (Stan obecny)
Dworzec Główny	Stawki	1984	1934–1939 i 1950–1984	zamknięto torowisko przez most drogowy im. Józefa Piłsudskiego z uwagi na większy ruch samochodowy
Ślaskiego	Na Skarpie	1988	1981–1986	przedłużono torowisko do pętli Olimpijska
Dworzec Północ	Chełmińskie Przedmieście	1991	1955–1991	zlikwidowano torowisko na Chełmińskim Przedmieściu

Zlikwidowane („końcówki”)

Końcówka	Część urzędowa Torunia	Data likwidacji	Powód likwidacji
Grudziądzka	Mokre	1917	przedłużenie torowiska do dworca Toruń Mokre (Wschodni)
Grunwaldzka	Chełmińskie Przedmieście	1927	przedłużenie torowiska do ulicy Wybickiego
Toruń Miasto	Jakubskie Przedmieście	1936	przedłużenie torowiska na Jakubskie Przedmieście (Rzeźnia, a później Gazownia)
Wybickiego	Chełmińskie Przedmieście	1955	przedłużenie torowiska do Dworca Toruń Północny
Rzeźnia	Jakubskie Przedmieście	1956	przedłużenie torowiska do budynków gazowni
Wrzosy	Wrzosy	1972	zlikwidowanie torowiska na Wrzosy
Gazownia	Jakubskie Przedmieście	1974	przedłużenie torowiska do Elany przez ulicę Wschodnią
Toruń Mokre	Mokre	1980	przedłużenie torowiska do ulicy Wschodniej

Inwestycje i plany

Inwestycje realizowane do roku 2014

Nowa linia tramwajowa na Bielanach

Nowa linia tramwajowa na Bielanach

Pas zieleni na Trasie Staromostowej zarezerwowany na przyszłe torowisko tramwajowe prowadzące na Jar (stan z września 2017 roku)

Budowa linii tramwajowej na Jar, stan z lipca 2018 roku

Toruń w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego, czyli funduszy unijnych, otrzymało 10 milionów euro na rozbudowę sieci tramwajowej w latach 2007–2013. W projekcie przewidziano następujące projekty:

• budowa systemu zarządzania ruchem drogowym
• przebudowa i budowa systemu sygnalizacji świetlnej, uwzględniającego priorytet dla komunikacji tramwajowej
• budowa i przebudowa przystanków tramwajowych dla potrzeb obsługi taboru niskopodłogowego
• zaprojektowanie i wdrożenie systemu informacji przystankowej
• budowa linii tramwajowej na Bielany (UMK)
• powiązanie linii tramwajowej z Bielanami (UMK), Rubinkowem i osiedlem Na Skarpie
• modernizacja pętli Olimpijska dla potrzeb obsługi linii na Bielany (UMK)
• budowa łącznika tramwajowego w alei Solidarności – stworzenie węzła przesiadkowego

Największą inwestycją była budowa nowej linii tramwajowej do kampusu UMK na Bielanach. Na zlecenie Urzędu Miasta firma WYG International przeprowadziła analizy dotyczące trasy przebiegu linii, ostatecznie zdecydowano, że nowa linia pobiegnie od ulicy Broniewskiego ulicą Sienkiewicza i po północnej stronie Gagarina, skąd skręci w ulicę Okrężną, którą dotrze do pętli Uniwersytet. Nowe torowisko liczy 1,9 km. W 75% biegnie wydzielonym pasem, tzw. zielonym torem. Od pl. Teatralnego na trasie do pętli zlokalizowanych jest 9 przystanków, w tym sześć nowych – „Cinema City”, „700-lecia”, „Matejki”, „Sienkiewicza”, „Fałata”, „Od Nowa”, „Akademiki”, „UMK (rektorat)”, „Okrężna”. 10. przystanek znajduje się przy pętli. We wrześniu 2010 roku odbył się konkurs na zaprojektowanie i wybudowanie linii, najtańszą ofertę opiewającą na kwotę 47,7 mln zł złożył warszawski Budimex. Budowa linii tramwajowej w kierunku UMK rozpoczęła się 11 marca 2013 roku. Tramwaje rozpoczęły kursowanie na nowej linii 24 czerwca 2014 roku.

Plany inwestycyjne w latach 2014–2023

Zadanie 1: budowa linii tramwajowej na Jar

Zadanie obejmowało budowę linii tramwajowej wzdłuż ulic: pl. NOT, Szosa Chełmińska, Długa, Legionów/Polna, Ugory, Watzenrodego do skrzyżowania z ul. Strobanda. Oficjalne otwarcie linii tramwajowej nastąpiło 25 sierpnia 2023 roku.

Zadanie 2: budowa linii tramwajowej w centrum miasta (zrealizowane w latach 2019-2020)

• Zakres zadania obejmował:
  • budowę linii tramwajowej wzdłuż al. Jana Pawła II od pl. Artylerii Polskiej do pl. Niepodległości
  • przebudowę układu torowo-drogowego w ul. Wały gen. Sikorskiego i al. Jana Pawła II wraz z budową wydzielonego pasa tramwajowo–autobusowego
  • budowę węzła przesiadkowego na pl. Rapackiego

Linia tramwajowa łącząca Toruń z Bydgoszczą

Z pomysłem budowy linii tramwajowej między stolicami województwa wystąpił w 2013 roku marszałek województwa kujawsko-pomorskiego Piotr Całbecki. Tramwaj łączący oba miasta byłby elementem integracji obszaru metropolitalnego tychże miast. Zarówno w Bydgoszczy, jak i w Toruniu byłby on wpięty w obecną sieć tramwajową. Miałby to być typowy tramwaj z własnościami komunikacji miejskiej.

Linie

Linie dzienne

Numer linii	Historia	Status
1	Jest pierwszą w historii linią tramwajową w mieście, powstała w 1891 roku. To jedyna linia, która pokonywała ul. Szeroką w samym środku centrum miasta i była ostatnią kursującą pod Łukiem Cezara. W latach 70. kursowała z Bydgoskiego Przedmieścia na Jakubskie, później przez ulicę Wschodnią do Elany (pętla „Wierzbowa”, obecnie „Elana”) W latach 80., po wybudowaniu pierwszego odcinka torów Na Skarpę, dojeżdżała do pętli „Ślaskiego”, a później aż do pętli „Olimpijska” (1986 rok). Jej obecna trasa obowiązuje od 25 czerwca 2014 roku. Po otwarciu nowego torowiska tramwajowego na Bielany łączy pętlę „Olimpijska” z nowo wybudowaną pętlą „Uniwersytet”.	Czynna
1R	Była to modyfikacja linii numer 1, polegająca na skróceniu części kursów do pętli ulicznej „Reja”. Kursowała kilka lat. Swoje ostatnie kursy wykonywała w 2011 roku.	Zlikwidowana
2	Powstała w 1904 roku i pierwotnie połączyła centrum z gminą (wieś) Mokre. Jest jedną z trzech, które pokonywały trasę w Zespole Staromiejskim. Od 1987 roku jeździ nieprzerwanie na trasie „Elana” – „Merinotex”, obecnie „Motoarena”.	Czynna
2W	Była to modyfikacja linii numer 2, polegająca na skróceniu części kursów do pętli „Wschodnia”. Kursowała kilka lat. Na początku 2007 roku została zlikwidowana.	Zlikwidowana
3	Powstała w 1906 roku i była trzecią linią tramwajową w mieście. Kursowała pierwotnie z centrum miasta na Chełmińskie Przedmieście, później Bydgoskie Przedmieście – Chełmińskie Przedmieście. Jest jedną z trzech linii, które pokonywały trasę w Zespole Staromiejskim. W 1956 roku, po wybudowaniu drugiego toru przy ulicy Kujawskiej, łączyła przez okres ok. 5 lat dwa toruńskie Dworce: Toruń Główny z Toruniem Północnym. Przed likwidacją, która nastąpiła w 1991 roku, kursowała od pętli „Toruń Północny” do pętli ulicznej „Reja”. Była jedyną północną linią tramwajową. Do 1972 roku kursowała aż do Wrzos. Od 1991 do 2007 roku linii tej nie było w rozkładzie jazdy. Wróciła po 16 latach, ale jako linia „szczytowa”, a tramwaje tej linii kursowały na trasie: „Elana” – „Reja”, później „Motoarena”. Ostatnią trasą „trójki” były kursy od pętli „Wschodnia” do pętli ulicznej „Reja” przez aleję Solidarności. 1 września 2023, linia została otwarta na nowej linii tramwajowej z pętli Heweliusza na do Motoareny przez Bydgoskie Przedmieście.	Czynna
3bis	Była to modyfikacja linii numer 3, kursowała w latach 1955–1972 na odcinku Toruń Północny – ul. Lisia	Zlikwidowana
4	Powstała w 1934 roku i pierwotnie łączyła plac Bankowy z Dworcem Toruń Główny. Przechodziła kilka modyfikacji. Jest jedną z czterech linii, które pokonywały most im. Piłsudskiego na Wiśle i ostatnią, która wykonywała kursy do dworca Toruń Główny. Po 1984 roku został skierowana przez ulicę Uniwersytecką do pętli „Ślaskiego”, później Olimpijskiej. W takiej formie czwórka kursowała do 2007 roku. W 2011 roku, po likwidacji torowiska przy ulicy Wschodniej, linia po 27. latach przestała kursować na Skarpę. 25 czerwca 2014 została zawieszona. Wróciła na trasę po czteromiesięcznej przerwie. Kursuje na trasie: „Uniwersytet” – „Elana”.	Czynna
5	Powstała w 1973 roku po oddaniu nowego torowiska do Merinotexu i połączyła nowo wybudowaną pętlę z Jakubskim Przedmieściem. W latach 90. linia kursowała od pętli Olimpijska do pętli „Elana”. Od 2004 do 2011 roku była zawieszona. Dziś jest czynną linią tramwajową, obsługuje trasę od pętli „Olimpijska P&R” do pętli „Motoarena” przez Bydgoskie Przedmieście.	Czynna
6	Powstała w 1976 roku w dwa lata po wybudowaniu torowiska do Elany i łączyła tereny przemysłowe z dworcem Toruń Główny. Pokonywała most im. Piłsudskiego na Wiśle. Zlikwidowano ją w 1980 roku. W 2023 linia została otwarta na nowej trasie z osiedla Jar na Olimpijską.	Czynna
7	Linia powstała w 2022. Była linią okrężną, kursowała z Motoareny przez Bydgoskie Przedmieście i z powrotem. W 2023 linia kursuje z Uniwersytetu do pętli na ul. Wschodniej. Jest linią szczytową.	Czynna

Linie nocne

Numer linii	Historia	Status
1N	Kursuje od pętli Olimpijska do pętli Uniwersytet przez węzeł przesiadkowy w alei Solidarności. Kursy wykonywane są przez cały tydzień (noc), a także w weekendy i święta. Przed otwarciem torowiska na Bielany tramwaje tej linii jeździły między pętlą uliczną „Reja”, a pętlą „Olimpijska”.	Zlikwidowana
2N	Kursowała na przełomie lat 50. i 60. na trasie Bydgoskie Przedmieście – Toruń Mokre, teraz Wschodni.	Zlikwidowana
3N	Linię uruchomiono 1 stycznia 2015 roku. Jest piątą linią tramwajową nocną w historii MZK. Kursuje na trasie: „Motoarena” – „Elana” przez Bydgoskie Przedmieście i węzeł przesiadkowy w alei Solidarności.	Zlikwidowana
4N	Kursowała w końcówce lat 60. i w 1978 roku na trasie: Toruń Główny – Toruń Północny. Jest jedną z czterech linii, które pokonywały most im. Piłsudskiego na Wiśle.	Zlikwidowana
33N	Kursowała od 1979 roku pierwotnie na trasie pętla uliczna „Reja” – „Wschodnia”, później – do pętli „Ślaskiego”. Zlikwidowana po kilku latach.	Zlikwidowana

Linia turystyczna

Numer linii	Historia	Status
Turystyczna	Linia turystyczna powstała w 1993 roku i obsługiwana jest przez jedyny w taborze MZK wagon turystyczny („zabytkowy”) przerobiony z tramwaju typu N. Linia nie ma przyporządkowanej numeracji (choć najczęściej była oznaczona numerem 1) ani stałem trasy. Kursuje ona w okresie wakacyjnym (weekendy).	Czynna

Tabor

Wagony liniowe

Zdjęcie	Typ	Liczba	Początek eksploatacji
	122NaT Swing	5	2022
	122NbTDuo Swing	5	2015
	121NbT Swing	6	2015
	122NbT Swing	6	2014
	805NaND	18	1980
	805Na	21	1980

Wagony zmodernizowane

Modernizacja i przebudowa wagonów

Rok produkcji (dostawa)	Numer wagonu 805Na	Data remontu		Rok produkcji (dostawa)	Numer wagonu 805NaND	Data przebudowy
1979	212	31 sierpnia 1997		1980	213-214	22 września 2007
1980	218	31 sierpnia 1997		1982	228	22 września 2008
1980	222	12 sierpnia 2003		1982	229	22 września 2008
1980	224	7 stycznia 1998		1982	230-231	15 września 2009
1980	226	25 marca 2002		1983	232-233	25 czerwca 2010
1981	227	25 maja 2000		1983	238
1982	228-228	4 czerwca 1998		1983	239
1983	235	19 maja 2000		1983	238
1983	242-243	9 września 1999		1983	239
1984	252-253	5 listopada 1998		1983	240
1986	256-257	8 kwietnia 1999		1983	241
1987	226-263	6 grudnia 2002		1984	244
1990	268-269	31 maja 2001		1984	245
1990	270	8 marca 1999		1987	258-249
1990	271	15 października 2000		1987	264-265

Patroni toruńskich tramwajów

Tramwaj nazwany imieniem gen. Józefa Hallera

W styczniu 2020 roku władze MZK w ramach obchodów 100-lecia powrotu Torunia do wolnej Polski nazwały siedem tramwajów (Pesa Swing i Pesa Swing Duo) imionami twórców toruńskiej niepodległości. Do lutego 2022 roku patronami tramwajów toruńskich byli:

• Antoni Bolt
• Grzegorz Ciechowski
• prof. Władysław Dziewulski
• Tony Halik
• gen. Józef Haller
• prof. Wilhelmina Iwanowska
• prof. Ludwik Kolankowski
• Mikołaj Kopernik
• Samuel Bogumił Linde
• Stefan Łaszewski
• prof. Tymon Niesiołowski
• Helena Piskorska
• Władysław Raczkiewicz
• Marian Rose
• Jakub Kazimierz Rubinkowski
• Helena Steinbornowa
• Otton Steinborn
• płk Stanisław Skrzyński
• Władysław Szuman
• Łukasz Watzenrode
• gen. Elżbieta Zawacka
• prof. Maria Znamierowska-Prüfferowa

Zobacz też

• Transport w Toruniu

Bibliografia

• Katarzyna Kluczwajd: Toruń tylko zaplanowany. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2022. ISBN 978-83-7729-703-2.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona MZK Toruń