Kujawy (województwo opolskie)
50°26′34″N 17°48′22″E/50,442778 17,806111| wieś | |
 Pałac w Kujawach z XIX w. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
644[2] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
47-370[3] |
| Tablice rejestracyjne |
OKR |
| SIMC |
0503511 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego  | |
Położenie na mapie gminy Strzeleczki  | |
| 50°26′34″N 17°48′22″E/50,442778 17,806111[1]
| |
Kujawy (dodatkowa nazwa w j. niem. Kujau) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Strzeleczki. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej.
W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Strzeleczki w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Kujawi oraz nazwą zgermanizowaną Kujau[4][5]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod zniekształconą, polską nazwą Kujawj, a także zgermanizowaną Kujau we fragmencie: "Kujau (1383 Koya, 1531 Kuyawy, polnisch Kujawj)"[6]. 1 czerwca 1948 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie związanej z Zieliną i należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Kujawy[7].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 1573 właścicielem Kujaw był Kasper Pückler z Grodziska koło Niemodlina[8]. W 1597 ich właścicielem był Baltazar Betsch[9].
.jpg)
Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[10]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[11]. W XIX wieku w Kujawach funkcjonował młyn wodny, gorzelnia i olejarnia[12]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu na kartuszu otoczonym motywem roślinnym lemiesz pługa skrzyżowany z ostrzem kosy, a w otoku napis: KUIAUER: GEM: SIGEL / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Kujawy / Powiat Prudnicki)[13]. W 1861 w Kujawach mieszkało 5 Żydów[14].
Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 712 mieszkańców Kujaw 44 posługiwało się językiem niemieckim, 659 językiem polskim, a 9 było dwujęzycznych[15]. W latach 1919–1920 w Kujawach powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej (rozbudowany po II wojnie światowej)[16]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Kujawy znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[17], w obwodzie nr 9 powiatu prudnickiego[18]. 13 lutego 1921 w Kujawach odbyło się zebranie kółek rolniczych powiatu prudnickiego. Podczas posiedzenia założono polską spółkę „Rolnik” na powiat prudnicki, a także uchwalono dwie rezolucje „przeciw emigrantom i włóczęgom” na terenie plebiscytowym[19]. Po stronie polskiej w III powstaniu śląskim, w 3. kompanii prudnickiej służyli mieszkańcy Kujaw[20].
W okresie walk o Prudnik w kwietniu i maju 1945 Armia Czerwona tymczasowo ewakuowała przez Kujawy do Strzeleczek niemieckich i polskich mieszkańców Prudnika i okolicznych wsi[21]. Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[22]. Mieszkańcom Kujaw, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.
Do 1956 roku Kujawy należały do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Kujawy zostały odłączone od powiatu prudnickiego i przyłączone do nowo utworzonego krapkowickiego[23].
W 1946 w Kujawach znajdowała się siedziba jednego z okręgów sanitarnych Powiatowego Urzędu Zdrowia w Prudniku. We wsi funkcjonowała apteka[24]. Utworzony został Zespół Hodowli Zarodowej w Kujawach, od 1956 z siedzibą w Głogówku, przemianowany dwa lata później na Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej Głogówek[25].
Mieszkańcy
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Podlesioki[26].
Liczba mieszkańców wsi
[edytuj | edytuj kod]Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[34]:
- kościół par. pw. Świętej Trójcy, renesansowy z 1583 r. – XVI w., 1938 r., w środku renesansowe epitafia i ambona oraz barokowy ołtarz główny
- brama na cmentarz kościelny
Inne zabytki:
- park, z XIX w. do 1900 r.
- Pałac w Kujawach ze schyłku XIX w.
-
Pieczęć Kujaw (1911) -
Kościół pw. św. Trójcy -
Kościół św. Trójcy -
Centrum miejscowości -
Tablica pol.-niem. od strony Prudnika -
Pomnik poległych w I i II wś.
.jpg)
.jpg)
_2020.08.24.jpg)
Pomniki i obiekty upamiętniające
[edytuj | edytuj kod]- Pomnik poległych w I i II wojnie światowej – pomnik w Kujawach powstały w latach 1919–1920 jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Dostawiono do niego dwie tablice z nazwiskami mężczyzn, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Znajduje się na nim napis w języku niemieckim: Gefallen im II Weltkrieg. Zgodnie z kryteriami w sprawie upamiętnień na obszarze RP żołnierzy niemieckich przyjętymi w uchwale Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 1995, pomnik został uznany za nieprawidłowy[16].
Transport
[edytuj | edytuj kod]- drogowy
Przez Kujawy przebiega droga wojewódzka 409 Dębina – Strzelce Opolskie
Kujawy posiadają połączenia autobusowe z Moszną, Opolem, Prudnikiem, Strzeleczkami, Krapkowicami[35].
- kolejowy
Nieczynna stacja kolejowa Zielina w Kujawach znajduje się przy ul. Kolejowej. Najbliższa czynna stacja kolejowa znajduje się w Prudniku.
Lokalni przedsiębiorcy i właściciele majątków ziemskich zawiązali w 1895 spółkę Kolej Prudnicko-Gogolińska z siedzibą w Prudniku, której celem stała się budowa linii lokalnej z Prudnika do Gogolina. Linia kolejowa nr 306 relacji Prudnik – Goglin została oddana do użytku w 1896[36]. Powódź w 1997 zniszczyła most na Odrze w Krapkowicach, uniemożliwiając dojazd do Gogolina. W 2005 ruch na linii 306 został zawieszony. Zmodernizowana do celów towarowych linia relacji Prudnik – Krapkowice została oddana do użytku w 2016[37][38]. Na bocznicy między składem militarnym w lesie koło Strzeleczek a Prudnikiem odbywa się wojskowy ruch transportowy[39].
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Kujawach[40].
12 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Kujawy prowadziła trasa „Szlakiem Pielgrzyma”[41].
Bezpieczeństwo
[edytuj | edytuj kod]Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Kujawach było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku[42].
Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach[43].
Teren wsi, jak i całej gminy Strzeleczki, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[44]. Gminę Strzeleczki obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[45].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 64875
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 641 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 386.
- ↑ Kujawy, niem. Kujau, wś przy drodze z Białej do Krapkowic, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 852.
- ↑ Triest 1865 ↓, s. 1098.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 czerwca 1948 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1948 r. nr 59, poz. 363).
- ↑ Sękowski 2016 ↓, s. 126.
- ↑ Sękowski 2016 ↓, s. 373.
- ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
- ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
- ↑ Zachariasz Mosakowski, Kujawy, młyn wodny [online], Centralna Baza Danych o Młynach w Polsce, 4 kwietnia 2020 [dostęp 2023-08-20].
- ↑ 931 Kujau (Kujawy) I [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 17 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
- ↑ Andrzej Dereń, Żydzi na ziemi prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, 41 (724), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 13 października 2004, s. 7, ISSN 1231-904X.
- ↑ a b Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 74.
- ↑ a b Pomniki upamiętniające żołnierzy niemieckich, którzy zginęli w II wojnie światowej podlegające kontroli komisji wojewody opolskiego (29.10.2002 r., 5 i 12.11.2002 r.), „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 6 (636), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 5 lutego 2003, s. 12, ISSN 1231-904X.
- ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 22.
- ↑ Hellfeier 2014 ↓, s. 100.
- ↑ Pamiętajcie Górnoślązacy! Jak was Niemcy krzywdzili!, „Głogowianka”, Ryszard Jazowski – redaktor naczelny, 6, Opole: Gazeta Opolska, 17 lutego 1921, s. 3.
- ↑ Hellfeier 2014 ↓, s. 104.
- ↑ Antoni Barszczyński, Oswobodzenie Prądnika, „Nasz Głos”, Kazimierz Kanwiszer – redaktor naczelny, 9 (49), Prądnik [Prudnik]: Spółdzielnia Wydawnicza „Promień”, 16 marca 1947, s. 3.
- ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
- ↑ Andrzej Dereń, Historia Powiatu Prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2022-04-17] (pol.).
- ↑ Organizacja służby zdrowia w powiecie, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 stycznia 1946, s. 5.
- ↑ Andrzej Dereń, Nieznany epizod z życia Stanisława Szozdy [online], Teraz Prudnik!, 15 września 2023 [dostęp 2023-09-20] (pol.).
- ↑ Robert Hellfeier, Chrzelicka mowa? cz. I, „Panorama Bialska”, Rafał Magosz – redaktor naczelny, 6 (279), Biała: Gminne Centrum Kultury, czerwiec 2018, s. 8, ISSN 1232-7352.
- ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1871) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
- ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1885) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
- ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1905) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
- ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2024-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-13] (niem.).
- ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 105.
- ↑ a b c d e Kujawy [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-04-18], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Największe Strzeleczki, najmniejsze Urszulanowice, „Tygodnik Prudnicki”, 11 (1055), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 16 marca 2011, s. 15, ISSN 1231-904X.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 51.
- ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Kujawy, gm. Strzeleczki [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-11-24].
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 105.
- ↑ Maciej Dobrzański: Pociągi wracają na linię Prudnik-Krapkowice. prudnik24.pl, 2016-08-03. [dostęp 2019-03-02]. (pol.).
- ↑ Radosław Dimitrow: Linia kolejowa Krapkowice – Prudnik wyremontowana. Ale pociągi pasażerskie tędy nie pojadą. nto.pl, 2016-08-30. [dostęp 2020-02-15]. (pol.).
- ↑ Wielkie ćwiczenia. Nam niedogodności nie grożą, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 8 (1722), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 21 lutego 2024, s. 6, ISSN 1231-904X.
- ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
- ↑ Trasy rowerowe VI ETTR w Prudniku, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 27 (1019), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 7 lipca 2010, s. 20–21, ISSN 1231-904X.
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 581.
- ↑ Komenda Powiatowa Policji w Krapkowicach [online], krapkowice.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
- ↑ PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
- Felix Triest, Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117 (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.
- Roman Sękowski, Stosunki społeczne na wsiach księstw opolskiego i raciborskiego w epoce Habsburgów (XVI–XVII wiek) w świetle aktów prawnych i akt sądowych: Materiały, Chorzów: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Państwowego Instytutu Badawczego, 2016, ISBN 978-83-941769-2-1.
- Robert Hellfeier, Smolarnia – 350 lat historii, Smolarnia: Gmina Strzeleczki, 2014, ISBN 978-83-63233-26-6.
- Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.
- Parafia Kujawy • START. zielina-kujawy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-06)].
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Część miasta | |
| Przysiółki wsi | |
| Uroczysko-dawna miejscowość |
