Przejdź do zawartości

Lotopałankowate

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Lotopałankowate
Petauridae[1]
Bonaparte, 1831[2]
Ilustracja
Lotopałanka karłowata (Petaurus breviceps)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

torbacze

Nadrząd

australotorbowe

Rząd

dwuprzodozębowce

Podrząd

workolotokształtne

Rodzina

lotopałankowate

Typ nomenklatoryczny

Petaurus G.K. Shaw, 1791

Synonimy
Rodzaje

3 rodzaje – zobacz opis w tekście

Lotopałankowate[10] (Petauridae) – rodzina ssaków z rzędu dwuprzodozębowców (Diprotodontia), blisko spokrewniona z pseudopałankowatymi (Pseudocheiridae). Obejmuje gatunki nadrzewnych zwierząt, zamieszkujących lasy Australii i Nowej Gwinei[11][12][13].

Budowa

[edytuj | edytuj kod]

Lotopałankowate to torbacze o niewielkich bądź średnich rozmiarach[14].

Umaszczenie lotopałankowatych charakteryzuje się ciemnym pasem o położeniu grzbietowym[14].

Czaszka cechuje się dobrze rozwiniętym łukiem jarzmowym. Siekacze żuchwy lotopałankowatych, występujące w liczbie dwóch po każdej stronie, są długie, ostre. Trzonowce określa się jako bunodontyczne[14], podobnie jak u pałankowatych[15]. Lotopałankowate mają jednak więcej zębów, bo aż 40, co łączy je z pseudopałankowatymi[14].

Wzór zębowy I C P M
40 = 3 1 3 4
2 0 3 4

Na tułowiu znajduje się marsupium, czyli torba lęgowa. Otwiera się ona do przodu, jak u pseudopałankowatych[14] i pałankowatych[15], a inaczej niż u koalowatych[16].

Dłonie tych zwierząt przystosowane są do chwytania dzięki przeciwstawnym palcom. Palce I i II przeciwstawiają się tutaj pozostałym palcom. W przypadku stóp natomiast to paluch przeciwstawia się pozostałym palcom. Większość lotopałankowatych dysponuje dobrze rozwiniętym fałdem biegnącym od nadgarstka aż do stawu skokowego. Błona ta umożliwia lot ślizgowy. Niektórzy przedstawiciele rodziny nie mają rzeczonego fałdu, a jedynie jego pozostałość[14].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Lotopałankowate zaliczają się to torbaczy, których współcześni przedstawiciele tworzą dwa nadrzędy, Amerideplhia[17] i Australidephia[18]. Do tego ostatniego zalicza się rząd dwuprzodozębowce, obejmujący lotopałankowate. Wedle jednego z podziału w rzędzie tym wyróżnia się podrzędy wombatokształtnych, obejmujący koalowate[19] i wombatowate[20], kangurokształtnych z rodzinami torebnikowatych[21], kangurowatych i kanguroszczurowatych[22] oraz w końcu podrząd pałankokszałtnych[23] czy też workolotkokształtnych, do którego należą drzewnicowate[23], pałankowate[15], pseudopałankowate[14], akrobatkowate, ostronogowate[21] oraz lotopałankowate[14]. Dwa ostatnie podrzędy bywają łączone w Phalangerida[24]. Z kolei workolotkoksztatłne dzielą się na nadrodziny pałankowców i lotopałankowców. Te ostatnie obejmują lotopałankowate wraz z pseudopałankowatymi, ostronogowatymi i akrobatkowatymi[10]. Systematyka taka stoi w sprzeczności z wynikami sekwencjonowania genów ApoB, BRCA1, IRBP, Rag1 i vWF, wedle których pałankowce grupują się razem z kanugorokształtnymi, a nie z lotopałankowcami. Z kolei w obrębie lotopałankowców grupą siostrzaną reszty kladu okazują się akrobatkowate, z lotopałankowatymi blisko spokrewnionymi z pseudopałankowatymi i ostronogowatymi[24].

Do rodziny należą następujące rodzaje[25]:

W sumie obejmują one 3 rodzaje, do których z kolei zalicza się 15 gatunków[25].

Meredith et al. prezentują następujący kladogram[24] (uproszczono):


Homo sapiens




Caenolestes fuliginosus, Rhyncholestes rapanurus




Caeluromys, Dideplhinae, Monodeplhis




Dromiciops gliroides





Notoryctes typhlops





Macrotis lagotis




Isoodon, Perameles




Peroryctes raffraiana



Echymipera kalubu, Microperoryctes longicauda







Myrmecobius fasciatus




Planigale




Dasyurus albopunctatus, Phascolosorex dorsalis



Antechinus, Phascogale tapoatafa







Diprotodontia
Vomabatiformes

Phascolarctos cinereus



Vombatus ursinus, Lasiorhinus latifrons





Phalangeroidea


Cercartetus nanus, Cercartetus lepidus



Burramys parvus






Wyulda squamicaudata



Trichosurus caninus, Trichosurus johnstonii







Spilocuscus maculatus, Spilocuscus rufoniger




Strigocuscus pelengensis



Phalanger gymnotis, Phalanger orientalis





Ailurops ursinus, Strigocuscus celebensis






Macropodiformes

Hypsiprymnodon moschatus





Lagostrophus fasciatus





Onychogalea fraenata, Onychogalea unguifera




Setonix brachyurus




Lagorchestes conspicillatus, Lagorchestes hirsutus




Macropus fuliginosus, Macropus giganteus




Macropus rufus, Macropus antilopinus




Macropus bicolor



Macropus agilis, Macropus irma










Dorcopsulus vanheurni, Dorcopsis veterum




Thylogale stigmatica




Petrogale xanthopus, Peradorcas concinna



Dendrolagus goodfellowi, Dendrolagus dorianus









Potorous tridactylus, Potorous longipes




Aepyprymnus rufescens



Bettongia gaimardi, Bettongia penicillata







Petauroidea


Tarsipes rostratus






Pseudochirops tarcheri



Pseudochirops cupreus, Petropseudes dahli






Pseudochirulus mayberi, Pseudochirulus herbertensis



Pseudocheirus peregrinus




Petauroides volans, Hemibelideus lemuroides






Petaurus breviceps, Petaurus norfolcensis




Gymnobelideus leadbeateri



Dactylopsila trivargata, Dactylopsila palpator







Acrobates pygmaeus, Ditoerchus pennatus









Ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Lotopałankowate odżywiają się owadami oraz sokiem eukaliptusów i akacji, który uzyskują, rozcinając ostrymi siekaczami korę drzew[14].

Rozmnażanie

[edytuj | edytuj kod]

Występuje krótka ciąża, na przykład u lotopałanki karłowatej trwa ona 16 dni. Następnie rodzą się młode, u wspomnianej lotopałanki karłowatej bądź palcownika pręgowanego 1-2[14].

  1. Typ nomenklatoryczny: Dactylopsila J.E. Gray, 1858.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Petauridae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b Ch.-L. Bonaparte: Saggio d’una distribuzione metodica degli animali vertebrati a sangue freddo. Rome: Antonio Boulzaler, 1832, s. 127. (wł.).
  3. R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 189. (fr.).
  4. P. Gervais: Histoire naturelle des mammifères: avec l’indication de leurs moeurs et de leurs rapports avec les arts, le commerce et l’agriculture. Cz. 2: Carnivores, proboscidiens, jumentés, bisulques, édentés, marsupiaux, monotrèmes, phoques, sirénides et cétacés. Paris: L. Curmer, 1855, s. 276. (fr.).
  5. T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 25, 1872. (ang.). 
  6. J.A.W. Kirsch. Prodromus of the comparative serology of Marsupialia. „Nature”. 217 (5127), s. 420, 1968. DOI: 10.1038/217418a0. (ang.). 
  7. J.A.W. Kirsch. The comparative serology of Marsupialia, and a classification of marsupials. „Australian Journal of Zoology”. Supplement. 52, s. 113, 1977. DOI: 10.1071/AJZS052. (ang.). 
  8. K.P. Aplin & M. Archer: Recent advances in marsupialsystematics with a new syncretic classification. W: M. Archer (red.): Possums and Opossums: Studies in Evolution. Chipping Norton: Surrey Beatty & Sons, 1987, s. lv. ISBN 978-0-949324-05-4. (ang.).
  9. a b F.S. Szalay: Evolutionary history of the marsupials and an analysis of osteological characters. Cambridge: Cambridge University Press, 1994, s. 43. DOI: 10.1017/CBO9780511565571. ISBN 978-0-511-56557-1. (ang.).
  10. a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 11–14. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  11. S. Jackson: Family Petauridae (Striped Possums, Leadbeater's Possum and Lesser Gliders). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 559–565. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  12. C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 88. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  13. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Petauridae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-26].
  14. a b c d e f g h i j Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 85.
  15. a b c Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 84.
  16. Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 81-82.
  17. Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 75.
  18. Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 77.
  19. Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 81.
  20. Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 82.
  21. a b Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 86.
  22. Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 87.
  23. a b Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 83.
  24. a b c Robert W. Meredith, Michael Westerman, Mark S. Springer, A phylogeny of Diprotodontia (Marsupialia) based on sequences for five nuclear genes, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 51 (3), Elsevier, 2009, s. 554-571 (ang.).
  25. a b C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: tytuł = The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.2) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-06-16]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Czesłąw Błaszak, Maciej Skoracki, Joanna Gliwicz, Infragromada: ssaki żyworodne niższe – Metatheria; torbacze – Marsupialia, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
  • P. Myers: Petauridae. (on-line), Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-04-12]. (ang.).