Lotopałankowate
| Petauridae[1] | |||
| Bonaparte, 1831[2] | |||
 Lotopałanka karłowata (Petaurus breviceps) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina |
lotopałankowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Petaurus G.K. Shaw, 1791 | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Rodzaje | |||
| |||
Lotopałankowate[10] (Petauridae) – rodzina ssaków z rzędu dwuprzodozębowców (Diprotodontia), blisko spokrewniona z pseudopałankowatymi (Pseudocheiridae). Obejmuje gatunki nadrzewnych zwierząt, zamieszkujących lasy Australii i Nowej Gwinei[11][12][13].
Budowa
[edytuj | edytuj kod]Lotopałankowate to torbacze o niewielkich bądź średnich rozmiarach[14].
Umaszczenie lotopałankowatych charakteryzuje się ciemnym pasem o położeniu grzbietowym[14].
Czaszka cechuje się dobrze rozwiniętym łukiem jarzmowym. Siekacze żuchwy lotopałankowatych, występujące w liczbie dwóch po każdej stronie, są długie, ostre. Trzonowce określa się jako bunodontyczne[14], podobnie jak u pałankowatych[15]. Lotopałankowate mają jednak więcej zębów, bo aż 40, co łączy je z pseudopałankowatymi[14].
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 40 | = | 3 | 1 | 3 | 4 |
| 2 | 0 | 3 | 4 | ||
Na tułowiu znajduje się marsupium, czyli torba lęgowa. Otwiera się ona do przodu, jak u pseudopałankowatych[14] i pałankowatych[15], a inaczej niż u koalowatych[16].
Dłonie tych zwierząt przystosowane są do chwytania dzięki przeciwstawnym palcom. Palce I i II przeciwstawiają się tutaj pozostałym palcom. W przypadku stóp natomiast to paluch przeciwstawia się pozostałym palcom. Większość lotopałankowatych dysponuje dobrze rozwiniętym fałdem biegnącym od nadgarstka aż do stawu skokowego. Błona ta umożliwia lot ślizgowy. Niektórzy przedstawiciele rodziny nie mają rzeczonego fałdu, a jedynie jego pozostałość[14].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Lotopałankowate zaliczają się to torbaczy, których współcześni przedstawiciele tworzą dwa nadrzędy, Amerideplhia[17] i Australidephia[18]. Do tego ostatniego zalicza się rząd dwuprzodozębowce, obejmujący lotopałankowate. Wedle jednego z podziału w rzędzie tym wyróżnia się podrzędy wombatokształtnych, obejmujący koalowate[19] i wombatowate[20], kangurokształtnych z rodzinami torebnikowatych[21], kangurowatych i kanguroszczurowatych[22] oraz w końcu podrząd pałankokszałtnych[23] czy też workolotkokształtnych, do którego należą drzewnicowate[23], pałankowate[15], pseudopałankowate[14], akrobatkowate, ostronogowate[21] oraz lotopałankowate[14]. Dwa ostatnie podrzędy bywają łączone w Phalangerida[24]. Z kolei workolotkoksztatłne dzielą się na nadrodziny pałankowców i lotopałankowców. Te ostatnie obejmują lotopałankowate wraz z pseudopałankowatymi, ostronogowatymi i akrobatkowatymi[10]. Systematyka taka stoi w sprzeczności z wynikami sekwencjonowania genów ApoB, BRCA1, IRBP, Rag1 i vWF, wedle których pałankowce grupują się razem z kanugorokształtnymi, a nie z lotopałankowcami. Z kolei w obrębie lotopałankowców grupą siostrzaną reszty kladu okazują się akrobatkowate, z lotopałankowatymi blisko spokrewnionymi z pseudopałankowatymi i ostronogowatymi[24].
Do rodziny należą następujące rodzaje[25]:
- Dactylopsila J.E. Gray, 1858 – palcownik
- Gymnobelideus McCoy, 1867 – lotopałanik – jedynym przedstawicielem jest Gymnobelideus leadbeateri McCoy, 1867 – lotopałanik dziuplowy
- Petaurus G.K. Shaw, 1791 – lotopałanka
W sumie obejmują one 3 rodzaje, do których z kolei zalicza się 15 gatunków[25].
Meredith et al. prezentują następujący kladogram[24] (uproszczono):
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Lotopałankowate odżywiają się owadami oraz sokiem eukaliptusów i akacji, który uzyskują, rozcinając ostrymi siekaczami korę drzew[14].
Rozmnażanie
[edytuj | edytuj kod]Występuje krótka ciąża, na przykład u lotopałanki karłowatej trwa ona 16 dni. Następnie rodzą się młode, u wspomnianej lotopałanki karłowatej bądź palcownika pręgowanego 1-2[14].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Petauridae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Ch.-L. Bonaparte: Saggio d’una distribuzione metodica degli animali vertebrati a sangue freddo. Rome: Antonio Boulzaler, 1832, s. 127. (wł.).
- ↑ R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 189. (fr.).
- ↑ P. Gervais: Histoire naturelle des mammifères: avec l’indication de leurs moeurs et de leurs rapports avec les arts, le commerce et l’agriculture. Cz. 2: Carnivores, proboscidiens, jumentés, bisulques, édentés, marsupiaux, monotrèmes, phoques, sirénides et cétacés. Paris: L. Curmer, 1855, s. 276. (fr.).
- ↑ T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 25, 1872. (ang.).
- ↑ J.A.W. Kirsch. Prodromus of the comparative serology of Marsupialia. „Nature”. 217 (5127), s. 420, 1968. DOI: 10.1038/217418a0. (ang.).
- ↑ J.A.W. Kirsch. The comparative serology of Marsupialia, and a classification of marsupials. „Australian Journal of Zoology”. Supplement. 52, s. 113, 1977. DOI: 10.1071/AJZS052. (ang.).
- ↑ K.P. Aplin & M. Archer: Recent advances in marsupialsystematics with a new syncretic classification. W: M. Archer (red.): Possums and Opossums: Studies in Evolution. Chipping Norton: Surrey Beatty & Sons, 1987, s. lv. ISBN 978-0-949324-05-4. (ang.).
- ↑ a b F.S. Szalay: Evolutionary history of the marsupials and an analysis of osteological characters. Cambridge: Cambridge University Press, 1994, s. 43. DOI: 10.1017/CBO9780511565571. ISBN 978-0-511-56557-1. (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 11–14. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ S. Jackson: Family Petauridae (Striped Possums, Leadbeater's Possum and Lesser Gliders). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 559–565. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 88. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Petauridae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-26].
- ↑ a b c d e f g h i j Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 85.
- ↑ a b c Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 84.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 81-82.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 75.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 77.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 81.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 82.
- ↑ a b Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 86.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 87.
- ↑ a b Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 83.
- ↑ a b c Robert W. Meredith, Michael Westerman, Mark S. Springer, A phylogeny of Diprotodontia (Marsupialia) based on sequences for five nuclear genes, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 51 (3), Elsevier, 2009, s. 554-571 (ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: tytuł = The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.2) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-06-16]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Czesłąw Błaszak, Maciej Skoracki, Joanna Gliwicz, Infragromada: ssaki żyworodne niższe – Metatheria; torbacze – Marsupialia, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
- P. Myers: Petauridae. (on-line), Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-04-12]. (ang.).