Otok (ubranie)
Otok – dolna, zewnętrzna, część czapki, z baraniego futra, czarnej, lakierowanej skóry, sukna, aksamitu lub bawełnianej taśmy.
Spis treści
Otoki Wojska Polskiego II RP[edytuj | edytuj kod]
Od 1919 roku na otokach polskich czapek wojskowych (czapek garnizonowych lub rogatywek) umieszczane są oznaki stopni, a u marynarzy, na dodatkowo zakładanych wstążkach – nazwy okrętów lub nazwa Marynarka Wojenna. Kolory otoków na polskich czapkach wojskowych odpowiadają barwom broni i służb.
24 marca 1927 roku Minister Spraw Wojskowych wprowadził w pułkach strzelców konnych barwne otoki na czapkach oficerów i szeregowych:
- pułki strzelców konnych 1, 2, 3 i 4 otrzymały otoki amarantowe,
- pułki strzelców konnych 5, 6, 7 i 8 otrzymały otoki białe,
- pułki strzelców konnych 9 i 10 otrzymały otoki żółte[1].
Otoki jednostek kawalerii Wojska Polskiego II RP
otok amarantowy posiadał: 1 p.szw., 1 p.uł., 7 p.uł., 9 p.uł., 10 p.uł., 12 p.uł., 20 p.uł., 1 psk, 2 psk, 3 psk, 4 psk.
otok biały posiadał: 2 p.szw., 2 p.uł., 11 p.uł., 16 p.uł, 22 p.uł., 24 p.uł., 5 psk, 6 psk, 7 psk, 8 psk.
otok żółty posiadał: 3 p.uł., 14 p.uł, 17 p.uł, 27 p.uł, 9 psk, 10 psk
otok ciemnożółty posiadał: 3 p.szw.
otok o barwie stare złoto posiadał: 8 p.uł.
otok o barwie turkusowej posiadał 21 p.uł.
otok o barwie różowej posiadał 13 p.uł., 26 p.ł.
otok o barwie szkarłatnej posiadał 15 p.uł., 25 p.uł. i dppanc 10 BK
otok o barwie pomarańczowej posiadał 23 p.uł.
otok o barwie chabrowej 4 p.uł., 18 p.ł.
otok o barwie błękitnej posiadał 6 p.uł.
otok o barwie granatowej posiadał 19 p.uł.
otok o barwie wiśniowej posiadał 5 p.uł.
Otoki w ludowym Wojsku Polskim[edytuj | edytuj kod]
W okresie powojennym w ubiorze garnizonowym tradycyjne podstawowe barwy pułków i szwadronów kawalerii noszono na otokach czapek[2].
Przepisy ubiorcze z roku 1952 wprowadzały dla żołnierzy ludowego Wojska Polskiego czapki garnizonowe koloru khaki (z wyjątkiem Marynarki Wojennej) z kolorowymi otokami i wypustkami:
- dla Marszałka Polski i generałów Wojsk Lądowych - koloru jasnokarminowego,
- w Wojskach Lądowych - koloru ciemnokarminowego,
- w 1 Warszawskiej Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki - koloru żółtego z wypustką ciemnokarminową,
- w Wojskach Pancernych i Zmechanizowanych - koloru czarnego z wypustką ciemnokarminową,
- w Wojskach Lotniczych - koloru chabrowego,
- w Wojskowej Służbie Wewnętrznej - koloru białego (od roku 1957),
- w Wojskach Ochrony Pogranicza - koloru zielonego,
- w Korpusie Bezpieczeństwa Wewnętrznego - koloru granatowego.
Marynarka Wojenna i od roku 1958 Wojska Lotnicze nosiły otoki koloru czarnego.
W latach 1961-1990 żołnierze ludowego Wojska Polskiego nosili czapki garnizonowe w kolorze khaki. Daszki i paski przy tych czapkach były koloru brązowego. Otoki na czapkach garnizonowych występowały w kolorze oliwkowym, z tym, że:
- w 1 Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej im. T. Kościuszki - w kolorze żółtym,
- w pionie prewencji Wojskowej Służby Wewnętrznej - w kolorze białym[3],
- w Wojskach Obrony Wewnętrznej i Nadwiślańskich Jednostkach Wojskowych MSW- w kolorze granatowym,
- w Wojskach Ochrony Pogranicza - w kolorze ciemnozielonym.
Marynarze i żołnierze sił powietrznych nosili otoki czarne, żołnierze kompanii honorowej nosili czapki z otokiem granatowym tak jak dzisiejsi żołnierze Batalionu Reprezentacyjnego, a milicjanci mieli, tak jak dzisiejsi policjanci, otoki niebieskie. Funkcjonariusze PRL-owskiej Straży Przemysłowej nosili mundury, których czapki miały otok beżowozielony (jak u żołnierzy wojsk lądowych).
W Siłach Zbrojnych RP[edytuj | edytuj kod]
Żołnierze Sił Zbrojnych RP noszą lub nosili barwne otoki na czapkach garnizonowych, kapeluszach damskich lub rogatywkach[4]:
granatowy – żołnierze jednostek zmechanizowanych i zmotoryzowanych oraz jednostek zabezpieczenia materiałowego, żołnierze korpusu sprawiedliwości, a także Batalionu Reprezentacyjnego Wojska Polskiego; kolor ten nawiązuje do barwy granatowego munduru piechoty od XVIII wieku.
pomarańczowy – żołnierze jednostek dziedziczących tradycje wojsk pancernych, samochodowych oraz rozpoznawczych; kolor ten nawiązuje do barwy korpusów tych wojsk obowiązujących do roku 1951.
ciemnozielony – żołnierze artylerii i wojsk rakietowych oraz jednostek obrony przeciwlotniczej; kolor ten nawiązuje do barwy mundurów artylerii od XVII wieku i otoków artylerzystów do roku 1951.
czarny – żołnierze jednostek wojsk inżynieryjnych, przeciwchemicznych i zabezpieczenia technicznego oraz służb kartograficznych, a także słuchaczy Wojskowej Akademii Technicznej; kolor ten nawiązuje do barw wyłogów i wypustek na mundurach wojsk inżynieryjnych od XVIII wieku.
niebieski (chabrowy) – żołnierze jednostek radiotechnicznych i łączności oraz jednostek dowodzenia; kolor ten nawiązuje do barw wypustek na mundurach noszonych przez żołnierzy łączności po roku 1919.
ciemnoczerwony (wiśniowy) – lekarze i żołnierze jednostek medycznych, słuchacze Wojskowej Akademii Medycznej; kolor ten nawiązuje do barwy otoków służby medycznej do roku 1951.
szkarłatny – żołnierze Żandarmerii Wojskowej; kolor otoku nawiązywał do barwy otoków żandarmerii II RP; od 6 lutego 2009 roku dla żołnierzy Żandarmerii Wojskowej podstawowym przedmiotem umundurowania stanowiącym zestaw ubioru galowego jest beret w kolorze szkarłatnym; od tego czasu czapki rogatywki z otokiem koloru szkarłatnego przestały być użytkowane przez żołnierzy ŻW[5].
fioletowy – kapelani wojskowi; kolor ten nawiązuje do barwy wypustek służby duszpasterskiej do roku 1951.
żółty – dowództwo 1 Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej im. Tadeusza Kościuszki i 1 Warszawskiej Brygady Pancernej im. Tadeusza Kościuszki.
czarny w Marynarce Wojennej i Siłach Powietrznych
czarny ze złotym napisem „MARYNARKA WOJENNA” lub z napisem wskazującym nazwę okrętu, np. „ORP SĘP” (na czapce marynarza).
amarantowy - Szwadron Kawalerii Wojska Polskiego
Inne służby[edytuj | edytuj kod]
zielony – Straż Graniczna.
ciemnozielony – Służba Celna, Inspekcja Transportu Drogowego.
granatowy – Biuro Ochrony Rządu, Urząd Ochrony Państwa, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służba Więzienna, Straż Ochrony Kolei (do 2014), Służba Wywiadu Wojskowego, Służba Kontrwywiadu Wojskowego, Agencja Wywiadu (ciemnogranatowy)
czarny – Straż Marszałkowska, Straż Graniczna.
niebieski – Policja, Państwowa Straż Pożarna, Straż Przemysłowa.
amarantowy - Straż Ochrony Kolei (od 2014)
Na otoku czapki lub rogatywki, z przodu pośrodku, w polskich formacjach zmilitaryzowanych (oprócz marynarki) zazwyczaj umieszcza się oznaczenie stopnia wojskowego (policyjnego).
Otoki na czapkach funkcjonariuszy Straży Miejskiej wielu miast w Polsce nie mają jednolitego koloru, tylko wzór złoto-granatowej szachownicy.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskwych Nr 10 z 24 marca 1927 r., poz. 86.
- ↑ Komornicki 1987 ↓, s. 15.
- ↑ Żołnierze „wiodącego” pionu kontrwywiadu Wojskowej Służby Wewnętrznej nosili na czapkach garnizonowych otoki identyczne z tymi, które nosili żołnierze jednostek ochranianych.
- ↑ Na podstawie rozkazu Nr 1/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 2 stycznia 1991 roku. Rogatywki polowe i inne polowe nakrycia głowy nie mają kolorowych otoków.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 29 grudnia 2008 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie wzorów oraz noszenia umundurowania i oznak wojskowych przez żołnierzy zawodowych i kandydatów na żołnierzy zawodowych (Dz. U. z 22 stycznia 2009 r. Nr 9, poz. 47).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dzienniki Rozkazów Ministra Spraw Wojskowych, 1927.
- Dziennik Ustaw z 2005, 2009 i 2010.
- Henryk Wielecki i Zdzisław Żygulski jun., Polski mundur wojskowy, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1988, ISBN 83-03-01483-8.
- Radzionkowskie Internetowe Muzeum Czapek: Fotografie czapek różnych służb zmilitaryzowanych różnych krajów i kolory ich otoków (pol.). [dostęp 8 listopada 2008].
- Portal Chojnice: Fotografie różnych czapek (pol.). [dostęp 8 listopada 2008].
