Parafia Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i bł. Księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego w Jastrzębiu

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Parafia Nawiedzenia NMP i bł. Księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego
Ilustracja
Kościół Parafialny w Jastrzębiu
Państwo

 Polska

Siedziba

Jastrzębie

Adres

Jastrzębie 7
87-322 Jastrzębie koło Brodnicy

Data powołania

XIV wiek

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Diecezja

Toruńska

Region

Brodnicki

Dekanat

Górzno

kościół parafialny

Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego w Jastrzębiu

Proboszcz

ks. Krzysztof Wojnowski

Wezwanie

Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i bł.Stefana Wincentego Frelichowskiego

Wspomnienie liturgiczne
  • Nawiedzenia NMP: niedziela po 2 lipca
  • bł. Ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego: 23 lutego
Położenie na mapie gminy Bartniczka
Mapa konturowa gminy Bartniczka, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Parafia Nawiedzenia NMP i bł. Księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Parafia Nawiedzenia NMP i bł. Księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Parafia Nawiedzenia NMP i bł. Księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego”
Położenie na mapie powiatu brodnickiego
Mapa konturowa powiatu brodnickiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Parafia Nawiedzenia NMP i bł. Księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego”
Ziemia53°12′51,9″N 19°31′09,2″E/53,214417 19,519222

Parafia Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i Błogosławionego Księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego w Jastrzębiu[1] – rzymskokatolicka parafia położona w powiecie brodnickim, gminie Bartniczka[2]. Administracyjnie należy do diecezji toruńskiej (dekanat Górzno). W jej skład wchodzą następujące miejscowości: Jastrzębie, Bachor, Dzierżno, Gołkówko, Gortatowo, Komorowo, Skrobacja, Sobiesierzno, Sokołowo, Przydatki.

Kościół w Jastrzębiu
Ambona

Historia parafii[edytuj | edytuj kod]

Parafia w Jastrzębiu, istnieje od średniowiecza, ponieważ została założona na początku XIV wieku[3]. Istniała już w 1325[4][5] kiedy biskup płocki przejmował ją na własność, a więc założyli ją Krzyżacy, albo też przed nimi książęta mazowieccy. Za wielkiego mistrza Winricha von Kniprodea nabył ją znowu Zakon, choć na krótko, bo później stała się własnością biskupów płockich i do 1818 należała do diecezji płockiej. Gołkówko było wtedy rezydencją biskupów płockich[4], w Gortatowie istniała krzyżacka parafia (Gottersdorf), której kościół spustoszono w czasie wojen z Krzyżakami w 1414 roku.

Parafia obejmowała[4] dobra rycerskie Jezierskich w Komorowie, które w latach 1850-1870 było własnością Sulerzyckiego, a po roku 1870 należało do Banku Torunskiego panów Domirskiego, Kalksteina i Łyskowskiego[4]. Dzierżwacą Komorowa był wówczas Zieliński. Wśród innych wsi należy wymienić Sobiesierzno, Skrobację, Gortatowo, Dzierżno, Gołkówko z młynem, które w 1860 było własnością Rochonia oraz Bachor z kolejnym młynem. W końcu XVIII wieku parafia liczyła 294 osoby i utrzymywała się z tacowego. Dobra plebańskie to 10 włók rozłożonych na trzech polach, z których pierwsze obejmowało Gortatowo, Drugie Gołkowo i Szczutowo oraz trzecie stanowiące wieś Świerczyny.

Od 1818 roku lub 1821 na podstawie bulli Ex imposito nobis[6] parafia Jastrzębie przynależała do diecezji chełmińskiej. Jak w całej diecezji tak i w Jastrzębiu istniał patronat kościoła. Wtedy to zarządzeniem gabinetowym ustalono (1 IX 1848) patronat mieszany pomiędzy biskupem chełmińskim a rządem. Biskup w miesiące parzyste a rząd w nieparzyste miał prawo prezentowania parafii i mianowania proboszcza. Przed sekularyzacją kościoła kolatorstwo w Jastrzębiu stanowili biskupi płoccy.

Bulla papieża Jana Pawła II z dnia 25 marca 1992 roku o reorganizacji administracji kościelnej części ziem diecezji chełmińskiej przekazuje pod administrację nowo utworzonej diecezji toruńskiej[4]. W latach 1992-2002 w dekanacie brodnickim, a od 2 grudnia 2001 roku w reaktywowanym w ramach reorganizacji struktur diecezjalnych dekanacie górznieńskim.

Kościół parafialny[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego w Jastrzębiu.

Na terenie przykościelnym znajduje się drewniana dzwonnica zbudowana w 1. połowie XIX w., odremontowana w 1993, wzniesiona w konstrukcji słupowo-ramowej, szalowana. Otwory okienne zamknięte prostokątnie. W niej zawieszony późnogotycki dzwon z 1510 z minuskułowym napisem O REX GLORIE(CHRISTE)XPE VENI CUM PACE MARIA[7][8] oraz stukilogramowy dzwon bł. ks. S. W. Frelichowskiego z 1997 roku. Przed wejściem do kościoła jest usytuowany mały plac po zachodniej stronie zamknięty budynkiem plebanii zbudowanej w XIX wieku. budynek posiada skromne cechy klasycystyczne (kapitalny remont w 1991 roku)[6].

Naprzeciwko kościoła znajduje się wyjątkowy krzyż z podwójnymi ramionami – karawaka z 1946 roku, ustawiono go na miejscu poprzedniego – obalonego przez nazistów, miał ustrzec wieś przed zarazami, która przyczyniły się do śmierci wielu ludzi na terenie ziemi michałowskiej w czwartym ćwierćwieczu XIX wieku. Krzyże te stawiano na odrębnie zakładanych cmentarzach lub, jak w tym przypadku, w centrum wsi dla upamiętnienia wielu ludzi zmarłych na tę zarazę. Podobne karawaki w powiecie brodnickim znajdują się na cmentarzyku cholerycznym w Wichulcu oraz na michałowskim ryneczku w Brodnicy. Kilkakrotnie wieś i okolica stały w obliczu epidemii cholery: 1831, 1834, 1848, 1852, 1854, 1855, 1866 i 1873 roku[9]. Zmarłych, w wyniku zarazy, mieszkańców grzebano na specjalnie wyznaczonych cmentarzach, które nazywano „cholernikami”. W Jastrzębiu taki cmentarz epidemiczny zlokalizowano poza wsią, przy drodze w kierunku Gortatowa, za zabudowaniami byłego kółka rolniczego. W dawnych czasach w centralnym miejscu zlokalizowany był kurhan na szczycie, którego powstał ceglany postument zwieńczony figurką Madonny. Dziś zarówno po kapliczce jak i całym cmentarzu nie pozostał ślad, teren zarósł i uległ degradacji.

Prace konserwatorskie[edytuj | edytuj kod]

Począwszy od 1859 roku kościół przechodził liczne remonty i renowacje[10]. Już 38 lat po budowie wichura uszkodziła dach. Lata 1866-1884 to głównie naprawy dachu i wieży kościelnej. W 1877 odnowiono i pomalowano wnętrze, w 1886 zmieniono pokrycie dachowe (pierwotnie gont) na dachówkę esówkę. Po kolejnej restauracji w 1911, podczas obrad rady parafialnej 18 lutego 1912 podjęto decyzję o powiększeniu kościoła – w miejscu zakrystii miała powstać dobudówka, jednak koszt przedsięwzięcia oszacowano na 4700 marek. Kolejna burza uszkodziła budynek w 1922. W 1926[11] odnowiono wieżę, pokrywając ją blachą cynkową. Od 1964 roku zmieniono stolarkę okienną co zaczęło serię remontów poprzedzających milenium chrztu Polski. Wnętrze kościoła było odnawiane w 1966, wtedy też zastąpiono starą kruchtę z muru pruskiego na murowaną z cegły[10]. Dębową podłogę i ławki w nawie trafiły do kościoła w 1972 roku, a nagłośnienie i instalację elektryczną wymieniono w latach 80.

Całkowitą restaurację zewnętrzną rozpoczęto w 1991 kiedy proboszczem został ks. Zbigniew Markowski[12][10]. Rozpoczęto od wzmocnienia konstrukcji i podstemplowania północnej ściany, która była odchylona o 20° od pionu. Aby zapobiec dalszemu przechylaniu konstrukcji i zaciekaniu wody do środka wymieniono oczep oraz wzmocniono drewno żywicą. Kruchtę obudowano imitacją konstrukcji szachulcowej, pokryto dach kościoła blachą miedzianą, ściany obito nowymi deskami a wieżę zwieńczono krzyżem kowalskiej roboty pana Jarzynki z Górzna. Kolejny remont konserwatorski rozpoczęto w roku 1994 – modrzewiowa podłoga, nowe oświetlenie, odkrywki i konserwacja pierwotnego wystroju malarskiego na ścianie wschodniej prezbiterium, na stropie oraz balustradzie chóru muzycznego. W 1996 zamontowano szyby przeciwwłamaniowe, w 1998 naprawiono system odprowadzający wodę z rynien, odgrzybiono zawilgocenia ścienne. Ostatnim etapem realizowanym w 1999 roku dokończono wykonanie dekoracji zgodnej z pierwotną kolorystyką i ornamentyką wnętrz. Niestety ograniczenia finansowe nie pozwoliły na całkowite odsłonięcie pierwotnej bogatej dekoracji a jedynie jej zasygnalizowanie[13].

  • XIX wieczne polichromie
    XIX wieczne polichromie
  • Południowa empora chóralna z polichromiami powstałymi w 1858 r.
    Południowa empora chóralna z polichromiami powstałymi w 1858 r.
  • Polichromie na stropie
    Polichromie na stropie
  • Jeden z aniołów w prezbiterium
    Jeden z aniołów w prezbiterium

Cmentarz przykościelny[edytuj | edytuj kod]

Wokół kościoła znajduje się nieczynny cmentarz przykościelny[5][6] z licznymi zabytkowymi nagrobkami z XVIII, XIX i XX wieku. Niedaleko znajduje się także czynny cmentarz grzebalny z 1914 roku. Założony na planie regularnego prostokąta. Cmentarz powiększono w 1994 roku a uroczystego poświęcenia dokonał biskup pomocniczy diecezji toruńskiej Jan Chrapek. Kolejna rozbudowa cmentarza nastąpiła w 2009 roku, latem 2010 w centralnej części nowego cmentarza wybudowano kamienny postument zwieńczony drewnianą figurą przedstawiającą Pietę. Cmentarz grzebalny posiada wystrój parkowy i w przeciwieństwie do przykościelnego nie posiada zabytkowych nagrobków. Kaplica cmentarna[5][6] została zbudowana w 1937 roku staraniem proboszcza ks. Tomasza Goska. Latem 1997 roku dokonano kapitalnego remontu, umieszczono w jego wnętrzu ołtarz posoborowy – kamień granitowy z kagankami. Zwieńczeniem fasady jest sygnaturka, w której zawisł odnaleziony, mały przestrzelony w czasie wojny dzwon.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Zabytki wpisane do rejestru zabytków:[14]

  • Kościół drewniany mocą decyzji nr 388 z dnia 26 listopada 1957 roku został wpisany do rejestru zabytków pod nr 126[11] i jest obiektem chronionym prawnie (PSOZ/AB-VII-23/320/91)
  • Barokowy ołtarz główny z kościoła parafialnego w Jastrzębiu pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny wpisany do rejestru zabytków pod nr B/201 z dnia 30 grudnia 1996 roku (PSOZ/DKI-IB-5/2887/96)

Parafia posiada białe karty:

  • dla ołtarza głównego – wykonanie E. Nawrocka 1997-02-17
  • dla obrazu Trójca Święta z ołtarza głównego – wykonanie E. Nawrocka 1997-04-21
  • dla obrazu Nawiedzenia z ołtarza głównego – wykonanie E. Nawrocka 1997-04-21
  • dla obrazu Świętego Jana ze zwieńczenia ołtarza głównego – wykonanie E. Nawrocka 1997-03-17

Parafia posiada dokumentację restauracyjną i konserwatorską wykonaną przez prof. B. Rouba z zespołem studentów; archiwa parafialne z metrykami urodzeń, aktami zgonów i zapowiedzi przedślubne. Ponadto księgi parafialne pochodzące z XIX wieku: księgi chrztów od 1877, ślubów od 1945, pogrzebów od 1946, I Komunii św. od 1959, bierzmowanych od 1953, kronika parafii od 1991

Wnętrze kościoła w Jastrzębiu

Z kronik parafialnych[edytuj | edytuj kod]

Bulla Beatyfikacyjna
  • W 2004 roku powstały kolejne przydrożne kapliczki św. Antoniego Padewskiego w Jastrzębiu i Serce Jezusa w Sokołowie; podobnie jak poprzednie figurki zlokalizowano je w pniach drzew. W uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego poświęcono kamienną grotę będącą kopią Anastasis – Właściwej Kaplicy Bożego Grobu w Jerozolimie wraz z rzeźbą archanioła autorstwa parafianina Pawła Olendra. Grota i postawiony rok wcześniej krzyż są częścią drogi światła budowę, której zainicjował ks. Zbigniew Markowski[25].
  • W 2007 roku poddano remontowi szopkę stojącą przy plebanii, w odnowionym budynku powstała salka katechetyczna im. Jana Pawła II.
  • 16 czerwca 2007 w Katedrze w Toruniu Michał Narodzonek otrzymał święcenia kapłańskie z rąk ks. bp. Andrzeja Suskiego. Następnego dnia w swoim rodzinnym kościele w Jastrzębiu odprawił mszę prymicyjną. Ks. Michał Narodzonek jako neoprezbiter został skierowany do parafii pw. Św. Wojciecha i Św. Katarzyny w Boluminku[27].
  • 21 czerwca 2008 w Katedrze w Toruniu Leszek Witkowski otrzymał święcenia kapłańskie z rąk ks. bp. Andrzeja Suskiego. Następnego dnia w swoim rodzinnym kościele w Jastrzębiu odprawił mszę prymicyjną. Ks. Leszek Witkowski jako neoprezbiter został skierowany do parafii pw. Chrystusa Króla i Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Jabłonowie Pomorskim[28].
  • W 2009 w bliskim sąsiedztwie salki katechetycznej pobudowano ołtarz polowy.
  • Jesienią 2009 powiększono cmentarz parafialny, a latem 2010 w centrum nowej części cmentarza pobudowano kamienny postument z drewnianą kapliczką zawierającą rzeźbę Pietę autorstwa miejscowego rzeźbiarza.
  • W grudniu 2009 przeprowadzono remont elewacji świątyni: uzupełnienie ubytków w oszalunku, malowanie, wymiana orynnowania itp. Koszty remontu w znacznej części pokryto z funduszy unijnych.
  • W latach 2010 – 2011 dokonano oczyszczenia polichromii zlokalizowanych w prezbiterium oraz elementów malatury nawy.
  • Rok 2011 jest pierwszym z dziesięcioletniego planu gruntownego remontu i konserwacji świątyni, który ma zakończyć się w jubileuszu 200-lecia budowy i konsekracji kościoła.
  • W latach 2011 – 2012 dokonano renowacji zwieńczeń ołtarzy bocznych i ołtarza głównego, ażurowych ornamentów ołtarza głównego, jego kolumny i dekoracje Impost. Konserwacji poddano również pozłacane anioły z prezbiterium i zmieniono kolor ich podstaw.
  • 22 października 2011 dokonano poświęcenia obrazu przedstawiającego Jana Pawła II autorstwa Wojciecha Chwiałkowskiego z Brodnicy.
  • 6 kwietnia 2012 zginą w wypadku samochodowym pochodzący z Gołkówka ks. Leszek Witkowski. Trumnę z jego ciałem przywieziono wieczorem 10 kwietnia po czuwaniu z Bazyliki św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim, gdzie był rezydentem. Uroczystości pogrzebowe odbyły się następnego dnia pod przewodnictwem Jego Eminencji ks. biskupa Józefa Szamockiego. Księdza Leszka pochowano na cmentarzu parafialnym przy głównej alei pośrodku odcinka między krzyżem a Pietą[29].
  • 28 marca 2013 dokonano prezentacji odnowionej monstrancji, której remont ufundowała siostra księdza proboszcza wraz z rodziną.
  • Wiosną 2013 odmalowano wnętrza kościoła i odnowiono mury ogrodzenia wokół kościoła i placu dla Mszy polowych.
  • 15 czerwca 2013 w Katedrze Toruńskiej Marcin Jędraszek otrzymał święcenia kapłańskie z rąk ks. bp. Andrzeja Suskiego. Następnego dnia w swoim rodzinnym kościele w Jastrzębiu odprawił mszę prymicyjną. Ks. Marcin Jędraszek jako neoprezbiter został skierowany do parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Grudziądzu[30].
  • 18 czerwca 2016 w Katedrze Toruńskiej Robert Narodzonek otrzymał święcenia kapłańskie z rąk ks. bp. Andrzeja Suskiego. Następnego dnia w swoim rodzinnym kościele w Jastrzębiu odprawił mszę prymicyjną. Ks. Robert Narodzonek jako neoprezbiter został skierowany do parafii Św. Mikołaja w Papowie Biskupim[31].
Znani proboszczowie administrujący parafią Jastrzębie
Proboszczowie parafii Jastrzębie[32].
Ksiądz proboszcz kanonik pułtuski Grzegorz Mioduski (1681-1700)
Ksiądz proboszcz Paweł Biedrzycki (ok. 1753)
Ksiądz proboszcz Tulipanowski(-kowski) (ok. 1877-1884)
Ksiądz proboszcz Popiłowski (2 VI 1884-24 IX 1884)
Ksiądz proboszcz Żurawski (10 XI 1884-ok. 1910)
wikariusz J. Wrycza
wikariusz W. de Piechowski
Ksiądz proboszcz Betlejewski (26 II 1910-25 VI 1910)
Administrator Pronobis (26 X 1910-21 IV 1916)
Ksiądz proboszcz Gosk (16 IV 1916- XII 1940)
Ksiądz proboszcz administrator Górecki (13 III 1941-1945)
Ksiądz proboszcz administrator J. Wierzchowski (25 II 1945-16 X 1949)
Ksiądz proboszcz administrator parafii Szczuka Krystian Otto (11 IV 1948)
Ksiądz proboszcz administrator Grabański (4 VII 1948-2 XI 1949)
Ksiądz proboszcz Stanisław Jeziorski (15 XII 1945)
Ksiądz proboszcz Augustyn Rolbiecki (24 X 1949-1 X 1950)[33]
Ksiądz proboszcz Jan Wendt (14 X 1951-11 IV 1991)
Ksiądz proboszcz Zbigniew Markowski (5 V 1991-10 IX 2005)
Ksiądz proboszcz Krzysztof Wojnowski (10 IX 2005-obecnie)
Powołania kapłańskie z parafii[5][34]
Imię i Nazwisko Data i miejsce święceń kapłańskich Pełniona funkcja/godności Miejsce pełnienia posługi/nauki
Klemens Zieliński 1902 Gniezno wikariusz (1902 – 1914)

proboszcz (1914 – 1939)

Zmarł 6.02.1939 we wsi Łopienno. Pochowany na tamtejszym cmentarzu parafialnym[35][36][37][38].

Parafia św. Marcina i Mikołaja w Bydgoszczy, Parafia w Wągrowcu, Inowrocławiu, Parafia św. Anny w Kosztowie, Parafia św. Mikołaja i bł. Biskupa Michała Kozala w Krostkowie, Parafia św. Marcina Biskupa w Szubinie, Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Łopiennie
Franciszek Lisiński 1973 Pelplin wikariusz (1973 – 1978)

rezydent (1978 – 2020)

kanonik (1993 – 2020)

emerytowany (2009 – 2020)

Zmarł 6.02.2020 w Redzie. Pochowany na cmentarzu parafialnym w Redzie 13 lutego 2020[39][40][41]

Parafia pw. Świętego Mikołaja Biskupa w Zwiniarzu,

Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i Św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Redzie.

Krzysztof Kejna (Chrzczony w Jastrzębiu, wychowywał się w Brodnicy) 2003 Toruń wikariusz (od 2006)

proboszcz (od 2018)

Parafia św. Andrzeja Boboli w Pieńkach Królewskich


Michał Narodzonek 2007 Toruń wikariusz (od 2007) Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Toruniu
Leszek Witkowski 2008 Toruń wikariusz (2008 – 2011)

rezydent (2011 – 2012)

Zginął w wypadku samochodowym w Kurzętniku w Wielki Piątek 6 kwietnia 2012. Pochowany na cmentarzu parafialnym w Jastrzębiu 11 kwietnia 2012[42][43][44]

Parafia Chrystusa Króla i Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Jabłonowie Pomorskim, Parafia Matki Bożej Królowej Polski w Toruniu, Parafia Św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim.
Marcin Jędraszek 2013 Toruń wikariusz (od 2013) Parafia św. Mikołaja w Papowie Biskupim
Robert Narodzonek 2016 Toruń wikariusz (od 2016) Parafia św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Parafia pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i bł. księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego. s. www.torun.opoka.org.pl. [dostęp 2010-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-12)]. (pol.).
  2. ↑ Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Gminy Bartniczka. s. www.bip.bartniczka.pl. [dostęp 2010-03-03]. (pol.).
  3. ↑ Mirosław Wołojewicz, Informator historyczno geograficzny obszaru gminy Grążawy, Brodnica 1997, s. 18
  4. ↑ a b c d e Mariola Weiss – Kwella, Parafia p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu – rys historyczny, 2005, s. 6
  5. ↑ a b c d Ks. Stanisław Kardasz (red.), Diecezja toruńska. Historia i teraźniejszość. Dekanat Brodnicki, Toruń 1998, s. 97
  6. ↑ a b c d Mariola Weiss – Kwella, Parafia p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu – rys historyczny, 2005, s. 16
  7. ↑ Ks. Stanisław Kardasz (red.), Diecezja toruńska. Historia i teraźniejszość. Dekanat Brodnicki, Toruń 1998, s. 100
  8. ↑ Mirosław Wołojewicz, Informator historyczno geograficzny obszaru gminy Grążawy, Brodnica 1997, s. 40
  9. ↑ Jerzy Wultański, Brodnickie pomniki i tablice pamiątkowe, Brodnica 2008, s. 80-84
  10. ↑ a b c Mariola Weiss – Kwella, Parafia p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu – rys historyczny, 2005, s. 18
  11. ↑ a b c d Ks. Stanisław Kardasz (red.), Diecezja toruńska. Historia i teraźniejszość. Dekanat Brodnicki, Toruń 1998, s. 98
  12. ↑ Ks. Stanisław Kardasz (red.), Diecezja toruńska. Historia i teraźniejszość. Dekanat Brodnicki, Toruń 1998, s. 99
  13. ↑ Mariola Weiss – Kwella, Parafia p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu – rys historyczny, 2005, s. 19
  14. ↑ Mariola Weiss – Kwella, Parafia p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu – rys historyczny, 2005, s. 30
  15. ↑ Mariola Weiss – Kwella, Parafia p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu – rys historyczny, 2005, s. 20
  16. ↑ Mariola Weiss – Kwella, Parafia p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu – rys historyczny, 2005, s. 21
  17. ↑ Kuria Metropolitalna Gdańska. s. www.diecezja.gda.pl. [dostęp 2010-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-10)]. (pol.).
  18. ↑ Mariola Weiss – Kwella, Parafia p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu – rys historyczny, 2005, s. 23
  19. ↑ a b Mariola Weiss – Kwella, Parafia p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu – rys historyczny, 2005, s. 24
  20. ↑ a b Mariola Weiss – Kwella, Parafia p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu – rys historyczny, 2005, s. 25
  21. ↑ Ks. Zbigniew Markowski (red.), Venite, Przeczno 1998-2004
  22. ↑ Mariola Weiss – Kwella, Parafia p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu – rys historyczny, 2005, s. 26
  23. ↑ a b Mariola Weiss – Kwella, Parafia p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu – rys historyczny, 2005, s. 27
  24. ↑ Mariola Weiss – Kwella, Parafia p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu – rys historyczny, 2005, s. 28
  25. ↑ a b c Mariola Weiss – Kwella, Parafia p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu – rys historyczny, 2005, s. 29
  26. ↑ Święcenia kapłańskie Anno Domini 2003. s. www.niedziela.pl. [dostęp 2012-04-18]. (pol.).
  27. ↑ Święcenia kapłańskie 2007 w diecezji toruńskiej. s. www.niedziela.pl. [dostęp 2012-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).
  28. ↑ Święcenia kapłańskie 2008. s. www.niedziela.pl. [dostęp 2012-04-18]. (pol.).
  29. ↑ Zginął ks. Leszka Witkowskiego. s. www.ebrodnica.pl. [dostęp 2012-04-18]. (pol.).
  30. ↑ Święcenia kapłańskie. s. www.wsdtorun.pl. [dostęp 2012-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-10)]. (pol.).
  31. ↑ Święcenia kapłańskie. s. www.diecezja-torun.pl. [dostęp 2016-06-26]. (pol.).
  32. ↑ Mariola Weiss – Kwella, Parafia p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu – rys historyczny, 2005, s. 7
  33. ↑ Liber mortuorum – Księga zmarłych polskich pallotynów i pallotynek [online], libermortuorum.pl [dostęp 2020-04-26].
  34. ↑ Wyższe Seminarium Duchowne w Toruniu i Diecezjalne. s. www.seminarium.torun.opoka.org.pl. [dostęp 2010-03-03]. (pol.).
  35. ↑ Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 na Pałukach i Krajnie – ludzie, miejsca, wydarzenia [online], powstanie.szubin.net [dostęp 2020-04-26].
  36. ↑ Redakcja, Spacerując po Szubinie przeczytasz o weteranach powstania wielkopolskiego [online], Gazeta Pomorska, 13 grudnia 2019 [dostęp 2020-04-26] (pol.).
  37. ↑ Parafia Św.Marcina Bpa w Szubinie – Nasi Kapłani [online], parafia-swmarcina.szubin.info [dostęp 2020-04-26].
  38. ↑ Sylwetka warta przypomnienia – Przewodnik Katolicki [online], www.przewodnik-katolicki.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
  39. ↑ Archidiecezja Gdańska – Archidiecezja Gdańska [online], www.diecezja.gda.pl [dostęp 2020-02-10].
  40. ↑ ODSZEDŁ DO DOMU OJCA [online], reda.diecezja.gda.pl [dostęp 2020-02-10].
  41. ↑ Parafia pw. Wniebowzięcia NMP i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Redzie [online], www.facebook.com [dostęp 2020-02-10] (pol.).
  42. ↑ Uroczystości pogrzebowe śp. ks. Leszka Witkowskiego. s. www.nowemiasto.wm.pl. [dostęp 2012-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-14)]. (pol.).
  43. ↑ Śmierć przyszła w Wielki Piątek. s. www.kurzetnik.wm.pl. [dostęp 2012-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-21)]. (pol.).
  44. ↑ Pogrzeb ks. Leszka Witkowskiego w środę w Jastrzębiu. s. www.nowemiasto.wm.pl. [dostęp 2012-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-12)]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Mariola Weiss – Kwella, Parafia p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu – rys historyczny, 2005.
  • Diecezja toruńska. Historia i teraźniejszość, t.3, Dekanat Brodnicki, Toruń, Toruńskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1998, ss. 7-41, 96-100, ISBN 83-86471-09-3.
  • Mirosław Koniecki, Nasz Dom nr 11, Brodnica, Stowarzyszenie Rodzin Katolickich Diecezji Toruńskiej, 1995.
  • Mirosław Wołojewicz, Informator historyczno geograficzny obszaru gminy Grążawy, Brodnica: „Edytor”, 1997, ISBN 83-908086-1-7, OCLC 297824659.
  • Janusz Umiński, Powiat brodnicki i okolice – przewodnik, Toruń, Polskie Wydawnictwo Reklamowe, 2006, ss. 28, 76-77, 122, ISBN 83-89990-80-6.
  • Elżbieta Andrzejewska, Brodnica – przewodnik turystyczny, Toruń, Wydawnictwo Lenz & Załęcki, 2003, ss. 14-15, ISBN 83-916059-2-2.
  • Jerzy Wultański, Brodnickie pomniki i tablice pamiątkowe, Brodnica, Multi, 2008, ss. 80-84, ISBN 978-83-89963-18-5.
  • Ks. Zbigniew Markowski (red.), Venite, Przeczno, Wydawca „Zwiastuna Różańcowego”, 1998-2004, ISSN 1506-9915.
  • Strona parafii: https://parafiannmpwjastrzebiu.pl.tl/

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Parafie dekanatu Górzno
Kościoły dekanatu Górzno
kościoły
parafialne
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Parafia_Nawiedzenia_Najświętszej_Maryi_Panny_i_bł._Księdza_Stefana_Wincentego_Frelichowskiego_w_Jastrzębiu&oldid=71957071”