Bazylika św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim
 N/7 z dnia 24.06.1953 r.[1]
| |||||||||||||||
| bazylika mniejsza, kolegiata kościół parafialny | |||||||||||||||
.jpg) Widok ogólny | |||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||
| Adres |
Kościelna | ||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie Nowego Miasta Lubawskiego  | |||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu nowomiejskiego  | |||||||||||||||
 53°25′27,5″N 19°35′40,0″E/53,424306 19,594444
| |||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||
Bazylika św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim – kościół gotycki pochodzący z XIII-XV wieku.
Historia i architektura[edytuj | edytuj kod]
Po 1325 roku zbudowano dwa zachodnie przęsła prezbiterium (pierwotnie zamkniętego prostokątnie). Do 1350 roku zbudowano pseudobazylikowy korpus o niskich ośmiobocznych filarach. Zbudowano także dolną część wieży (pierwotnie z dużym oknem nad portalem) i wieloboczną wieżyczkę przy północnej części fasady. W 2. połowie XIV w. podwyższono nawę główną przez wprowadzenie układu bazylikowego. Wtedy powstały służki z głowicami baldachimowymi i figurką mężczyzny oraz maswerkowe wsporniki sklepienia. Wtedy też powstały sterczynowo-blendowy szczyt nawy oraz miejsca po nie zrealizowanych łukach odporowych. Po 1400 roku przedłużono prezbiterium o trójbocznie zamknięte oskarpowane przęsło, zwieńczone nad zamknięciem attyką z blendami i wimpergami. Po 1460 r. nawa główna została nakryta czteroramiennym sklepieniem gwiaździstym, a także podwyższono wieżę[2].
Na początku XVII w. dobudowano kaplicę grobową rodu Działyńskich w narożu między nawą południową a prezbiterium.
W wyniku spalenia kościoła w Łąkach w 1882 r. do kościoła parafialnego w Nowym Mieście została sprowadzona łaskami słynąca figura NMP.
Od 1971 kościół posiada status bazyliki mniejszej. Leży na Polskim Szlaku Drogi św. Jakuba. W dniu 25 marca 2012 roku erygowano przy bazylice Nowomiejską Kapitułę Kolegiacką – tym samym kościół otrzymał godność kolegiaty.
Ważniejsze wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
- tryptyk późnogotycki 1 połowa XVI wieku
- ołtarz główny wykonany około 1630
- nagrobek gotycki Kunona von Liebensteina (zmarłego 1391)
- renesansowy nagrobek Mikołaja Działyńskiego (zmarłego 1604), wojewody chełmińskiego.
- Wielką rzadkością jest chorągiew żałobna Pawła Jana Działyńskiego (zmarłego 1643), wojewody chełmińskiego, ślad po rozpowszechnionym ongiś obyczaju staropolskim (obecnie w renowacji).
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Wnętrze -
Ołtarz Matki Bożej z 1702 -
Widok z rynku
.jpg)
Organy[edytuj | edytuj kod]
Instrument wybudowany przez Bruna Goebela w 1908 roku[3].
Dyspozycja instrumentu:
| Manuał I | Manuał II | Pedał |
|---|---|---|
| 1. Bordun 16' | 1. Salicional 8' | 1. Subbas 16' |
| 2. Hohlflöte 8' | 2. Vox-cölestis 8' | 2. Violon 16' |
| 3. Gemshorn 8' | 3. Gedeckt 8' | 3. Principal 16' |
| 4. Quintatön 8' | 4. Conzert-Flöte 8' | 4. Octavbass 8' |
| 5. Gamba 8' | 5. Geigen-Principal 8' | 5. Cello 8' |
| 6. Principal 8' | 6. Schalmei 8' | 6. Posaune 16' |
| 7. Traversflöte 4' | 7. Dolce 4' | |
| 8. Octave 4' | 8. Flöte 4' | |
| 9. Rauschquinte 2 2/3' u. 2' | 9. Progressiv harm. 2 2/3' 2-3 fch | |
| 10. Mixtur 4-5 fach | ||
| 11. Trompete 8' |
Dzwony[edytuj | edytuj kod]
Na wieży wisi łącznie 5 dzwonów, w tym trzy średniowieczne, z przełomu XV i XVI wieku. W listopadzie 2022 wciągnięto na wieżę kościoła dwa nowe dzwony, odlane w Odlewni dzwonów Jana Felczyńskiego w Przemyślu. Jeden z nowych dzwonów jest poświęcony 270 rocznicy koronacji wizerunku Matki Boskiej Łąkowskiej, a drugi postaci bł. księdza Wincentego Frelichowskiego. 12 listopada 2022 dzwony zostały poświęcone przez biskupa toruńskiego[4].
Dzwony bazyliki nowomiejskiej charakteryzują się przykładem wybitnego ludwisarstwa. Przy okazji zawieszenia nowych dzwonów firma Rduch Bells & Clocks dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wykonała remont całego zestawu dzwonów[5][6].
| Imię | Waga (kg) | Ton uderzeniowy | Średnica (cm) | Rok odlania | Odlewnia | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Najmniejszy dzwon | św. Jan Chrzciciel | 143 kg | d'' | 72 cm | 1585 | nieznany |
| Mały dzwon | bł. Stefan Wincenty Frelichowski | 290 kg | c" | 78 cm | 2022 | Odlewnia dzwonów Jana Felczyńskiego |
| Średni dzwon | Maria | 500 kg | a' | 93 cm | 2022 | Odlewnia dzwonów Jana Felczyńskiego |
| Duży dzwon | św. Florian | 870 kg | f' | 116 cm | 1511 | nieznany |
| Największy dzwon | św. Tomasz | 1880 kg | d' | 145 cm | 1494 | mistrz Merten |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2010-05-06].
- ↑ Parafia św. Tomasza - Nowe Miasto Lubawskie / Nowe Miasto n. Drwęcą [online], www.sanktuariummbl.diecezja.torun.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2012-06-22] (pol.).
- ↑ Nowe Miasto Lubawskie ( Bazylika św. Tomasza) [online], musicamsacram.pl [dostęp 2021-09-26].
- ↑ Nowe dzwony wciągnięto na wieżę bazyliki kolegiackiej [online], gazetaolsztynska.pl [dostęp 2023-04-15] (pol.).
- ↑ Nowe dzwony poświęcone będą w nowomiejskiej bazylice kolegiackiej [online], gazetaolsztynska.pl [dostęp 2023-04-15] (pol.).
- ↑ a b Dzwony gotyckie i współczesne - harmonia dźwięków. [dostęp 2023-04-15].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- ks. Andrzej Taliński, Dzieje parafii Nowe Miasto Lubawskie do 1772 roku (praca magisterska Lublin, KUL 1989)
- Z dawna Polski tyś królową. Przewodnik po sanktuariach maryjnych. Szymanów 1983
- Diecezja Toruńska.Historia i teraźniejszość. T.13.Dekanat nowomiejski. Praca zbior.red.Stanisława Kardasza.Toruń 1998. s.76-94
- Karolina Pszczółkowska, "Perła ziemi lubawskiej". Spotkania z Zabytkami, nr 3-4, 2010, s. 32-35.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona WWW parafii św. Tomasza (aktualna). parafia-nml.pl.
- Archiwalna strona WWW parafii św. Tomasza. sanktuariummbl.diecezja.torun.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-22)].
- Kościół św.Tomasza. nowemiasto.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-02)]. i jego szczegółowy opis w serwisie www.nowemiasto.com.pl