Pomnik Dwóch Cesarzy w Katowicach
 Pomnik na pocztówce wydanej w 1917 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Miejsce | |
| Typ obiektu |
rzeźba na cokole |
| Projektant | |
| Materiał |
spiż, czerwony granit i labrador |
| Data odsłonięcia |
18 października 1898 |
| Data likwidacji |
13 grudnia 1920 |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′35,4″N 19°00′47,3″E/50,259833 19,013139
| |
Pomnik Dwóch Cesarzy w Katowicach (niem. Zwei-Kaiser-Denkmal) – pomnik na placu Wolności w Katowicach, istniejący w latach 1898–1920. Przedstawiał on dwóch cesarzy niemieckich Wilhelma I i Fryderyka III, a został on zaprojektowany przez Felixa Görlinga.
Historia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Prawdopodobnie głównym czynnikiem sprawczym inicjatywy budowy pomnika poświęconego dwóm cesarzom niemieckim Wilhelma I i Fryderyka III były ambicje ówczesnych władz Katowic i burmistrza miasta Augusta Schneidera, by stworzyć z Katowic znaczący bastion niemieckiej państwowości i kultury we wschodniej części Cesarstwa Niemieckiego[1]. Pierwsza urzędowa wzmianka o pomyśle budowie pomnika Dwóch Cesarzy pochodzi ze sprawozdania magistratu miasta Katowice za okres 1 kwietnia 1890 – 31 marca 1897 roku[2]. Pomnik został oficjalnie odsłonięty 18 października 1898 roku przez prezydenta rejencji opolskiej – Friedricha von Moltke[3][4].
Pomnik stał się dopełnieniem kompozycyjnym Wilhelmsplatz (późniejszy plac Wolności)[4], który zaczęto zabudowywać w latach 70. XIX wieku[5]. Koszt budowy pomnika wyniósł około 36 tys. marek, z czego większość funduszy przekazało miasto Katowice[6].
Pomnik został wysadzony 13 grudnia 1920 roku[3], a eksplozja była odczuwalna w budynkach przylegających do placu oraz na sąsiednich ulicach[7]. Wszczęto śledztwo, a także wyznaczono nagrodę pieniężną za wskazanie sprawców[3]. Wojciech Janota przypuszcza, że za zniszczenie pomnika mogą stać synowie Teofila Patalonga – komendanta Polskiej Organizacji Wojskowej w Załęskiej Hałdzie. Bracia Patalongowie wraz z braćmi Schwedt zostali zatrzymani przez policję[8], lecz nie udowodniono im żadnych powiązań z wydarzeniami z 13 grudnia[6]. Sprawcy ostatecznie pozostali nieznani, a śledztwo niczego nie wyjaśniło[6].
Po podziale Górnego Śląska cokół po zniszczonym pomniku przekształcono w pomnik – grób Nieznanego Powstańca Śląskiego. Został on odsłonięty w towarzystwie prezydenta Polski Stanisława Wojciechowskiego oraz dyktatora III powstania śląskiego Wojciecha Korfantego 17 czerwca 1923 roku. Grób został zniszczony przez Niemców 4 września 1939 roku, a po II wojnie światowej stanął w jego miejscu pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Radzieckiej[7].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Pomnik Dwóch Cesarzy w Katowicach znajdował się w środkowej części obecnego placu Wolności[3], w granicach dzielnicy Śródmieście[9].
Przedstawiał dwóch cesarzy niemieckich: Wilhelma I i jego syna Fryderyka III[4]. Rzeźba została wykonana ze spiżu[3] i była ustawiona na cokole z czerwonego granitu[7] opatrzonym inskrypcją: Dem ruhmreichen Andenken unserer Kaiser Wilhelm I Friedrich III in Dankbarkeit[6] (pol. Sławnej pamięci naszym cesarzom Wilhelma I i Fryderyka III z wdzięcznością[3]). Na bokach cokołu usytuowano dwa reliefy w kształcie medalionów, na których zamieszczono podobizny dwóch cesarzy[6].
Rzeźba została wykonana przez odlewnię brązów Aktien-Gesellschaft Gladenbeck w Friedrichshagen według projektu przyrządzonego przez Felixa Görlinga[4]. Cokół z czerwonego granitu wraz z ogrodzeniem z labradoru został natomiast wykonany przez firmę Louisa Rosenthala z Bytomia[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Janota 1997 ↓, s. 100.
- ↑ Janota 1997 ↓, s. 99.
- ↑ a b c d e f Bulsa i Szmatloch 2019 ↓, s. 101.
- ↑ a b c d Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 27.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 26.
- ↑ a b c d e f Michał Bulsa: Dwóch cesarzy wysadzonych w powietrze. szopienice.pl, 2022-05-10. [dostęp 2023-10-15]. (pol.).
- ↑ a b c Bulsa 2018 ↓, s. 273.
- ↑ Tomasz Borówka: Pusty cokół. Pomniki na placu Wolności w Katowicach nie miały szczęścia. www.24kato.pl, 2022-02-07. [dostęp 2023-10-15]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. emapa.katowice.eu. [dostęp 2023-10-15]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 2, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012, ISBN 978-83-87727-29-1.
- Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
- Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, ISBN 978-83-7729-502-1.
- Wojciech Janota, Pomnik Poległych Powstańców Śląskich w Katowicach : historia i polityka, „Niepodległość i Pamięć” (4/2 (8)), Warszawa: Muzeum Niepodległości w Warszawie, 1997, s. 99-114 [dostęp 2023-10-15] (pol.).
| Istniejące |
|
|---|---|
| Nieistniejące |
