Przejście Północno-Zachodnie
Przejście Północno-Zachodnie (ang. Northwest Passage) – morska droga z Europy do wschodniej Azji, prowadząca drogami wodnymi wewnątrz Archipelagu Arktycznego. Istnienie tego szlaku zostało teoretycznie udowodnione przez angielskich geografów w końcu XV wieku[1].
Od 1984 roku Przejściem Północno-Zachodnim pływają statki wycieczkowe. Pierwszym był Explorer z 98 pasażerami. W pierwszej dekadzie XXI wieku roczna liczba rejsów przekroczyła 20[2]. W 2016 roku przepłynął tą trasą wycieczkowiec Crystal Serenity z około 1000 pasażerów na pokładzie[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwszym, który poszukiwał przejścia północno-zachodniego był John Cabot[1], a następnymi Martin Frobisher[4], John Davis[5], James Cook[6] i Henry Hudson[7]. W pierwszej połowie XIX w. wiele fragmentów obecnego Przejścia Północno-Zachodniego zostało poznanych cząstkowo przez szereg działających tam ekspedycji morskich, m.in. Johna Rossa, Williama E. Parry’ego i Jamesa C. Rossa[8]. Od strony lądu eksplorację prowadziły wyprawy kierowane przez Johna Franklina, George Backa, Petera W. Dease’a, Thomasa Simpsona i Johna Rae’a[8]. W 1826 Frederick William Beechey badał północne wybrzeża Alaski, odkrywając Przylądek Barrow[8]. Zaginięcie ostatniej wyprawy Franklina spowodowało szeroko zakrojoną akcję poszukiwawczą, która nie przyniosła rezultatu, ale przyczyniła się do gruntownego poznania terenów arktycznych Ameryki Północnej.
Robert McClure zdołał pokonać całe Przejście w latach 1850–1854, jednak tracąc przy tym okręt i przebywając część trasy na saniach. Pierwszym, który w całości przepłynął przejście, choć w kilku etapach w latach 1903–1906 był Roald Amundsen (dokonał tego na statku Gjøa)[8]. Pierwszym, który przepłynął cały szlak w ciągu jednego sezonu nawigacyjnego, był Henry Larsen na statku St. Roch w 1944 (wyprawa trwała 86 dni – w czasie pierwszej wyprawy w latach 1940–1942 pokonanie przejścia zajęło mu 28 miesięcy)[9][10][11][12]. Mimo udowodnienia, przynajmniej okresowej, żeglowności przejścia nie nabrało ono komercyjnego znaczenia.
W wyniku narastającego efektu cieplarnianego i cofania się lodów na Oceanie Arktycznym, szlak ten może okazać się bardziej atrakcyjny w przyszłości. W porównaniu do trasy przez Kanał Sueski, Przejściem Północno-Zachodnim można skrócić drogę z Europy na Daleki Wschód o 4000 km[13]. W związku z tym, przejście nabrało znaczenia politycznego: Kanada utrzymuje, że leży ono wewnątrz kanadyjskich wód terytorialnych, lecz Stany Zjednoczone nie respektują tej zwierzchności. W 1985 lodołamacz amerykańskiej Straży Wybrzeża przepłynął przejściem, a USA demonstracyjnie nie prosiły rządu Kanady o zgodę[14]. W 1986 Kanada ponownie zadeklarowała, że przejście leży na jej wodach terytorialnych[14]. W roku 2005 premier Kanady, Stephen Harper, potwierdził zamiar traktowania przejścia jako wód kanadyjskich. W 2006 Kanadyjskie Siły Zbrojne ogłosiły, że przejście będą nazywały Kanadyjskimi Wodami Wewnętrznymi (ang. Canadian Internal Waters, fr. Eaux intérieures canadiennes)[14].
Od 2013 roku szlak ten (jak również Przejście Północno-Wschodnie), pokonują regularnie specjalnie przystosowane do żeglugi w lodach statki handlowe[15].
„Gjøa” Roalda Amundsena (1903–1906)
Szkuner St. Roch na Morzu Beauforta
Henry Larsen (ok. 1944)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Vanessa Collingridge: Captain Cook. Ebury Press, 2002. ISBN 0-09-188898-0.
- ↑ Michael Lück, Patrick T Maher: Cruise Tourism in Polar Regions: Promoting Environmental and Social Sustainability?. Earthscan, 2010. [dostęp 2016-09-05].Sprawdź autora:1.
- ↑ Cruises to the Northwest Passage | Crystal Cruises. [dostęp 2016-09-05].
- ↑ John M Bumsted: The Peoples of Canada: A Pre-Confederation History. Oxford University Press.
- ↑ John Davis w Encyklopedia Britannica.
- ↑ Nicholas Thomas: Discoveries: The Voyages of Captain Cook. Penguin, 2004. ISBN 0-14-100279-4.
- ↑ Carl Waldman i Alan Wexler: Encyclopedia of Exploration, Vol. 1. New York: 2004. ISBN 0-8160-4678-6.
- ↑ a b c d Pierre Berton: The Arctic Grail: The Quest for the North West Passage and the North Pole, 1818–1909. Toronto: Random House of Canada Ltd., 1988. ISBN 1-58574-116-7.
- ↑ Time Magazine U.S. Canada at War: THE ARCTIC: Northwest Passage, 1944.
- ↑ The Canadian Encyclopedia.
- ↑ Historia St. Roch.
- ↑ RCMPV ST. ROCH.
- ↑ Arctic Marine Transport.
- ↑ a b c Parliament of Canada Library of Parliament Research Publications.
- ↑ MS Nordic Olimpic z Vancouver do Świnoujścia.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- John MacFarlane, A List of the Full Transits of the Canadian Northwest Passage 1903 to 2006 w: The Nauticapedia
- Otwarcie Northwest Passage dla ruchu statków handlowych
- Książka o pierwszym przepłynięciu Przejścia Północno-Zachodniego przez polski jacht. „>Stary<, młodzi i morze. Od Antarktydy do Alaski. Wyprawa wokół obu Ameryk”.