Górne Łużyce: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Kalendarium: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
ilustracja |
||
Linia 42: | Linia 42: | ||
* 1693 - przetłumaczenie na język serbski Małego Katechizmu przez proboszcza Michała Frencla<ref name=":0" /> |
* 1693 - przetłumaczenie na język serbski Małego Katechizmu przez proboszcza Michała Frencla<ref name=":0" /> |
||
* 1697-1763 – Łużyce Górne jako część Elektoratu Saksonii w unii personalnej z [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Polską]]. Przez miasta [[Hoyerswerda|Wojrowice]], [[Königsbrück|Kinsbork]] czy Lubań wiodą trasy częstych przejazdów [[Król Polski|królów Polski]] [[August II Mocny|Augusta II]] i [[August III Sas|Augusta III]] z [[Drezno|Drezna]] do [[Warszawa|Warszawy]] i [[Wschowa|Wschowy]]. Pamiątką po tym okresie są m.in. liczne pocztowe słupy dystansowe z herbami Polski i Saksonii i/lub [[monogram]]ami królów Augusta II i Augusta III w miastach łużyckich |
* 1697-1763 – Łużyce Górne jako część Elektoratu Saksonii w unii personalnej z [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Polską]]. Przez miasta [[Hoyerswerda|Wojrowice]], [[Königsbrück|Kinsbork]] czy Lubań wiodą trasy częstych przejazdów [[Król Polski|królów Polski]] [[August II Mocny|Augusta II]] i [[August III Sas|Augusta III]] z [[Drezno|Drezna]] do [[Warszawa|Warszawy]] i [[Wschowa|Wschowy]]. Pamiątką po tym okresie są m.in. liczne pocztowe słupy dystansowe z herbami Polski i Saksonii i/lub [[monogram]]ami królów Augusta II i Augusta III w miastach łużyckich |
||
* 1722 – protestanccy czescy imigranci ([[bracia morawscy]]) zakładają miasto [[Herrnhut|Ochranów]], w 1742 zakładają miasto [[Niska]] |
*[[Plik:Karte Lausitz 1715.png|mały|Mapa Łużyc Górnych w 1715 r.]]1722 – protestanccy czescy imigranci ([[bracia morawscy]]) zakładają miasto [[Herrnhut|Ochranów]], w 1742 zakładają miasto [[Niska]] |
||
* 1806 – w granicach [[Królestwo Saksonii|Królestwa Saksonii]] |
* 1806 – w granicach [[Królestwo Saksonii|Królestwa Saksonii]] |
||
* 1813 – obszar zmagań w czasie [[Wojny napoleońskie|wojen napoleońskich]] ([[Bitwa pod Budziszynem (1813)|bitwa pod Budziszynem]]) |
* 1813 – obszar zmagań w czasie [[Wojny napoleońskie|wojen napoleońskich]] ([[Bitwa pod Budziszynem (1813)|bitwa pod Budziszynem]]) |
Wersja z 14:23, 9 mar 2018
| |||||
Państwa | |||||
---|---|---|---|---|---|
Stolica | |||||
Ważniejsze miejscowości |
{{{ważniejsze miejscowości}}} | ||||
Powierzchnia |
{{{powierzchnia}}} | ||||
Populacja ({{{rok}}}) • liczba ludności |
| ||||
• gęstość |
{{{gęstość zaludnienia}}} | ||||
Położenie na mapie {{{nazwa mapy}}} [[Plik:{{{mapa}}}|240x240px|alt=Mapa {{{dopełniacz nazwy}}}|{{{opis mapy}}}]] {{{opis mapy}}} | |||||
Położenie na mapie brak Brak mapy: {{{kod mapy}}} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|} |
Górne Łużyce[1] (niem. Oberlausitz, górnołuż. Hornja Łužica, dolnołuż. Górna Łužyca, łac. Lusatia Superior) – kraina historyczno-geograficzna w Niemczech (kraj związkowy Saksonia, częściowo Brandenburgia), część tego obszaru leżąca na zachód od rzeki Kwisy znajduje się na terytorium Polski (województwo dolnośląskie, kilka miejscowości w województwie lubuskim). Głównym miastem jest Budziszyn. Do początku XV wieku tereny te znane były jako Milsko, od zamieszkującego je plemienia słowiańskiego Milczan. Na tych ziemiach wykształcił się język górnołużycki.
Kalendarium
- VI wieku - teren Milska zasiedlają Słowianie
- 932 – ziemie Milczan zostały podbite przez króla niemieckiego Henryka I, który zmusił Milczan do składania mu danin
- 971 - Otton I wprowadza nową organizację okręgów grodowych
- 1002-1005 – Bolesław Chrobry zajął Milsko
- 1015 - Milsko zajmuje cesarz Henryk II
- 30 stycznia 1018 – pokój budziszyński przyznał Milsko Polsce,
- 1031 – cesarz Konrad II podbija Milsko i włącza je w skład Marchii Miśnieńskiej
- 1076 – część Milska zostaje przyłączona do Księstwa Czech
- 1131 - ostatnia wzmianka o Milczanach w związku z wzniesieniem lub przebudową grodu w Görlitz przez czeskiego księcia Sobiesława I[2]
- 1200 około - rozpoczęcie kolonizacji niemieckiej[2]
- 1243 – margrabia brandenburski Otton III otrzymał te ziemie jako posag księżniczki Beatrycze, córki króla czeskiego Wacława I
- 1319 – król czeski Jan Luksemburski zajął zachodnią część Milska, a wschodnią ze Zgorzelcem, Żytawą i Lubaniem przejął książę jaworski Henryk z dynastii Piastów
- 1329 – książę jaworski Henryk zrzeka się części Milska ze Zgorzelcem na rzecz Czech, zachowując m.in. Żytawę i Lubań
- 1336 - wzmianka o urzędowaniu w Löbau słowiańskiej rady miejskiej[2]
- 1337 – przejście Żytawy i Lubania pod władztwo czeskie
- 1346 – powstaje Związek Sześciu Miast
- 1348 – inkorporacja Milska do Królestwa Czech,
- 1362 - wzmianka o urzędowaniu w Kamenz słowiańskiego burmistrza[2]
- 1368 – po śmierci księcia świdnickiego Bolka II, zwanego Małym, wschodnia część Milska włączona zostaje do Czech,
- 1370 – po włączeniu Łużyc Dolnych do korony czeskiej następuje połączenie Milska i Łużyc Dolnych,
- 1466/69-1490 – pod kontrolą króla Węgier Macieja Korwina będącego wówczas również antykrólem Czech
- 1490-1526 – pod rządami Jagiellonów
- 1635 – gdy prawie całe Łużyce Górne przyłączone do Elektoratu Saksonii, miasto Zerachów czeską eksklawą. Łużyce Górne przestają być częścią Korony Czeskiej.
- 1691 - powołanie przez stany górnołużyckie komisji serbskich duchownych do stworzenia górnoserbskiego języka pisanego[2]
- 1693 - przetłumaczenie na język serbski Małego Katechizmu przez proboszcza Michała Frencla[2]
- 1697-1763 – Łużyce Górne jako część Elektoratu Saksonii w unii personalnej z Polską. Przez miasta Wojrowice, Kinsbork czy Lubań wiodą trasy częstych przejazdów królów Polski Augusta II i Augusta III z Drezna do Warszawy i Wschowy. Pamiątką po tym okresie są m.in. liczne pocztowe słupy dystansowe z herbami Polski i Saksonii i/lub monogramami królów Augusta II i Augusta III w miastach łużyckich
- 1722 – protestanccy czescy imigranci (bracia morawscy) zakładają miasto Ochranów, w 1742 zakładają miasto Niska
- 1806 – w granicach Królestwa Saksonii
- 1813 – obszar zmagań w czasie wojen napoleońskich (bitwa pod Budziszynem)
- 1815
- na mocy uchwał kongresu wiedeńskiego wschodnia część Łużyc Górnych ze Zgorzelcem, Lubaniem i Mużakowem przyłączona do pruskiej prowincji Śląsk (niem. Niederschlesien)
- rozwiązanie Związku Sześciu Miast
- założenie Parku Mużakowskiego, jedynego obiektu na Łużycach wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO
- 1825 – północno-zachodnia część Łużyc Górnych z Wojrowicami włączona do prowincji Śląsk
- 1845
- włączenie Zerachowa do Saksonii
- pierwsze publiczne wykonanie hymnu Serbołużyczan w Budziszynie
- 1871 – w granicach Niemiec
- 1890 – Zgorzelec, Żytawa i Budziszyn największymi miastami Górnych Łużyc
- 1912 - powstanie serbskiej organizacji Domowina, liczącej wkrótce 180 tys. członków[2]
- 1918 - zgłoszenie przez władze czeskiej postulatu włączenie Łużyc Górnych do Czechosłowacji[2]
- po 1933 - masowa germanizacja i zmienianie nazw pochodzenia słowiańskiego[2]
- 1945
- obszar zmagań na froncie wschodnim II wojny światowej z udziałem 2 Armii Wojska Polskiego (operacja łużycka)
- w efekcie postanowień konferencji poczdamskiej wschodnia część Łużyc Górnych (pomiędzy Nysą Łużycką a Kwisą, ze Zgorzelcem i Lubaniem) wchodzi w skład Polski.
- 1949 – zachodnia część Łużyc Górnych w granicach Niemieckiej Republiki Demokratycznej
- 1990 – niemiecka część Łużyc Górnych rozdzielona między Saksonię (większość regionu) i Brandenburgię (skrawki północno-zachodnie z miastem Rolany)
- 1991 – reaktywacja Związku Sześciu Miast
Miasta górnołużyckie
nazwa w j. polskim |
nazwa w j. górnołużyckim |
nazwa w j. niemieckim |
populacja (2014) |
państwo | jednostka administracyjna | |
---|---|---|---|---|---|---|
1. | Zgorzelec/Zgorzelice | Zhorjelc | Görlitz | 54 193 | Saksonia | |
2. | Budziszyn | Budyšin | Bautzen | 39 475 | Saksonia | |
3. | Wojrowice | Wojerecy | Hoyerswerda | 33 825 | Saksonia | |
4. | Zgorzelec | Zhorjelc | Görlitz | 31 716 | Województwo dolnośląskie | |
5. | Żytawa | Žitawa | Zittau | 25 792 | Saksonia | |
6. | Lubań | Lubań | Lauban | 21 788 | Województwo dolnośląskie | |
7. | Bogatynia | Richnow | Reichenau | 18 385 | Województwo dolnośląskie | |
8. | Biała Woda | Běła Woda | Weißwasser | 17 074 | Saksonia | |
9. | Lubij | Lubij | Löbau | 15 288 | Saksonia | |
10. | Kamieniec | Kamjenc | Kamenz | 15 158 | Saksonia | |
11. | Habracice-Gierałcice | Habrachćicy-Nowe Jěžercy | Ebersbach-Neugersdorf | 12 713 | Saksonia | |
12. | Biskupice | Biskopicy | Bischofswerda | 11 414 | Saksonia | |
13. | Niska | Niska | Niesky | 9 526 | Saksonia | |
14. | Łuty | Łuty | Lauta | 8 680 | Saksonia | |
15. | Połcznica | Połčnica | Pulsnitz | 7 524 | Saksonia |
Wsie górnołużyckie
Górnołużyckie nazwy wsi
- Baćoń
- Boranecy, niem. Bornitz, ok. 125 mieszk.
- Bošecy, niem. Baschütz
- Bórk
- Bronjo
- Budestecy
- Bukecy
- Chelno
- Chołm
- Chrósćicy
- Časecy
- Delnja Kina
- Dobrošicy
- Dubrjeńk
- Dźěwin
- Haslow
- Hórki
- Horni Hajnk
- Hornja Kina
- Hózk
- Hućina
- Jaseńca
- Kamjenjej
- Kanecy
- Kašecy
- Koblicy
- Koćina
- Konjecy
- Kopšin
- Kozarcy
- Kubšicy
- Kulowc
- Lejno
- Lejpold
- Łazk
- Łušć
- Malešecy
- Měrkow
- Miłkecy
- Miłoćicy
- Mučow
- Myšecy
- Němcy
- Němske Pazlicy
- Njebjelčicy
- Njeswačidło
- Nowa Jaseńca
- Nowa Wjeska
- Nuknica
- Pančicy-Kukow
- Pěskecy
- Pozdecy
- Rachlow
- Radwor
- Radworski Haj
- Rakecy
- Ralbicy
- Róžant
- Salow
- Serbske Pazlicy
- Sernjany
- Slepo
- Smjerdźaca
- Stara Cyhelnica
- Sulšecy
- Šunow
- Swinjarnja
- Trjebin
- Trjechow
- Wěteńca
- Worklecy
- Wóslink
- Wotrow
- Wulka Dubrawa
- Wulke Zdźary
- Wuskidź
- Zejicy
- Žuricy
Galeria
-
Serbski Dom w Budziszynie
-
Instytut Serbołużycki w Budziszynie
-
Szkoła serbołużycka w Radworze
-
Centrum Kultury Serbołużyckiej w Slepo
-
Dawna siedziba Domowiny w Wojrowicach
-
Barokowy ratusz w Lubiju z 1714 r. przyozdobiony herbem Polski
-
Barokowy zamek księżnej Lubomirskiej i króla Augusta III w Wojrowicach
-
Słup dystansowy z herbem Polski z 1732 r. na rynku w Kulowie
-
Herb Polski na słupie dystansowym z 1732 r. w Rolanach
-
Pomnik żołnierzy polskich w Crostwitz
-
-
Czeski lew wieńczący wieżę Kościoła Mariackiego w Kamieńcu
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Lech Leciejewicz: Słowianie zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1989, s. 234, 235. ISBN 83-04-02690-2.
- ↑ a b c d e f g h i Jasper von Richtohofen, Bieżuczanie - Milczanie - Serbowie, Słowiańskie osadnictwo na niemieckich i polskich Górnych Łużycach po obu stronach Nysy, [w:] Milicz. Gród na pograniczu, Wrocław 2008
Bibliografia
- Tomasz Jaworski, Żary w dziejach pogranicza śląsko-łużyckiego, Żary 1993
- Waldemar Bena, Polskie Górne Łużyce. Przyroda – Historia – Zabytki, Wydawnictwo F.H. Agat, Zgorzelec 2003
- Prawa Saksonii dotyczące Łużyczan
- Tomasz Bernacki: Kiedy Łużyce Górne powrócą... do Czech?. naszesudety.pl, 14 maja 2005. [dostęp 2016-04-29].