Most Kierbedzia: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Usunięto kategorię "Stanisław Kierbedź" za pomocą HotCat
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Lata 1865–1939: drobne merytoryczne
Linia 78: Linia 78:
Budowa przeprawy umożliwiła świadczenie usług komunalnych w prawobrzeżnej Warszawie przez obiekty znajdujące się na lewym brzegu Wisły. W 1867 pod mostem podwieszono przewód gazowy, w 1882 kable telefoniczne, w 1894 dwie rury dostarczające wodę ze [[Zespół Stacji Filtrów w Warszawie|Stacji Filtrów]], a ok. 1905 przewody elektroenergetyczne<ref name="Gajewski266" />.
Budowa przeprawy umożliwiła świadczenie usług komunalnych w prawobrzeżnej Warszawie przez obiekty znajdujące się na lewym brzegu Wisły. W 1867 pod mostem podwieszono przewód gazowy, w 1882 kable telefoniczne, w 1894 dwie rury dostarczające wodę ze [[Zespół Stacji Filtrów w Warszawie|Stacji Filtrów]], a ok. 1905 przewody elektroenergetyczne<ref name="Gajewski266" />.


5 sierpnia 1915 około 6 rano<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Dunin-Wąsowicz | imię = Krzysztof | tytuł = Warszawa w czasie I wojny światowej | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | data = 1974 | strony = 22}}</ref> wycofujące się z Warszawy pod naporem Niemców wojska [[Rosja|rosyjskie]] wysadziły dwa środkowe przęsła przeprawy, nie uszkadzając jednak filarów<ref name="Encyklopedia" />. 30 września 1915 na rusztowaniach odbudowywanego mostu zawieszono rurę, wznawiając dostawy wody do prawobrzeżnej części miasta z zakładu na Koszykach (od 5 sierpnia Praga była zasilana z czterech studzien artezyjskich z terenu [[Warszawska Wytwórnia Wódek „Koneser”|Monopolu Spirytusowego i Rektyfikacji]])<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Gajewski | imię = Marian | tytuł = Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | data = 1979 | strony = 94 | isbn = 83-06-00089-7}}</ref>.
5 sierpnia 1915 około 6 rano<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Dunin-Wąsowicz | imię = Krzysztof | tytuł = Warszawa w czasie I wojny światowej | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | data = 1974 | strony = 22}}</ref> wycofujące się z Warszawy pod naporem Niemców wojska [[Rosja|rosyjskie]] wysadziły dwa środkowe przęsła przeprawy, nie uszkadzając jednak filarów<ref name="Encyklopedia" />. 30 września 1915 na rusztowaniach odbudowywanego mostu zawieszono rurę, wznawiając dostawy wody do prawobrzeżnej części miasta z zakładu na Koszykach (od 5 sierpnia Praga była zasilana z czterech studzien artezyjskich z terenu [[Warszawska Wytwórnia Wódek „Koneser”|Monopolu Spirytusowego i Rektyfikacji]])<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Gajewski | imię = Marian | tytuł = Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | data = 1979 | strony = 94 | isbn = 83-06-00089-7}}</ref>. W tym samym miesiącu do Warszawy przybyła złożona z niemieckich inżynierów specjalna komisja, która zadecydowała o odbudowie wszystkich mostów. Jednocześnie oświadczono, że koszty naprawy mostów: Aleksandrowskiego (Kierbedzia) i Mikołajewskiego (Poniatowskiego) poniesie miasto, natomiast odbudowę mostu kolejowego, ze względu na konieczność szybkiego przywrócenia komunikacji kolejowej z Mławą, sfinansują władze niemieckie. Komisja miała sama zająć się sprawą odbudowy. We wrześniu 1915 obok zniszczonej przeprawy oddano do użytku tymczasowy most palowy, któremu nadano nazwę [[Most Beselera|mostu gen. H. von Beselera]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Dunin-Wąsowicz | imię = Krzysztof | tytuł = Warszawa 1914–1918 | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1989 | strony = 73 | isbn = 83-01-07497-3}}</ref>. Odbudowę mostu Kierbedzia Niemcy rozpoczęli 12 września 1915 r. Wykonanie nowej konstrukcji i jej montaż powierzono firmom niemieckim: C.H. Jucho z Dortmundu i Philipp Holzmann & Cie., G.m.b.H. z Frankfurtu nad Menem, pod kierunkiem inż. Martina Arndta<ref name="Zieliński277" /><ref name=":0">http://www.oficyna.pwr.edu.pl/wp-content/media/%C5%81u%C5%BCyniecka-E-red-Dziedzictwo-architektoniczne-Restauracje.pdf</ref>. Komunikację pieszą przez most Kierbedzia umożliwiono już 27 listopada 1915 r. Oficjalnego otwarcia odbudowanego mostu dokonano, jak planowano, 27 stycznia 1916 r., w dniu urodzin króla Prus [[Wilhelm II Hohenzollern|Wilhelma II Hohenzollerna]]<ref name=":0" />. Nowe przęsła różniły się konstrukcyjnie i wizualnie od oryginalnych. Były wyższe i zamknięte od góry [[Parabola (matematyka)|parabolicznie]]<ref name="Zieliński277" />. Po spaleniu się w tym samym roku prowizorycznie naprawionego [[Most Poniatowskiego|mostu Poniatowskiego]] przejął ruch z tej przeprawy<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Dunin-Wąsowicz | imię = Krzysztof | tytuł = Warszawa w pamiętnikach pierwszej wojny światowej | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | data = 1971 | strony = 21}}</ref>.

We wrześniu 1915 obok zniszczonej przeprawy oddano do użytku tymczasowy most palowy, któremu nadano nazwę [[Most Beselera|mostu gen. H. von Beselera]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Dunin-Wąsowicz | imię = Krzysztof | tytuł = Warszawa 1914–1918 | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1989 | strony = 73 | isbn = 83-01-07497-3}}</ref>.

Most został odbudowany w 1916 przez niemiecką firmę „Jucho & Co”<ref name="Zieliński277"/>. Nowe przęsła różniły się konstrukcyjnie i wizualnie od oryginalnych. Były wyższe i zamknięte od góry [[Parabola (matematyka)|parabolicznie]]<ref name="Zieliński277"/>. Po spaleniu się w tym samym roku prowizorycznie naprawionego [[Most Poniatowskiego|mostu Poniatowskiego]] przejął ruch z tej przeprawy<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Dunin-Wąsowicz | imię = Krzysztof | tytuł = Warszawa w pamiętnikach pierwszej wojny światowej | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | data = 1971 | strony = 21}}</ref>.


Po odzyskaniu przez [[Polska|Polskę]] niepodległości nazwa „most Kierbedzia” stała się nazwą oficjalną.
Po odzyskaniu przez [[Polska|Polskę]] niepodległości nazwa „most Kierbedzia” stała się nazwą oficjalną.
Linia 89: Linia 85:
[[Kalendarium powstania warszawskiego – 1 sierpnia|1 sierpnia 1944]] [[Powstanie warszawskie|powstańcy]] z [[Batalion „Bończa”|batalionu „Bończa”]] podjęli nieudaną próbę opanowania mostu Kierbedzia, którego broniły m.in. dwie kompanie [[Wehrmacht]]u stacjonujące w sąsiadującym z przeprawą domu Schichta przy ul. [[Ulica Nowy Zjazd w Warszawie|Nowy Zjazd]] 1. Poległo ok. 40 Polaków<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Borkiewicz | imię = Adam | tytuł = Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej | wydawca = Instytut Wydawniczy „Pax” | miejsce = Warszawa | data = 1969 | strony = 61}}</ref>.
[[Kalendarium powstania warszawskiego – 1 sierpnia|1 sierpnia 1944]] [[Powstanie warszawskie|powstańcy]] z [[Batalion „Bończa”|batalionu „Bończa”]] podjęli nieudaną próbę opanowania mostu Kierbedzia, którego broniły m.in. dwie kompanie [[Wehrmacht]]u stacjonujące w sąsiadującym z przeprawą domu Schichta przy ul. [[Ulica Nowy Zjazd w Warszawie|Nowy Zjazd]] 1. Poległo ok. 40 Polaków<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Borkiewicz | imię = Adam | tytuł = Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej | wydawca = Instytut Wydawniczy „Pax” | miejsce = Warszawa | data = 1969 | strony = 61}}</ref>.


Most został wysadzony [[Kalendarium powstania warszawskiego – 13 września|13 września 1944]] o 23.30<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Borkiewicz | imię = Adam | tytuł = Powstanie warszawskie | wydawca = Instytut Wydawniczy „Pax” | miejsce = Warszawa | data = 1969 | strony = 407}}</ref> przez [[Wehrmacht|wojska niemieckie]] wycofujące się na lewy brzeg Wisły przed [[Armia Czerwona|Armią Radziecką]] oraz [[1 Armia Wojska Polskiego|1 Armią Wojska Polskiego]]<ref name="Encyklopedia" />. Całkowitemu zniszczeniu uległy wówczas nowe przęsła z 1916 roku, zaś przęsła skrajne wraz z filarami zostały poważniej uszkodzone<ref name="Zieliński277"/>.
Most został wysadzony [[Kalendarium powstania warszawskiego – 13 września|13 września 1944]] o 23.30<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Borkiewicz | imię = Adam | tytuł = Powstanie warszawskie | wydawca = Instytut Wydawniczy „Pax” | miejsce = Warszawa | data = 1969 | strony = 407}}</ref> przez 2. Kompanię 654. Batalionu Pionierów Wehrmachtu (2. Kompanie der Pionier-Bataillon 654), dowodzoną przez oberleutnanta Karla Eymera<ref name=":0" />, która wycofywała się na lewy brzeg Wisły przed [[Armia Czerwona|Armią Radziecką]] oraz [[1 Armia Wojska Polskiego|1 Armią Wojska Polskiego]]<ref name="Encyklopedia" />. Całkowitemu zniszczeniu uległy wówczas nowe przęsła z 1916 roku, zaś przęsła skrajne wraz z filarami zostały poważniej uszkodzone<ref name="Zieliński277"/>.
Dwa przęsła, które nie zostały zniszczone, rozebrano, wysadzając je w powietrze. Dział Zleceń Biura Odbudowy Stolicy przeprowadził przetarg na wydobycie z dna Wisły zniszczonej konstrukcji. W jego wyniku roboty powierzono Przedsiębiorstwu Państwowemu „Hydrotrust” z Katowic<ref name=":0" />.


Po [[II wojna światowa|wojnie]] na ocalałych filarach zbudowano [[most Śląsko-Dąbrowski]], będący elementem [[Trasa W-Z w Warszawie|Trasy W-Z]]<ref name="Encyklopedia" />. Jest on konstrukcyjnie i wizualnie innym mostem niż most Kierbedzia<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Zieliński | imię = Jarosław | tytuł = Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 14 Nowowiejska–Francesco Nullo | wydawca = Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami | miejsce = Warszawa | data = 2008 | strony = 278 | isbn = 978-83-88372-37-7}}</ref>.
Po [[II wojna światowa|wojnie]] na ocalałych filarach zbudowano [[most Śląsko-Dąbrowski]], będący elementem [[Trasa W-Z w Warszawie|Trasy W-Z]]<ref name="Encyklopedia" />. Górne części uszkodzonych filarów zostały rozebrane i przebudowane przy użyciu żelbetu. W trakcie prac we wnętrzach trzech podpór odnaleziono tablice erekcyjne zamurowane w nich w 1862 r. Obecny most jest konstrukcyjnie i wizualnie innym mostem niż most Kierbedzia<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Zieliński | imię = Jarosław | tytuł = Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 14 Nowowiejska–Francesco Nullo | wydawca = Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami | miejsce = Warszawa | data = 2008 | strony = 278 | isbn = 978-83-88372-37-7}}</ref>. Oddano go do użytku w 1949 roku, pomimo że pierwotnie planowano odbudowę do stycznia 1946 roku<ref name=":0" />.


{{Osobny artykuł|most Śląsko-Dąbrowski}}
{{Osobny artykuł|most Śląsko-Dąbrowski}}

Wersja z 17:53, 4 mar 2019

Most Kierbedzia
{{{alt zdjęcia}}}
Most Kierbedzia widziany z wieży Zamku Królewskiego, 1873
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Podstawowe dane
Przeszkoda

Wisła

Długość

475[1] m

Szerokość:
• całkowita
• jezdni
• chodników


17,5 m
10,5[1] m
2x3,5 m

Liczba torów tramwajowych

2

Liczba przęseł

6

Data budowy

1859–1864

Data zburzenia

5 sierpnia 1915
13 września 1944

Projektant

Stanisław Kierbedź

Most Śląsko-Dąbrowski (po 1949)
Poprzednie nazwy

most Kierbedzia

Przeszkoda

Wisła

Długość

475 m

Liczba torów tramwajowych

2

Data odbudowy

1947–1949

Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Most Kierbedzia”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Most Kierbedzia”
52°14′57,3″N 21°01′19,2″E/52,249250 21,022000
Multimedia w Wikimedia Commons

Most Kierbedzia, oficjalnie most Aleksandryjski[2], także I most[3] – pierwszy warszawski stalowy most na Wiśle zbudowany w latach 1859–1864 według projektu Stanisława Kierbedzia.

Most miał sześć przęseł i długość 474 m[4]. Został wysadzony w sierpniu 1915 przez wojska rosyjskie oraz we wrześniu 1944 przez wojska niemieckie. Obecnie w jego miejscu znajduje się most Śląsko-Dąbrowski.

Historia

Budowa

Most powstał z inicjatywy Towarzystwa Rosyjskich Kolei Żelaznych[2]. Według pierwotnej koncepcji miał być mostem kolejowym łączącym Dworzec Petersburski (obecnie Wileński) z Dworcem Wiedeńskim. Został wybudowany w linii prostej na przedłużeniu trasy Kolei Warszawsko-Petersburskiej[5]. Zaniechano jednak przeprowadzenia linii kolejowej przez centrum Warszawy i most ukończono wyłącznie jako drogowy[6]. Most kolejowy zbudowano kilka lat później, na północ od mostu Kierbedzia, przy warszawskiej Cytadeli (most przy Cytadeli). Zamiast linii kolejowej na moście ułożono szyny dla tramwajów konnych, nazywanych przez mieszkańców Warszawy „ropuchami”[7].

Mimo iż most Kierbedzia był pierwszym stałym mostem od czasów Zygmunta Augusta, ówczesna prasa nie wspominała o budowie i postępach prac. Prace rozpoczęto latem 1859, a ukończono w 1864[7]. Głównym projektantem był Stanisław Kierbedź, który z udziałem Juliana Majewskiego nadzorował budowę przeprawy[8].

W pierwszej fazie budowy wniesiono tymczasowy most drewniany, zbliżony konstrukcją i wyglądem do późniejszego stalowego[1]. Później po jego północnej stronie wykonano kesonowe fundamenty filarów[1]. Po zmontowaniu stalowej konstrukcji most drewniany został rozebrany[1].

Tunelowa konstrukcja mostu nadawała mu wygląd okratowanego korytarza[9]. Wewnątrz znajdowała się brukowana jezdnia z dwoma torami tramwajowymi, a chodniki wykonano jako galerie wzdłuż zewnętrznych boków przęseł[1]. Z placu Zamkowego na przeprawę prowadziła ulica Nowy Zjazd, schodząca z placu wiaduktem Pancera, a później nasypem ziemnym. Po stronie praskiej wytyczono i doprowadzono do mostu nową ulicę Aleksandryjską, częściowo biegnącą po nasypie[10]. Pierwotnie jako nawierzchnię jezdni na moście wykorzystano kraty żeliwne, wyprodukowane przez Zakłady Ostrowieckie[11]. Później zastąpiono je drewnianym brukiem[12].

Ogólny koszt budowy przeprawy wyniósł ok. 2,7 mln rubli[2]. Prace zostały wykonane przez francuskie firmy „Goüin et C-ie Batignolles” i „Schneider Creuzot”[13], której przedstawicielem był francuski inżynier Gottard oraz polski inżynier i wynalazca Stanisław Janicki[14][15]. Otwarcie przeprawy nastąpiło 22 listopada 1864[16].

W czasie zaborów most nosił oficjalną nazwę mostu Aleksandryjskiego (od imienia cara Aleksandra II)[16]. Powszechnie nazywany był jednak mostem Kierbedzia (od nazwiska projektanta i budowniczego). Funkcjonowały także potoczne nazwy „Kierbedź” i „Kierbedziak”[17].

Lata 1865–1939

W 1865 rosyjskie Towarzystwo, właściciel Kolei Warszawsko-Persburskiej, w celu ułatwienia przesiadania się podróżnym między warszawskimi dworcami, rozpoczęło budowę linii tramwajów konnych, biegnącej przez nowo wybudowany most. Łącznie położono 6,2 km torów o rozstawie szyn 1525 mm. Trasa, oddana do użytku w grudniu 1866, prowadziła od Dworca Petersburskiego do Dworca Wiedeńskiego ulicami: Wileńską, Targową, Aleksandryjską, mostem Kierbedzia (Aleksandryjskim), Nowym Zjazdem, Krakowskim Przedmieściem, Królewską i Marszałkowską[5].

Budowa przeprawy umożliwiła świadczenie usług komunalnych w prawobrzeżnej Warszawie przez obiekty znajdujące się na lewym brzegu Wisły. W 1867 pod mostem podwieszono przewód gazowy, w 1882 kable telefoniczne, w 1894 dwie rury dostarczające wodę ze Stacji Filtrów, a ok. 1905 przewody elektroenergetyczne[16].

5 sierpnia 1915 około 6 rano[18] wycofujące się z Warszawy pod naporem Niemców wojska rosyjskie wysadziły dwa środkowe przęsła przeprawy, nie uszkadzając jednak filarów[2]. 30 września 1915 na rusztowaniach odbudowywanego mostu zawieszono rurę, wznawiając dostawy wody do prawobrzeżnej części miasta z zakładu na Koszykach (od 5 sierpnia Praga była zasilana z czterech studzien artezyjskich z terenu Monopolu Spirytusowego i Rektyfikacji)[19]. W tym samym miesiącu do Warszawy przybyła złożona z niemieckich inżynierów specjalna komisja, która zadecydowała o odbudowie wszystkich mostów. Jednocześnie oświadczono, że koszty naprawy mostów: Aleksandrowskiego (Kierbedzia) i Mikołajewskiego (Poniatowskiego) poniesie miasto, natomiast odbudowę mostu kolejowego, ze względu na konieczność szybkiego przywrócenia komunikacji kolejowej z Mławą, sfinansują władze niemieckie. Komisja miała sama zająć się sprawą odbudowy. We wrześniu 1915 obok zniszczonej przeprawy oddano do użytku tymczasowy most palowy, któremu nadano nazwę mostu gen. H. von Beselera[20]. Odbudowę mostu Kierbedzia Niemcy rozpoczęli 12 września 1915 r. Wykonanie nowej konstrukcji i jej montaż powierzono firmom niemieckim: C.H. Jucho z Dortmundu i Philipp Holzmann & Cie., G.m.b.H. z Frankfurtu nad Menem, pod kierunkiem inż. Martina Arndta[1][21]. Komunikację pieszą przez most Kierbedzia umożliwiono już 27 listopada 1915 r. Oficjalnego otwarcia odbudowanego mostu dokonano, jak planowano, 27 stycznia 1916 r., w dniu urodzin króla Prus Wilhelma II Hohenzollerna[21]. Nowe przęsła różniły się konstrukcyjnie i wizualnie od oryginalnych. Były wyższe i zamknięte od góry parabolicznie[1]. Po spaleniu się w tym samym roku prowizorycznie naprawionego mostu Poniatowskiego przejął ruch z tej przeprawy[22].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości nazwa „most Kierbedzia” stała się nazwą oficjalną.

II wojna światowa i okres powojenny

1 sierpnia 1944 powstańcy z batalionu „Bończa” podjęli nieudaną próbę opanowania mostu Kierbedzia, którego broniły m.in. dwie kompanie Wehrmachtu stacjonujące w sąsiadującym z przeprawą domu Schichta przy ul. Nowy Zjazd 1. Poległo ok. 40 Polaków[23].

Most został wysadzony 13 września 1944 o 23.30[24] przez 2. Kompanię 654. Batalionu Pionierów Wehrmachtu (2. Kompanie der Pionier-Bataillon 654), dowodzoną przez oberleutnanta Karla Eymera[21], która wycofywała się na lewy brzeg Wisły przed Armią Radziecką oraz 1 Armią Wojska Polskiego[2]. Całkowitemu zniszczeniu uległy wówczas nowe przęsła z 1916 roku, zaś przęsła skrajne wraz z filarami zostały poważniej uszkodzone[1].

Dwa przęsła, które nie zostały zniszczone, rozebrano, wysadzając je w powietrze. Dział Zleceń Biura Odbudowy Stolicy przeprowadził przetarg na wydobycie z dna Wisły zniszczonej konstrukcji. W jego wyniku roboty powierzono Przedsiębiorstwu Państwowemu „Hydrotrust” z Katowic[21].

Po wojnie na ocalałych filarach zbudowano most Śląsko-Dąbrowski, będący elementem Trasy W-Z[2]. Górne części uszkodzonych filarów zostały rozebrane i przebudowane przy użyciu żelbetu. W trakcie prac we wnętrzach trzech podpór odnaleziono tablice erekcyjne zamurowane w nich w 1862 r. Obecny most jest konstrukcyjnie i wizualnie innym mostem niż most Kierbedzia[25]. Oddano go do użytku w 1949 roku, pomimo że pierwotnie planowano odbudowę do stycznia 1946 roku[21].

 Osobny artykuł: most Śląsko-Dąbrowski.

We wrześniu 2011 na zlecenie Zakładu Mostów Instytutu Badawczego Dróg i Mostów znaleziono i wydobyto z Wisły m.in. 6-metrowy fragment kratownicy mostu Kierbedzia[26]. Po przeprowadzeniu prac antykorozyjnych, elementy mostu od 2013 są eksponowane na terenie Instytutu[27].

Most w kulturze masowej

  • W szóstym odcinku serialu telewizyjnego Czterej pancerni i pies zatytułowanym Most (1966) bohaterowie dojeżdżają do mostu Kierbedzia od strony Pragi. Rolę tę zagrał most w Toruniu[28], o podobnej konstrukcji, z torowiskiem tramwajowym. Toruński most „wystąpił” również jako most Kierbedzia w filmie Zamach w reżyserii Jerzego Passendorfera (1959)[29].

Galeria

  • Budowa mostu Kierbedzia, 1862
    Budowa mostu Kierbedzia, 1862
  • Stalowa konstrukcja mostu, 1864
    Stalowa konstrukcja mostu, 1864
  • Obraz Aleksandra Gierymskiego Piaskarze z widocznym mostem, 1887
    Obraz Aleksandra Gierymskiego Piaskarze z widocznym mostem, 1887
  • Most od strony Pragi, ok. 1900
    Most od strony Pragi, ok. 1900
  • Most zniszczony przez wycofujące się wojska rosyjskie, sierpień 1915
    Most zniszczony przez wycofujące się wojska rosyjskie, sierpień 1915
  • W tle sylwetka mostu w latach 1916–1944, widoczne charakterystyczne dwa przęsła z parabolicznym górnym pasem
    W tle sylwetka mostu w latach 1916–1944, widoczne charakterystyczne dwa przęsła z parabolicznym górnym pasem
  • Jezdnia mostu, 1934
    Jezdnia mostu, 1934
  • Wjazd na most od strony śródmieścia w okresie II wojny światowej
    Wjazd na most od strony śródmieścia w okresie II wojny światowej
  • Relikty zniszczonego mostu przed rozbiórką, ok. 1946
    Relikty zniszczonego mostu przed rozbiórką, ok. 1946
  • Wydobyte z dna Wisły fragmenty konstrukcji mostu eksponowane w Pontiseum na terenie Instytutu Badawczego Dróg i Mostów
    Wydobyte z dna Wisły fragmenty konstrukcji mostu eksponowane w Pontiseum na terenie Instytutu Badawczego Dróg i Mostów

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 14 Nowowiejska–Francesco Nullo. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2008, s. 277. ISBN 978-83-88372-37-7.
  2. ↑ a b c d e f Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 510. ISBN 83-01-08836-2.
  3. ↑ Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 2013, s. 80. ISBN 978-83-931203-1-4.
  4. ↑ Henryk Janczewski: Warszawa. Geneza i rozwój inżynierii miejskiej. Warszawa: Arkady, 1971, s. 203.
  5. ↑ a b Warszawskie tramwaje elektryczne 1908–1998. Tom II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 3. ISBN 83-907574-00.
  6. ↑ Lech Królikowski: Twierdza Warszawa. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2002, s. 32. ISBN 83-11-09356-3.
  7. ↑ a b Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 2013, s. 81. ISBN 978-83-931203-1-4.
  8. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 14 Nowowiejska–Francesco Nullo. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2008, s. 276. ISBN 978-83-88372-37-7.
  9. ↑ Jan Dąbrowski, Józef Koskowski (wyb. i oprac.): Niepiękne dzielnice. Reportaże o międzywojennej Warszawie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1964, s. 481.
  10. ↑ Jan Berger: Rozwój Pragi [w:] Irena Pietrza-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r.. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1973, s. 258.
  11. ↑ Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 252. ISBN 83-06-00089-7.
  12. ↑ Andrzej Zajączkowski: Wpływ rozwoju miasta na transport publiczny Warszawy, [w:] Śladami nazw miejskich Warszawy. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2012, s. 190. ISBN 978-83-62189-21-2.
  13. ↑ Józef Sigalin: Warszawa 1944-1980. Z archiwum architekta. Tom 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986, s. 429. ISBN 83-06-01187-2.
  14. ↑ Feliks Kucharzewski. O trzech inżynierach polskich XIX wieku słynnych na obczyźnie. Janicki. „Przegląd Techniczny”, s. 80–82, 1919. Warszawa. 
  15. ↑ Bolesław Orłowski: Pierwszy most żelazny na Wiśle w Warszawie. [w:] Inżynier Budownictwa > Dawno, dawno temu [on-line]. pzitb-kielce-szkolenia.pl, kwiecień 2007. s. 42–43. [dostęp 2014-02-21]. (pol.).
  16. ↑ a b c Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 266. ISBN 83-06-00089-7.
  17. ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 539. ISBN 978-83-62189-08-3.
  18. ↑ Krzysztof Dunin-Wąsowicz: Warszawa w czasie I wojny światowej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974, s. 22.
  19. ↑ Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 94. ISBN 83-06-00089-7.
  20. ↑ Krzysztof Dunin-Wąsowicz: Warszawa 1914–1918. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 73. ISBN 83-01-07497-3.
  21. ↑ a b c d e http://www.oficyna.pwr.edu.pl/wp-content/media/%C5%81u%C5%BCyniecka-E-red-Dziedzictwo-architektoniczne-Restauracje.pdf
  22. ↑ Krzysztof Dunin-Wąsowicz: Warszawa w pamiętnikach pierwszej wojny światowej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971, s. 21.
  23. ↑ Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1969, s. 61.
  24. ↑ Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1969, s. 407.
  25. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 14 Nowowiejska–Francesco Nullo. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2008, s. 278. ISBN 978-83-88372-37-7.
  26. ↑ Jakub Chełmiński. Słynny most odnaleziony! Wyciągnęli fragment z Wisły. „gazeta.pl Warszawa”, 2011-09-19. 
  27. ↑ Warszawiacy polubili Pontiseum. [w:] Instytut Badawczy Dróg i Mostów [on-line]. ibdim.edu.pl, 22 maja 2017. [dostęp 2017-06-10].
  28. ↑ Szymon Spandowski, Czterej pancerni w regionie, „expressbydgoski.pl” [dostęp 2017-01-02].
  29. ↑ Tofifest Film Magazine: Toruński most i zamach na Kutscherę. 72 rocznica akcji AK. [online], Tofifest Film Magazine [dostęp 2017-01-02].
Mosty w Warszawie
Istniejące
Historyczne
Projektowane

Herb Warszawy

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Most_Kierbedzia&oldid=56069845”