Dialekt wielkopolski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
BartekChom (dyskusja | edycje) cechy |
Dialekt ch-k-w |
||
| Linia 9: | Linia 9: | ||
* [[gwary zachodniowielkopolskie|Wielkopolski zachodniej]] (na zachód od [[Pniewy|Pniew]], [[Nowy Tomyśl|Nowego Tomyśla]] i [[Wolsztyn]]a) |
* [[gwary zachodniowielkopolskie|Wielkopolski zachodniej]] (na zachód od [[Pniewy|Pniew]], [[Nowy Tomyśl|Nowego Tomyśla]] i [[Wolsztyn]]a) |
||
* [[gwary północnowielkopolskie|Wielkopolski północnej]] (na północ od [[Gniezno|Gniezna]] i [[Międzychód|Międzychodu]]). |
* [[gwary północnowielkopolskie|Wielkopolski północnej]] (na północ od [[Gniezno|Gniezna]] i [[Międzychód|Międzychodu]]). |
||
Według większośći językoznawców [[dialekt chełmińsko-kociewsko-warmiński]] jest częścią dialektu wielkopolskiego<ref>http://www.gwarypolskie.uw.edu.pl/index.php?option=com_content&task=section&id=7&Itemid=17</ref>. |
|||
Do cech dialektu należą<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Dubisz | imię = Stanisław | autor link = Stanisław Dubisz | nazwisko2 = Karaś | imię2 = Halina | autor link2 = | nazwisko3 = Kolis | imię3 = Nijola | autor link3 = | tytuł = Dialekty i gwary polskie | wydanie = I | wydawca = [[Wiedza Powszechna]] | miejsce = Warszawa| rok = 1995 | miesiąc = | isbn = 83-2140989-X}}</ref>: |
Do cech dialektu należą<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Dubisz | imię = Stanisław | autor link = Stanisław Dubisz | nazwisko2 = Karaś | imię2 = Halina | autor link2 = | nazwisko3 = Kolis | imię3 = Nijola | autor link3 = | tytuł = Dialekty i gwary polskie | wydanie = I | wydawca = [[Wiedza Powszechna]] | miejsce = Warszawa| rok = 1995 | miesiąc = | isbn = 83-2140989-X}}</ref>: |
||
Wersja z 13:23, 14 wrz 2009
Dialekt wielkopolski – jeden z dialektów języka polskiego, używany w Wielkopolsce.
Obecnie obejmuje tereny ograniczone linią przechodzącą nieco na południe od Koła, Kalisza, Ostrowa Wielkopolskiego, Rawicza i Babimostu, na zachód od Międzychodu, do Noteci koło Krzyża, i wzdłuż tej rzeki do jej źródeł i do Warty pod Kołem.[1]
Wyróżnia się gwary[1]
- Wielkopolski środkowej,
- Wielkopolski południowej (część południowa, od powiatów leszczyńskiego, gostyńskiego, krotoszyńskiego, ostrowskiego i kaliskiego włącznie),
- Wielkopolski zachodniej (na zachód od Pniew, Nowego Tomyśla i Wolsztyna)
- Wielkopolski północnej (na północ od Gniezna i Międzychodu).
Według większośći językoznawców dialekt chełmińsko-kociewsko-warmiński jest częścią dialektu wielkopolskiego[2].
Do cech dialektu należą[3]:
- brak mazurzenia (jedynym wyjątkiem są gwary chazackie, chwalimska i Mazurów wieleńskich.
- udźwięczniajaca fonetyka międzywyrazowa (na całym obszarze)
- dyftongizacja, np. ptauk, buoso, myj (na zachodzie), loudzie (ptak, boso, my, ludzie)
- samogłoski nosowe wymawiane wąsko i asynchronicznie, np. wy̨ch, wiųzać, wszyńdzie, widzom (węch, wiązać, wszędzie, widzą)
- na południu wymowa beznosówkowa, np. ksiużka, wuchać (książka, wąchać)
- na północy pomieszanie nagłosowego o- i wo-, np. woda, wokno lub uoda, uokno
- na południu przejście n w ń po i, y, np. drabinia, winio, pierzyjnia (drabina, wino, pierzyna)
- silne uproszczenie grup spółgłoskowych, np. leki, stasze, szur (lekki, starsze, szczur)
- brak ubezdźwięcznienia w, np. chwila, twardyj, świat, kwiat (literacka wymowa [chfila, tfardy, śfiat, kfiat])
- przejście eł w åu, óu, np. kiåubasa, koukiouka
- formy typu koniewi obok chłopowi
- formy dopełniacza liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju nijakiego typu kazanio, picio
- formy mianownika liczby mnogiej typu kawalyrzo, sołtysio
- końcówka -ygo lub -ygó w dopełniaczu zaimków, np. tanigo, tygo, tegu, tégó, gu (go)
- zachowanie końcówki -i w odmienie liczebników 5-10, np. w szyści miejscach
- ↑ a b http://artur.czesak.webpark.pl/Stronica/Dialwlkp.html
- ↑ http://www.gwarypolskie.uw.edu.pl/index.php?option=com_content&task=section&id=7&Itemid=17
- ↑ Stanisław Dubisz, Halina Karaś, Nijola Kolis: Dialekty i gwary polskie. Wyd. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1995. ISBN 83-2140989-X.