Babimost

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Babimost
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Ratusz babimojski
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Powiat

zielonogórski

Gmina

Babimost

Data założenia

XIII wiek

Prawa miejskie

1397

Burmistrz

Bernard Radny

Powierzchnia

3,65[1] km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


3923[2]
1074,8 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 68

Kod pocztowy

66-110

Tablice rejestracyjne

FZI

Położenie na mapie gminy Babimost
Mapa konturowa gminy Babimost, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Babimost”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Babimost”
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Babimost”
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego
Mapa konturowa powiatu zielonogórskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Babimost”
Ziemia52°09′53,64″N 15°49′44,69″E/52,164900 15,829081
TERC (TERYT)

0809014

SIMC

0988342

Urząd miejski
Rynek 3
66-110 Babimost
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
Zamek na Winnicy w Babimoście (dziś nieistniejący)

Babimost (niem. Bomst) – miasto w zachodniej Polsce, w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Babimost.

Babimost leży w historycznej Wielkopolsce[3]. Uzyskał lokację miejską w 1397 roku, Babimost Nowe Miasto lokowany był w 1652, zdegradowany w 1781 roku[4].

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Nazwa miejscowości w obecnie używanej formie Babimost pojawia się w łacińskim dokumencie z 1257 roku[5], po II wojnie światowej zatwierdzono ją jako urzędową 19 maja 1946[6].

Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIII wieku. Wymieniona pierwszy raz w dokumencie z 1257 jako "Babimost", 1329 "Babinmost", 1329 "Babümüst", 1397 "Bomost", 1405 "Babimost", 1944 "Bomst"[7].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską oraz przejściowo z Dolnym Śląskiem. Początkowo była własnością książęcą, w 1257 stała się własnością klasztorną, później szlachecką, żeby od XIV wieku stać się miastem królów polskich. Najstarsza wzmianka pochodzi z 1257 roku, kiedy książę wielkopolski Przemysł I nadał cystersom z Obry miejscowość Babimost wraz z immunitetem ekonomicznym w zamian za Rokitnicę. Babimost posiadał już wówczas zabudowę typu miejskiego. Władysław Łokietek w 1332 roku włączył go trwale do Korony Królestwa Polskiego i ustanowił w nim starostwo niegrodowe. Prawa miejskie w 1397 roku zostały nadane przez króla Władysława Jagiełłę. W 1432 w mieście istniała już szkoła, odnotowano jej rektora Jana. Od XIV wieku Babimost był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[8][7][9].

Miasto wspominały historyczne dokumenty prawne, własnościowe i podatkowe. W 1463 miasto płaciło podatek zwany cyzą. W 1507 Babimost płacił jedną grzywnę szosu. W 1510 miejscowość liczyła 14 łanów osiadłych, 14 ról dodatkowych, a także 4 łany i 4 dodatki wójtowskie, jeden łan folwarczny tworzący folwark, jeden łan plebana, a także 3 młyny wodne. W 1513 król polski Zygmunt Stary przeniósł miasto Babimost z prawa polskiego na prawo magdeburskie, które obowiązywało w Poznaniu oraz odtworzył spalony w pożarze przywilej zatwierdzający dwa jarmarki miejskie na niedzielę przed Wniebowstąpieniem, na wtorek po Wniebowzięciu NMP oraz cotygodniowy targ we wtorek. W 1524 miasto miało obowiązek wysyłania wozów wojennych. Tego roku uruchomiono również w Babimoście komorę celną. W 1530 w mieście wybuchł pożar. Król Zygmunt Stary zwalnił z tego powodu mieszkańców Babimostu na 8 lat od poboru i na 2 kwartały od czopowego, a także udzielił miastu znacznych przywilejów zrównując prawa miejskie z prawami miasta Poznania[7][10][9].

Kościół św. Wawrzyńca z 1730 roku

Rozkwit Babimostu nastąpił w połowie XVII wieku. W 1656 roku miasto było dwukrotnie spalone przez wojska szwedzkie. W tym czasie starosta babimojski Krzysztof Jan Żegocki zorganizował partyzantkę na Ziemi Babimojskiej. W połowie XVIII wieku w Babimoście proboszczem był historyk piśmiennictwa polskiego i bibliograf Jan Daniel Janocki[11]. Babimost należący do starostwa babimojskiego, pod koniec XVI wieku leżał w powiecie kościańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W 1710 miasto ucierpiało przez pomór spowodowany zarazą, a w 1781 odniosło zniszczenia przez pożar. W połowie wieku XVIII starostą Babimostu był Karol Biron książę kurlandzki, po nim Piotr Potocki. Do roku 1798 funkcję tę pełnił Łukasz Bniński[7][10][12].

W wyniku rozbiorów Polski Babimost po 1793 roku znalazł się w zaborze pruskim w granicach Królestwa Prus. Rząd pruski skonfiskował starostwo babimojskie i darował dobra starościńskie generałowi Köekritz, który je później sprzedał Unruhom. W 1807 w wyniku zwycięskiego powstania wielkopolskiego z roku 1806 miasto do 1815 znajdowało się w granicach Księstwa Warszawskiego[10][13]. W 1832 miasto po raz kolejny dotknął wielki pożar[10]. W 1905 roku w Babimoście mieszkało 1985 osób, w tym 84,9% Niemców, 13% Polaków i 2% Żydów. 55,2% ludności było katolikami, zaś 42,7% – ewangelikami[14].

Podczas powstania wielkopolskiego zajęty przez oddział powstańczy pod dowództwem Józefa Kudlińskiego, zakreślając najdalszy zasięg powstania na zachodzie. Mimo tego, na mocy traktatu wersalskiego, w 1919 roku Babimost pozostał w granicach Niemiec.

Babimost leżący w granicach III Rzeszy 29 stycznia 1945 roku zdobyły wojska 11 Korpusu Pancernego 1 Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej[15]. Do Polski powrócił po 152 latach zaboru dopiero po II wojnie światowej w 1945 roku. Obecnie ośrodek usługowy z drobnym przemysłem (drzewny, skórzany i dziewiarski). Ośrodek regionu etnograficznego zwany Babimojszczyzną (zachowany folklor wielkopolski, stroje ludowe, pieśni).
W Babimoście znajduje się siedziba dekanatu diecezji zielonogórsko-gorzowskiej Kościoła katolickiego w Polsce.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. zielonogórskiego.

Historia Żydów w Babimoście[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze potwierdzone wzmianki o Żydach w miejscowości pochodzą z 1685 roku. W 1746 roku otrzymali oni przywilej określający ich sytuację. Synagoga powstała przed 1770 rokiem. W tym samym czasie założono kirkut. W 1793 roku, kiedy Prusy zajęły Babimost, żyło w mieście 150 Żydów, a w 1799 roku było 205 Żydów na 1412 mieszkańców miasta[16]. W tym roku została wybudowana nowa synagoga. Od 1840 roku, kiedy stolicę powiatu przeniesiono do Wolsztyna, liczebność społeczności żydowskiej zaczęła systematycznie spadać. W 1857 roku w miejscowości mieszkało 300 Żydów, ale w 1871 – 160. Po I wojnie światowej gmina żydowska praktycznie przestała istnieć. Ostatni przewodniczący gminy żydowskiej, Alex Neumann, postanowił sprzedać budynek synagogi ewangelikom. Dzięki odpowiednio sporządzonej umowie, budynek przetrwał noc kryształową i zachował się do dziś. W czerwcu 1939 Alex Neumann sprzedał swoją firmę i jako ostatni z przedstawicieli społeczności żydowskiej opuścił miasto[16].

Uprawa winorośli[edytuj | edytuj kod]

Babimost był najbardziej na północ położoną miejscowością w Europie, w której uprawiano winorośl[17]. Należał do regionu przemysłowej uprawy winorośli zwanego niegdyś wschodnioniemieckim obszarem winiarskim (Ostdeutsches Weinbaugebiet). Historia tutejszego winiarstwa sięga XII wieku i trwała do wieku XX[18][19].

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Babimost liczył 3923 mieszkańców[2].

  • Piramida wieku mieszkańców Babimostu w 2014 roku[20].


Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół filialny pod wezwaniem św. Jacka z przeł. XVIII/XIX wieku

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[21]:

  • miasto
  • kościół parafialny pod wezwaniem św. Wawrzyńca[22], z 1730 roku
  • kościół filialny (kaplica cmentarna) pod wezwaniem św. Jacka, z XVIII/XIX wieku
  • kościół ewangelicki z XVIII wieku
  • ratusz, z pierwszej połowy XIX wieku
  • dom, ul. Kościelna 3, drewniany, z połowy XIX wieku

inne zabytki:

  • synagoga z drugiej połowy XIX wieku
  • cmentarz żydowski
  • budynek organistówka z drugiej połowy XVIII wieku
  • kościół ewangelicki z XVIII wieku.

Transport[edytuj | edytuj kod]

Port lotniczy Zielona Góra-Babimost
Stacja kolejowa Babimost

Węzeł drogowy. W mieście krzyżują się drogi wojewódzkie:

Od 7 października 2010 roku funkcjonuje także obwodnica Babimostu o długości 5,303 km, łącząca ze sobą wyloty dróg wojewódzkich nr 303, 304 i 313 oraz drogi gminne.

4 km na południowy zachód od Babimostu znajduje się port lotniczy Zielona Góra-Babimost, który został zbudowany w latach pięćdziesiątych XX wieku. Przez miasto przebiega linia kolejowa: Zielona Góra – Poznań (zelektryfikowana) – na stacji w Babimoście odgałęzia się bocznica towarowa do lotniska. Czynne są cztery tory, jednak ruch osobowy odbywa się głównie po torze pierwszym przy peronie II. Na stacji zatrzymują się pociągi TLK: „Warta” i „Gałczyński” z Zielonej Góry do Warszawy Wschodniej, „Bachus” i „Stoczniowiec” z Zielonej Góry do Gdyni Głównej oraz „Ukiel” z Zielonej Góry do Olsztyna, a także Regio: Nowa Sól/Zielona Góra – Poznań Główny oraz Zielona Góra – Gorzów Wielkopolski.

Sport[edytuj | edytuj kod]

Szkoła Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w Babimoście
Kościół ewangelicki z XVIII wieku

Piłka nożna:

Unihokej UKS Fenomen Babimost:

  • młodzicy,
  • juniorzy młodsi

Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-09-23].
  2. ↑ a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19].
  3. ↑ Babimost. ziemialubuska.pl. [dostęp 2021-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  4. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 18–19.
  5. ↑ „Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski”, tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, s. 308.
  6. ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  7. ↑ a b c d Chmielewski 1982 ↓.
  8. ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
  9. ↑ a b Krajniak, Jan, Pojezierze lubuskie Międzyrzecz, Świebodzin, Sulęcin, Słubice – Przewodnik, s. 31.
  10. ↑ a b c d Sulimierski 1880 ↓.
  11. ↑ Na Ziemi Ojców, Rocznik Ziem Zachodnich i Północnych, 1962, Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, s. 171.
  12. ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 243.
  13. ↑ Krajniak, Jan, Pojezierze lubuskie Międzyrzecz, Świebodzin, Sulęcin, Słubice – Przewodnik, s. 32.
  14. ↑ Na podstawie danych ze spisu powszechnego z 1905 roku, według deklarowanego języka ojczystego i religii; nie sklasyfikowano osób deklarujących więcej niż jeden język ojczysty, Gemeindelexikon für das Königreich Preußen. Heft V. Provinz Posen, Berlin 1908.
  15. ↑ Dolata 1971 ↓, s. 348.
  16. ↑ a b Historia społeczności | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2021-10-24].
  17. ↑ Weinkarte von Europa, Weinkarte von Europa, polona.pl, 1869 [dostęp 2021-11-21].
  18. ↑ Historia winiarstwa zielonogórskiego, Muzeum Ziemi Lubuskiej [dostęp 2021-11-21] (pol.).
  19. ↑ Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy, dekaz.nazwa.pl [dostęp 2021-11-21].
  20. ↑ Babimost w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  21. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego – stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 103. [dostęp 2013-02-25].
  22. ↑ Babimost – Parafia pw. św. Wawrzyńca. kuria.zg.pl. [dostęp 2016-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-25)].
  23. ↑ LKS „Klon” Babimost, klonbabimost.cba.pl [dostęp 2020-01-11].
  24. ↑ Porozumienie o współpracy partnerskiej.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Babimost
Wsie
Osada
Integralne
części wsi

Herb gminy Babimost

Powiat zielonogórski
Miasta
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu zielonogórskiego

Powiat babimojski (1919–20 i 1945–50)
Przynależność wojewódzka
Miasta
(1919–20 i 1945–50)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1945–50 →)
Powiat sulechowski (1951–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Gminy wiejskie
(1951–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)
Miasta województwa lubuskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Babimost&oldid=70355152”