Spółgłoska drżąca dziąsłowa dźwięczna: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Uzupelnienie notki o norweskim na podstawie cytowanego zrodla |
int. |
||
Linia 13: | Linia 13: | ||
W czasie [[artykulacja (fonetyka)|artykulacji]] podstawowego wariantu {{IPA|[r]}}: |
W czasie [[artykulacja (fonetyka)|artykulacji]] podstawowego wariantu {{IPA|[r]}}: |
||
* modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga [[mechanizm przepływu powietrza|inicjacji]] płucnej i [[mechanizm przepływu powietrza|egresji]], |
* modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga [[mechanizm przepływu powietrza|inicjacji]] płucnej i [[mechanizm przepływu powietrza|egresji]], |
||
* tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej |
* tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej – jest to [[spółgłoska ustna]], |
||
* prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka |
* prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – jest to [[spółgłoska środkowa]] |
||
* [[Język (anatomia)|Język]] styka się z [[spółgłoska dziąsłowa|dziąsłami]] w periodyczny sposób, tworząc serię szybkich zwarć i rozwarć |
* [[Język (anatomia)|Język]] styka się z [[spółgłoska dziąsłowa|dziąsłami]] w periodyczny sposób, tworząc serię szybkich zwarć i rozwarć – jest to [[spółgłoska drżąca]]. |
||
* wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest [[dźwięczność|dźwięczna]]. W kontekstach ubezdźwięczniających jednak posiada wariant bezdźwięczny (np. w słowie "wiatr"). |
* wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest [[dźwięczność|dźwięczna]]. W kontekstach ubezdźwięczniających jednak posiada wariant bezdźwięczny (np. w słowie "wiatr"). |
||
Wersja z 23:44, 30 maj 2013
Numer IPA | 122 |
---|---|
{{{1. zapis}}} | |
Jednostka znakowa |
{{{1. zapis}}} |
Unikod |
U+007b U+007b U+007b U+0031 U+002e U+0020 U+007a U+0061 U+0070 U+0069 U+0073 U+007d U+007d U+007d |
UTF-8 (hex) |
7b 7b 7b 31 2e 20 7a 61 70 69 73 7d 7d 7d |
Inne systemy | |
X-SAMPA | r |
Kirshenbaum | r<trl> |
IPA Braille↗ | ⠗ |
Przykład | |
[[Plik:{{{dźwięk}}}|240px|Przykład dźwięku]][[:c:File:{{{dźwięk}}}|informacje]] • pomoc | |
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Spółgłoska drżąca dziąsłowa – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczanej symbolem: [r]. Głoska ta jest jednym z trudniejszych dźwięków mowy. Jest zazwyczaj ostatnią głoską opanowywaną przez dzieci, a zaburzenia jej artykulacji są jedną z najczęstszych wad wymowy (reranie)
Artykulacja
Opis
W czasie artykulacji podstawowego wariantu [r]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji,
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej – jest to spółgłoska ustna,
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – jest to spółgłoska środkowa
- Język styka się z dziąsłami w periodyczny sposób, tworząc serię szybkich zwarć i rozwarć – jest to spółgłoska drżąca.
- wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest dźwięczna. W kontekstach ubezdźwięczniających jednak posiada wariant bezdźwięczny (np. w słowie "wiatr").
Przykłady
- w języku polskim: ręka [[[:Szablon:IPA3]]]
- w języku abchaskim: ашəара [[[:Szablon:IPA3]]] "mierzyć"
- w języku arabskim: ﺭأﺱ [[[:Szablon:IPA3]]] "głowa"
- w języku hiszpańskim: rey [[[:Szablon:IPA3]]] "król"
- w języku serbochorwackim: srna [[[:Szablon:IPA3]]] "sarna"
- w szkockiej odmianie języka angielskiego, gdzie zastępuje głoskę [ɹ], typową dla standardowej angielszczyzny.
Spółgłoska drżąca dziąsłowa podniesiona
W języku czeskim występuje jako odrębny fonem głoska drżąca dziąsłowa, która w odróżnieniu od [r] cechuje się podniesieniem miejsca artykulacji [r̝] i zwężeniem przestrzeni między językiem a podniebieniem twardym przez co przyjmuje charakter głoski szczelinowej. Głoska drżąca dziąsłowa [r] ma 1-3 uderzeń, podczas gdy głoska podniesiona [r̝] ma 3–5 słabszych uderzeń. Głoska jest dźwięczna, ale może tracić dźwięczność przy głoskach bezdźwięcznych, przy czym taka głoska bezdźwięczna jest w języku czeskim traktowana jako alofon. Głoska stanowi dość duży problem dla obcokrajowców. Jej nieprawidłowa wymowa nazywa się rotacismus bohemicus.
Głoska występuje w języku czeskim, w innych językach czy dialektach jej występowanie jest dokumentowane rzadko, a jej występowanie nie jest głęboko przebadane (przypuszczalne występowanie w niektórych dialektach języka norweskiego w okolicy Narwiku[1]).
W alfabecie fonetycznym oznaczana jest jako ⟨r⟩ ze znakiem podwyższenia [r̝]. Przed rokiem 1989 miała swój dedykowany symbol ⟨ɼ⟩.
)