Szybka kolej miejska

Pociągi 14WE i 19WE warszawskiej SKM

Szybka kolej miejska (skrótowiec: SKM) – kolej charakteryzująca się jednakową długością składu wagonów, dużą częstotliwością kursowania i nierównomiernym natężeniem ruchu w różnych porach doby.

Szybkie koleje miejskie przystosowane są wyłącznie do prowadzenia ruchu pociągów pasażerskich, służą do świadczenia usług w zakresie przewozu osób w dużych aglomeracjach miejskich. Posiadają one układ liniowy, bez skrzyżowań z innymi liniami w jednym poziomie. Powinny one posiadać równomiernie rozmieszczone przystanki osobowe z peronami jednokrawędziowymi na zewnątrz torów lub peronami wyspowymi.

Ze względu na usytuowanie SKM rozróżnia się koleje naziemne i nadziemne (na wiaduktach) lub typu mieszanego.

Standard konstrukcyjny linii SKM powinien charakteryzować się wysoką trwałością i niezawodnością, własnościami tłumiącymi drgania i hałas oraz dużą odpornością na odkształcenia.

Szybkie koleje miejskie na świecie

Dokładne oszacowanie liczby systemów szybkiej kolei miejskiej jest trudne, ponieważ wydzielone organizacyjnie systemy często zlewają się i zazębiają, jak na przykład w Szwajcarii, lub jest to świetnie działający system kolejowy z częstotliwościami typowymi dla SKM, który obsługuje całe powierzchnie kraju (w Belgii, Holandii), gdzie normą jest wysoka częstotliwość (pociągi z częstotliwościami dochodzącymi do 3 minut w szczycie) w obrębie aglomeracji.

Dla szybkich kolei miejskich charakterystyczne są prędkości 2-3 razy wyższe od osiąganych przez autobusy miejskie i duża częstotliwość kursowania pociągów.

W niektórych krajach działalność ta przynosi zyski (na przykład w Japonii prywatne koleje miejskie przynoszą średnio 22% zysku), jednak w Europie najczęściej korzystają z publicznego dofinansowania. W Tokio obsługiwany przez 29 przewoźników system kolei miejskich obsługuje aż 54% wszystkich podróży realizowanych przez mieszkańców i ma większy udział w rynku przewozowym niż motoryzacja indywidualna.

System szybkiej kolei miejskiej w Berlinie (S-Bahn Berlin GmbH) przewozi rocznie 388,1 mln pasażerów, a więc więcej niż wszystkie koleje w całej Polsce razem wzięte (291 mln). Pociągi miejskie mają stałe relacje i częstości kursowania, a linie są ponumerowane. Na głównej linii Berlina pociągi kursują w szczycie nawet co 90 sekund. W Niemczech działa 17 takich systemów S-Bahn i wciąż powstają kolejne.

W krajach francuskojęzycznych używana jest nazwa Réseau express régional, RER. Największym systemem jest paryska RER, przewożąca pięcioma liniami (z licznymi rozgałęzieniami) 1,1 mld pasażerów rocznie.

Niemcy

W Niemczech (a także w innych krajach, gdzie niemiecki jest językiem urzędowym) SKM nazywane są S-Bahn, co jest skrótem od Stadtschnellbahn, czyli szybka kolej miejska.

Polska

Aglomeracja warszawska

SKM

Schemat linii warszawskiej SKM

Szybka Kolej Miejska w Warszawie (SKM) – miejskie przedsiębiorstwo działające na zlecenie ZTM, obsługujące linie naziemnej kolei miejskiej, uzupełniającej linie Warszawskiego Metra, łączącej centrum Warszawy z niektórymi jej przedmieściami i obrzeżami. Obecnie obsługuje 4 trasy (linie S1, S2, S3 i S9). Wraz z metrem tworzy sieć komunikacji miejskiej w Warszawie, uzupełnioną przez pociągi Kolei Mazowieckich, WKD oraz linie autobusowe. System biletowy zarządzany jest przez ZTM i jest identyczny jak w pozostałych miejskich środkach transportu w Warszawie. SKM dysponuje taborem kolejowym typu 14WE, 19WE, 27WE i 35WE.

WKD

Schemat linii WKD

Warszawska Kolej Dojazdowa (WKD) – najstarszy w Polsce system SKM. Warszawska WKD oferuje 128 pociągów na dobę (wrzesień 2011) jeżdżących po własnych (w pełni wydzielonych) torach na trasie Warszawa Śródmieście WKD – Grodzisk Mazowiecki Radońska/Milanówek Grudów zasilanych do 27 maja 2016 napięciem 600 V DC, a od 28 maja – 3000 V.

Częstotliwość szczytowa wynosi 10-15 minut a pozaszczytowa 15-30 minut. Pociągi jeżdżą na trasie Warszawa Śródmieście WKD – Grodzisk Mazowiecki/Milanówek. Między stacjami Warszawa Śródmieście WKD – Opacz honorowane są bilety okresowe ZTM (również dobowe).

Aglomeracja Trójmiasta

SKM

Błękit: Bardzo pobieżny schemat linii trójmiejskiej SKM. Nie ujęto większości przystanków. Czerwień: Bardzo pobieżny schemat PKM. Nie ujęto większości przystanków. Linia do lotniska gdyńskiego nigdy nie powstała

W Gdańsku, Sopocie, Gdyni, Rumi, Redzie, Wejherowie i okolicznych miejscowościach funkcjonuje system SKM prowadzony przez przedsiębiorstwo PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście. Po II wojnie światowej, dzięki otrzymanym z Berlina w ramach reparacji wojennych pociągom elektrycznym, odtworzono tu działającą w okresie przedwojennym kolej miejską (opartą wówczas o trakcję parową), a następnie rozbudowano ją na całą aglomerację Trójmiasta.

Mimo że trójmiejska SKM przewozi 16% całego ruchu wewnątrz aglomeracji i przynosi zyski (2,5 mln rocznie wraz z subwencjami), to proces jej prywatyzacji zatrzymał się. Modernizacja taboru przedsiębiorstwa SKM w Trójmieście obsługującego system jest powolna, brak jest rozwoju, zamykane są linie miejskie (np. do Brzeźna). Trójmiejska SKM kursuje ze średnią częstotliwością co 7,5 minuty w szczycie i oferuje 231 pociągów miejskich (wrzesień 2002) na dobę.

PKM

1 września 2015 oddano do użytku linię kolejową nr 248, której zarządcą jest Pomorska Kolej Metropolitalna a przewoźnikiem PKP SKM.

Konurbacja górnośląska

14 grudnia 2008 roku, na terenie konurbacji górnośląskiej została uruchomiona pierwsza trasa w relacji Tychy – Katowice, później przedłużona do Tychy – Sosnowiec. Pociągi kursują w równym takcie co 30 min. W pociągach Szybkiej Kolei Regionalnej obowiązuje bilet pomarańczowy, jest to wspólny bilet na pociąg, autobus i trolejbus. Można również podróżować na podstawie biletów Kolei Śląskich.

Plany nowych SKM w Polsce

Wrocław

Plany oddania pierwszych odcinków kolei aglomeracyjnej w latach 2011-2012

Koncepcja sieci kolei aglomeracyjnej Wrocławia według urzędu marszałkowskiego

Na zaawansowanym poziomie są prace nad utworzeniem kolei miejskiej typu S-Bahn we Wrocławiu. W lipcu 2010 roku Urząd Transportu Kolejowego przyznał tamtejszemu MPK licencję na przewozy kolejowe. Zgodnie z zapowiedziami pierwsza linia Wrocławskiej Kolei Miejskiej ma biec z Długołęki przez Wrocław Główny do Siechnic, a jej otwarcie planowane jest na koniec 2011 roku. Druga linia zaczynać będzie się na stacji Wrocław-Leśnica i przez Żerniki i Nowy Dwór docierać na do Wrocławia Głównego.

W lutym 2011 roku wrocławskie MPK ogłosiło, że w związku z remontem Dworca Głównego we Wrocławiu i czasowym wyłączeniem części peronów z eksploatacji bardziej prawdopodobne jest, aby jako pierwsza została uruchomiona linia z Leśnicy, a linia z Długołęki około połowy 2012 roku.

Zapowiadana przez MPK częstotliwość kursowania składów ma wynosić 30 minut w ciągu dnia i 15 minut w godzinach szczytu komunikacyjnego. W pociągach w granicach miasta będą obowiązywały takie same bilety jak w autobusach i tramwajach, będzie można przy dodatkowej opłacie poruszać się także pociągami Kolei Dolnośląskich.

W ramach I etapu wprowadzania Wrocławskiej Kolei Miejskiej planuje się wybudowanie kilku przystanków kolejowych, tak by odległości między nimi wynosiły 1,5-2 km, a także budowę połączeń pomiędzy siecią kolejową i tramwajową. W ramach tego etapu kolej miejska miałaby dotrzeć m.in. do Portu Lotniczego i Centrum EIT+ na Praczach Odrzańskich, a także odługować miejscowości położone pod Wrocławiem: Kąty Wrocławskie, Sobótkę, Strzelin, Jelcz Laskowice, Oleśnicę, Oborniki Śląskie i Środę Śląską. Celem jest uruchomienie w 2014 roku (w ramach etapu II) tramwaju dwusystemowego poruszającego się po mieście po torach tramwajowych, a poza miastem korzystającego z torów kolejowych. Opracowane zostały wstępne trasy wspomnianego tramwaju łączące miejscowości położone w odległości ok. 20 km od Wrocławia (Kobierzyce, Oborniki Śląskie, Siechnice).

Ostatnim III etapem realizowanym około 2020 roku jest wydrążenie pod ścisłym centrum miasta średnicowego tunelu kolejowego o długości ok. 6 km oraz budowa intermodalnego węzła Wrocław Port Lotniczy dzięki budowie linii średnicowej pod lotniskiem.

Całkowity koszt wdrożenia Wrocławskiej Kolei Miejskiej obliczony został na 2-3 mld złotych.

Pozostałe

Mniej lub bardziej wiarygodne plany utworzenia SKM lub kolei aglomeracyjnych są w następujących miastach:

• Szczecin
• Rzeszów
• Poznań
• Lublin
• Białystok
• Krakowie
• Rybnickim Okręgu Węglowym
• Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym.

Podjęto ponadto decyzję w sprawie powstania systemu SKM w Bydgoszczy i Toruniu – BiTCity oraz w Łodzi – Łódzka Kolej Aglomeracyjna (powstała specjalna spółka, przyznano już unijne dofinansowanie na modernizację istniejących i budowę nowych przystanków oraz na zakup taboru).

Możliwości rozwoju

Według opinii ekspertów, takie systemy komunikacyjne są ekonomicznie możliwe w każdej większej polskiej aglomeracji. W tym celu konieczna jest stworzenie spółek odpowiedzialnych za ten segment rynku oraz remonty infrastruktury kolejowej w obszarach miejskich. Przykładem tego typu zachowania jest stworzenie odrębnego, nowego podmiotu dla SKM w Warszawie.

Zobacz też

• kolej miejska