Górne Łużyce: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Boty
1 384 760 edycji
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Przypisy
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Kalendarium: drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Linia 12: Linia 12:
|commons =Category:Upper Lusatia
|commons =Category:Upper Lusatia
}}
}}
'''Górne Łużyce'''<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Leciejewicz| imię = Lech| autor link = Lech Leciejewicz| tytuł = Słowianie zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy| wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich| miejsce = Wrocław| rok = 1989| strony = 234, 235| isbn = 83-04-02690-2}}</ref> ([[język niemiecki|niem.]] ''Oberlausitz'', [[Język górnołużycki|górnołuż]]. ''Hornja Łužica'', [[Język dolnołużycki|dolnołuż]]. ''Górna Łužyca'', [[Łacina|łac.]] ''Lusatia Superior'') – kraina historyczno-geograficzna w [[Niemcy|Niemczech]] (kraj związkowy [[Saksonia]], częściowo [[Brandenburgia]]), część tego obszaru leżąca na zachód od rzeki [[Kwisa|Kwisy]] znajduje się na terytorium [[Polska|Polski]] ([[województwo dolnośląskie]], kilka miejscowości w [[województwo lubuskie|województwie lubuskim]]). Głównym miastem jest [[Budziszyn]]. Do XV wieku tereny te znane były jako '''Milsko''', od zamieszkującego je [[plemiona słowiańskie|plemienia słowiańskiego]] [[Milczanie|Milczan]]. Na tych ziemiach wykształcił się [[Języki łużyckie|język górnołużycki]].
'''Górne Łużyce'''<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Leciejewicz| imię = Lech| autor link = Lech Leciejewicz| tytuł = Słowianie zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy| wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich| miejsce = Wrocław| rok = 1989| strony = 234, 235| isbn = 83-04-02690-2}}</ref> ([[język niemiecki|niem.]] ''Oberlausitz'', [[Język górnołużycki|górnołuż]]. ''Hornja Łužica'', [[Język dolnołużycki|dolnołuż]]. ''Górna Łužyca'', [[Łacina|łac.]] ''Lusatia Superior'') – kraina historyczno-geograficzna w [[Niemcy|Niemczech]] (kraj związkowy [[Saksonia]], częściowo [[Brandenburgia]]), część tego obszaru leżąca na zachód od rzeki [[Kwisa|Kwisy]] znajduje się na terytorium [[Polska|Polski]] ([[województwo dolnośląskie]], kilka miejscowości w [[województwo lubuskie|województwie lubuskim]]). Głównym miastem jest [[Budziszyn]]. Do początku XV wieku tereny te znane były jako '''Milsko''', od zamieszkującego je [[plemiona słowiańskie|plemienia słowiańskiego]] [[Milczanie|Milczan]]. Na tych ziemiach wykształcił się [[Języki łużyckie|język górnołużycki]].


== Kalendarium ==
== Kalendarium ==
* VI wieku - teren Milska zasiedlają Słowianie
* X wiek – ziemie Milczan podbite przez [[Święte Cesarstwo Rzymskie]],
* 932 – ziemie Milczan zostały podbite przez króla niemieckiego Henryka I, który zmusił Milczan do składania mu danin
⚫
* 1002-1005 – [[Bolesław I Chrobry|Bolesław Chrobry]] zajął Milsko,
* 971 - Otton I wprowadza nową organizację okręgów grodowych
⚫
* 1002-1005 – [[Bolesław I Chrobry|Bolesław Chrobry]] zajął Milsko
* 1015 - Milsko zajmuje cesarz Henryk II
* 30 stycznia 1018 – [[Pokój w Budziszynie|pokój budziszyński]] przyznał Milsko [[Polska|Polsce]],
* 30 stycznia 1018 – [[Pokój w Budziszynie|pokój budziszyński]] przyznał Milsko [[Polska|Polsce]],
* 1031 – [[Święty Cesarz Rzymski]] [[Konrad II (cesarz rzymski)|Konrad II]] ponownie podbija Milsko, Milsko w granicach [[Marchia Miśnieńska|Marchii Miśnieńskiej]]
* 1031 – [[Święty Cesarz Rzymski|cesarz]] [[Konrad II (cesarz rzymski)|Konrad II]] podbija Milsko i włącza je w skład [[Marchia Miśnieńska|Marchii Miśnieńskiej]]
* 1076 – część Milska zostaje przyłączona do Księstwa Czech
* 1076 – część Milska zostaje przyłączona do Księstwa Czech
* 1131 - ostatnia wzmianka o Milczanach w związku z wzniesieniem lub przebudową grodu w Görlitz przez czeskiego księcia [[Sobiesław I Przemyślida|Sobiesława I]]<ref name=":0">Jasper von Richtohofen, ''Bieżuczanie - Milczanie - Serbowie, Słowiańskie osadnictwo na niemieckich i polskich Górnych Łużycach po obu stronach Nysy'', [w:] Milicz. Gród na pograniczu, Wrocław 2008</ref>
⚫
* 1243 – [[Marchia Brandenburska|margrabia brandenburski]] [[Otton III (margrabia brandenburski)|Otton III]] otrzymał te ziemie jako posag księżniczki Beatrycze, córki króla czeskiego [[Wacław I Przemyślida|Wacława I]],
* 1200 około - rozpoczęcie kolonizacji niemieckiej<ref name=":0" />
⚫
* 1319 – król czeski [[Jan Luksemburski]] zajął zachodnią część Milska, a wschodnią ze [[Görlitz|Zgorzelcem]], [[Żytawa|Żytawą]] i [[Lubań (województwo dolnośląskie)|Lubaniem]] przejął książę jaworski [[Henryk I jaworski|Henryk]] z dynastii [[Piastowie|Piastów]],
⚫
* 1243 – [[Marchia Brandenburska|margrabia brandenburski]] [[Otton III (margrabia brandenburski)|Otton III]] otrzymał te ziemie jako posag księżniczki Beatrycze, córki króla czeskiego [[Wacław I Przemyślida|Wacława I]]
⚫
* 1319 – król czeski [[Jan Luksemburski]] zajął zachodnią część Milska, a wschodnią ze [[Görlitz|Zgorzelcem]], [[Żytawa|Żytawą]] i [[Lubań (województwo dolnośląskie)|Lubaniem]] przejął książę jaworski [[Henryk I jaworski|Henryk]] z dynastii [[Piastowie|Piastów]]
* 1329 – książę jaworski Henryk zrzeka się części Milska ze Zgorzelcem na rzecz Czech, zachowując m.in. Żytawę i Lubań
* 1329 – książę jaworski Henryk zrzeka się części Milska ze Zgorzelcem na rzecz Czech, zachowując m.in. Żytawę i Lubań
* 1336 - wzmianka o urzędowaniu w [[Löbau]] słowiańskiej rady miejskiej<ref name=":0" />
* 1337 – przejście Żytawy i Lubania pod władztwo czeskie
* 1337 – przejście Żytawy i Lubania pod władztwo czeskie
* 1346 – powstaje [[Związek Sześciu Miast]]
* 1346 – powstaje [[Związek Sześciu Miast]]
[[Plik:Lusatia superior mapa.jpg|thumb|Mapa Górnych Łużyc, 1635]]
[[Plik:Lusatia superior mapa.jpg|thumb|Mapa Górnych Łużyc, 1635]]
* 1348 – [[Inkorporacja terytorium|inkorporacja]] Milska do [[Królestwo Czech|Królestwa Czech]],
* 1348 – [[Inkorporacja terytorium|inkorporacja]] Milska do [[Królestwo Czech|Królestwa Czech]],
* 1362 - wzmianka o urzędowaniu w [[Kamenz]] słowiańskiego burmistrza<ref name=":0" />
* 1368 – po śmierci księcia świdnickiego [[Bolko II Mały|Bolka II]], zwanego Małym, wschodnia część Milska włączona zostaje do Czech,
* 1368 – po śmierci księcia świdnickiego [[Bolko II Mały|Bolka II]], zwanego Małym, wschodnia część Milska włączona zostaje do Czech,
* 1370 – po włączeniu Łużyc Dolnych do korony czeskiej następuje połączenie Milska i [[Łużyce Dolne|Łużyc Dolnych]],
* 1370 – po włączeniu Łużyc Dolnych do korony czeskiej następuje połączenie Milska i [[Łużyce Dolne|Łużyc Dolnych]],
* 1466/69-1490 – pod kontrolą króla [[Królestwo Węgier|Węgier]] [[Maciej Korwin|Macieja Korwina]] będącego wówczas również antykrólem Czech
* 1466/69-1490 – pod kontrolą króla [[Królestwo Węgier|Węgier]] [[Maciej Korwin|Macieja Korwina]] będącego wówczas również antykrólem Czech
* 1490-1526 – pod rządami [[Jagiellonowie|Jagiellonów]]
* 1490-1526 – pod rządami [[Jagiellonowie|Jagiellonów]]
* 1635 – prawie całe Łużyce Górne przyłączone do [[Elektorat Saksonii|Elektoratu Saksonii]], miasto [[Schirgiswalde|Zerachów]] czeską [[Eksklawa|eksklawą]]
* 1635 – gdy prawie całe Łużyce Górne przyłączone do [[Elektorat Saksonii|Elektoratu Saksonii]], miasto [[Schirgiswalde|Zerachów]] czeską [[Eksklawa|eksklawą]]. Łużyce Górne przestają być częścią Korony Czeskiej.
* 1691 - powołanie przez stany górnołużyckie komisji serbskich duchownych do stworzenia górnoserbskiego języka pisanego<ref name=":0" />
* 1693 - przetłumaczenie na język serbski Małego Katechizmu przez proboszcza Michała Frencla<ref name=":0" />
* 1697-1763 – Łużyce Górne jako część Elektoratu Saksonii w unii personalnej z [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Polską]]. Przez miasta [[Hoyerswerda|Wojrowice]], [[Königsbrück|Kinsbork]] czy Lubań wiodą trasy częstych przejazdów [[Król Polski|królów Polski]] [[August II Mocny|Augusta II]] i [[August III Sas|Augusta III]] z [[Drezno|Drezna]] do [[Warszawa|Warszawy]] i [[Wschowa|Wschowy]]. Pamiątką po tym okresie są m.in. liczne pocztowe słupy dystansowe z herbami Polski i Saksonii i/lub [[monogram]]ami królów Augusta II i Augusta III w miastach łużyckich
* 1697-1763 – Łużyce Górne jako część Elektoratu Saksonii w unii personalnej z [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Polską]]. Przez miasta [[Hoyerswerda|Wojrowice]], [[Königsbrück|Kinsbork]] czy Lubań wiodą trasy częstych przejazdów [[Król Polski|królów Polski]] [[August II Mocny|Augusta II]] i [[August III Sas|Augusta III]] z [[Drezno|Drezna]] do [[Warszawa|Warszawy]] i [[Wschowa|Wschowy]]. Pamiątką po tym okresie są m.in. liczne pocztowe słupy dystansowe z herbami Polski i Saksonii i/lub [[monogram]]ami królów Augusta II i Augusta III w miastach łużyckich
* 1722 – protestanccy czescy imigranci ([[bracia morawscy]]) zakładają miasto [[Herrnhut|Ochranów]], w 1742 zakładają miasto [[Niska]]
* 1722 – protestanccy czescy imigranci ([[bracia morawscy]]) zakładają miasto [[Herrnhut|Ochranów]], w 1742 zakładają miasto [[Niska]]
Linia 46: Linia 55:
* 1871 – w granicach [[Cesarstwo Niemieckie|Niemiec]]
* 1871 – w granicach [[Cesarstwo Niemieckie|Niemiec]]
* 1890 – Zgorzelec, Żytawa i Budziszyn największymi miastami Górnych Łużyc
* 1890 – Zgorzelec, Żytawa i Budziszyn największymi miastami Górnych Łużyc
* 1912 - powstanie serbskiej organizacji [[Domowina]], liczącej wkrótce 180 tys. członków<ref name=":0" />
* 1918 - zgłoszenie przez władze czeskiej postulatu włączenie Łużyc Górnych do Czechosłowacji<ref name=":0" />
* po 1933 - masowa germanizacja i zmienianie nazw pochodzenia słowiańskiego<ref name=":0" />
* 1945
* 1945
** obszar zmagań na [[Front wschodni (II wojna światowa)|froncie wschodnim II wojny światowej]] z udziałem [[2 Armia Wojska Polskiego|2 Armii Wojska Polskiego]] ([[operacja łużycka]])
** obszar zmagań na [[Front wschodni (II wojna światowa)|froncie wschodnim II wojny światowej]] z udziałem [[2 Armia Wojska Polskiego|2 Armii Wojska Polskiego]] ([[operacja łużycka]])

Wersja z 14:19, 9 mar 2018

{{{nazwa}}}
{{{nazwa oryginalna}}}
[[Plik:{{{herb}}}| 100x130px| alt=Herb]] [[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]]
[[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwa

 Niemcy,
 Polska

Stolica

Budziszyn

Ważniejsze miejscowości

{{{ważniejsze miejscowości}}}

Powierzchnia

{{{powierzchnia}}}

Populacja ({{{rok}}})
• liczba ludności


{{{liczba ludności}}}

• gęstość

{{{gęstość zaludnienia}}}

Położenie na mapie {{{nazwa mapy}}}
[[Plik:{{{mapa}}}|240x240px|alt=Mapa {{{dopełniacz nazwy}}}|{{{opis mapy}}}]]
{{{opis mapy}}}
Położenie na mapie brak
Mapa konturowa brak
Brak mapy: {{{kod mapy}}}
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
[[q:{{{wikicytaty}}}|Cytaty w Wikicytatach]]
[[wikt:{{{wikisłownik}}}|Hasło w Wikisłowniku]]

Górne Łużyce[1] (niem. Oberlausitz, górnołuż. Hornja Łužica, dolnołuż. Górna Łužyca, łac. Lusatia Superior) – kraina historyczno-geograficzna w Niemczech (kraj związkowy Saksonia, częściowo Brandenburgia), część tego obszaru leżąca na zachód od rzeki Kwisy znajduje się na terytorium Polski (województwo dolnośląskie, kilka miejscowości w województwie lubuskim). Głównym miastem jest Budziszyn. Do początku XV wieku tereny te znane były jako Milsko, od zamieszkującego je plemienia słowiańskiego Milczan. Na tych ziemiach wykształcił się język górnołużycki.

Kalendarium

  • VI wieku - teren Milska zasiedlają Słowianie
  • 932 – ziemie Milczan zostały podbite przez króla niemieckiego Henryka I, który zmusił Milczan do składania mu danin
  • 971 - Otton I wprowadza nową organizację okręgów grodowych
  • 1002-1005 – Bolesław Chrobry zajął Milsko
  • 1015 - Milsko zajmuje cesarz Henryk II
  • 30 stycznia 1018 – pokój budziszyński przyznał Milsko Polsce,
  • 1031 – cesarz Konrad II podbija Milsko i włącza je w skład Marchii Miśnieńskiej
  • 1076 – część Milska zostaje przyłączona do Księstwa Czech
  • 1131 - ostatnia wzmianka o Milczanach w związku z wzniesieniem lub przebudową grodu w Görlitz przez czeskiego księcia Sobiesława I[2]
  • 1200 około - rozpoczęcie kolonizacji niemieckiej[2]
  • 1243 – margrabia brandenburski Otton III otrzymał te ziemie jako posag księżniczki Beatrycze, córki króla czeskiego Wacława I
  • 1319 – król czeski Jan Luksemburski zajął zachodnią część Milska, a wschodnią ze Zgorzelcem, Żytawą i Lubaniem przejął książę jaworski Henryk z dynastii Piastów
  • 1329 – książę jaworski Henryk zrzeka się części Milska ze Zgorzelcem na rzecz Czech, zachowując m.in. Żytawę i Lubań
  • 1336 - wzmianka o urzędowaniu w Löbau słowiańskiej rady miejskiej[2]
  • 1337 – przejście Żytawy i Lubania pod władztwo czeskie
  • 1346 – powstaje Związek Sześciu Miast
Mapa Górnych Łużyc, 1635

Miasta górnołużyckie

Budziszyn
Zgorzelec
nazwa
w j. polskim 		nazwa
w j. górnołużyckim 		nazwa
w j. niemieckim 		populacja
(2014) 		państwo jednostka administracyjna
1. Zgorzelec/Zgorzelice Zhorjelc Görlitz 54 193 Niemcy  Saksonia
2. Budziszyn Budyšin Bautzen 39 475 Niemcy  Saksonia
3. Wojrowice Wojerecy Hoyerswerda 33 825 Niemcy  Saksonia
4. Zgorzelec Zhorjelc Görlitz 31 716 Polska Województwo dolnośląskie
5. Żytawa Žitawa Zittau 25 792 Niemcy  Saksonia
6. Lubań Lubań Lauban 21 788 Polska Województwo dolnośląskie
7. Bogatynia Richnow Reichenau 18 385 Polska Województwo dolnośląskie
8. Biała Woda Běła Woda Weißwasser 17 074 Niemcy  Saksonia
9. Lubij Lubij Löbau 15 288 Niemcy  Saksonia
10. Kamieniec Kamjenc Kamenz 15 158 Niemcy  Saksonia
11. Habracice-Gierałcice Habrachćicy-Nowe Jěžercy Ebersbach-Neugersdorf 12 713 Niemcy  Saksonia
12. Biskupice Biskopicy Bischofswerda 11 414 Niemcy  Saksonia
13. Niska Niska Niesky 9 526 Niemcy  Saksonia
14. Łuty Łuty Lauta 8 680 Niemcy  Saksonia
15. Połcznica Połčnica Pulsnitz 7 524 Niemcy  Saksonia

Wsie górnołużyckie

Górnołużyckie nazwy wsi

Galeria

  • Miejsca kultury i nauki Serbów łużyckich
  • Serbski Dom w Budziszynie
    Serbski Dom w Budziszynie
  • Instytut Serbołużycki w Budziszynie
    Instytut Serbołużycki w Budziszynie
  • Szkoła serbołużycka w Radworze
    Szkoła serbołużycka w Radworze
  • Centrum Kultury Serbołużyckiej w Slepo
    Centrum Kultury Serbołużyckiej w Slepo
  • Dawna siedziba Domowiny w Wojrowicach
    Dawna siedziba Domowiny w Wojrowicach
  • Zabytki związane z historią Polski w niemieckiej części regionu
  • Barokowy ratusz w Lubiju z 1714 r. przyozdobiony herbem Polski
    Barokowy ratusz w Lubiju z 1714 r. przyozdobiony herbem Polski
  • Barokowy zamek księżnej Lubomirskiej i króla Augusta III w Wojrowicach
    Barokowy zamek księżnej Lubomirskiej i króla Augusta III w Wojrowicach
  • Słup dystansowy z herbem Polski z 1732 r. na rynku w Kulowie
    Słup dystansowy z herbem Polski z 1732 r. na rynku w Kulowie
  • Herb Polski na słupie dystansowym z 1732 r. w Rolanach
    Herb Polski na słupie dystansowym z 1732 r. w Rolanach
  • Pomnik żołnierzy polskich w Crostwitz
    Pomnik żołnierzy polskich w Crostwitz

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Lech Leciejewicz: Słowianie zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1989, s. 234, 235. ISBN 83-04-02690-2.
  2. ↑ a b c d e f g h i Jasper von Richtohofen, Bieżuczanie - Milczanie - Serbowie, Słowiańskie osadnictwo na niemieckich i polskich Górnych Łużycach po obu stronach Nysy, [w:] Milicz. Gród na pograniczu, Wrocław 2008

Bibliografia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Górne_Łużyce&oldid=52771945”