Mniejszość niemiecka w Polsce: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
pisze się "niemieckiej" |
Papah12348 (dyskusja | edycje) Dodanie tabeli Znaczniki: Wycofane VisualEditor |
||
Linia 5: | Linia 5: | ||
[[Plik:MniejszoscNiemiecka2007 Barry Kent.png|thumb|Głosy na listę Mniejszości niemieckiej w wyborach parlamentarnych w 2007 w poszczególnych gminach województwa opolskiego]] |
[[Plik:MniejszoscNiemiecka2007 Barry Kent.png|thumb|Głosy na listę Mniejszości niemieckiej w wyborach parlamentarnych w 2007 w poszczególnych gminach województwa opolskiego]] |
||
[[Plik:Osadnictwo i podboje niemieckie na wschodzie do 1400.png|mały|Osadnictwo i podboje niemieckie na wschodzie do 1400]] |
[[Plik:Osadnictwo i podboje niemieckie na wschodzie do 1400.png|mały|Osadnictwo i podboje niemieckie na wschodzie do 1400]] |
||
[[Plik:Percentage of the German population according to the National Population and Housing Census 2021 in Poland.png|mały|Odsetek ludności niemieckiej według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021 w Polsce]] |
[[Plik:Percentage of the German population according to the National Population and Housing Census 2021 in Poland.png|mały|Odsetek ludności niemieckiej w podziale na gminy według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021 w Polsce]] |
||
'''Mniejszość niemiecka w Polsce''' – największa liczebnie spośród ustawowo uznawanych [[Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce|mniejszości narodowych]] w [[Polska|Polsce]]<ref>[http://www.mswia.gov.pl/portal/pl/61/37/ dane stat. MSWiA RP].</ref>. |
'''Mniejszość niemiecka w Polsce''' – największa liczebnie spośród ustawowo uznawanych [[Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce|mniejszości narodowych]] w [[Polska|Polsce]]<ref>[http://www.mswia.gov.pl/portal/pl/61/37/ dane stat. MSWiA RP].</ref>. |
||
Linia 116: | Linia 116: | ||
=== Dane statystyczne (2021) === |
=== Dane statystyczne (2021) === |
||
Zgodnie z informacjami zawartymi w Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań z 2021 r. odnotowano w sumie 144,2 tys. osób deklarujących przynależność niemiecką, co oznacza spadek o 3,6 tys. w porównaniu z danymi sprzed 10 lat. |
Zgodnie z informacjami zawartymi w Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań z 2021 r. odnotowano w sumie 144,2 tys. osób deklarujących przynależność niemiecką, co oznacza spadek o 3,6 tys. w porównaniu z danymi sprzed 10 lat. |
||
{| class="wikitable sortable" |
|||
|+Źródło <ref>{{Cytuj |autor = GUS |tytuł = Tablice z ostatecznymi danymi w zakresie przynależności narodowo-etnicznej, języka używanego w domu oraz przynależności do wyznania religijnego |data dostępu = 2024-03-24 |opublikowany = stat.gov.pl |url = https://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2021/nsp-2021-wyniki-ostateczne/tablice-z-ostatecznymi-danymi-w-zakresie-przynaleznosci-narodowo-etnicznej-jezyka-uzywanego-w-domu-oraz-przynaleznosci-do-wyznania-religijnego,10,1.html |język = pl}}</ref> |
|||
!Województwo |
|||
!Liczba mieszkańców |
|||
!Z tego Niemcy |
|||
!Procentowo |
|||
|- |
|||
|[[Województwo opolskie|Województwo Opolskie]] |
|||
|954,133 |
|||
|59,911 |
|||
|6,28% |
|||
|- |
|||
|[[Województwo śląskie|Województwo Śląskie]] |
|||
|4,402,536 |
|||
|27,923 |
|||
|0,63% |
|||
|- |
|||
|[[Województwo dolnośląskie|Województwo Dolnośląskie]] |
|||
|2,904,894 |
|||
|8,978 |
|||
|0,31% |
|||
|- |
|||
|[[Województwo pomorskie|Województwo Pomorskie]] |
|||
|2,357,320 |
|||
|7,055 |
|||
|0,30% |
|||
|- |
|||
|[[Województwo wielkopolskie|Województwo Wielkopolskie]] |
|||
|3,504,579 |
|||
|6,306 |
|||
|0,18% |
|||
|- |
|||
|[[Województwo mazowieckie|Województwo Mazowieckie]] |
|||
|5,475,754 |
|||
|5,318 |
|||
|0,10% |
|||
|- |
|||
|[[Województwo zachodniopomorskie|Województwo Zachodniopomorskie]] |
|||
|1,647,530 |
|||
|5,222 |
|||
|0,32% |
|||
|- |
|||
|[[Województwo warmińsko-mazurskie|Województwo Warmińsko-Mazurskie]] |
|||
|1,371,380 |
|||
|4,717 |
|||
|0,34% |
|||
|- |
|||
|[[Województwo kujawsko-pomorskie|Województwo Kujawsko-Pomorskie]] |
|||
|2,019,680 |
|||
|3,939 |
|||
|0,20% |
|||
|- |
|||
|[[Województwo lubuskie|Województwo Lubuskie]] |
|||
|985,532 |
|||
|3,478 |
|||
|0,35% |
|||
|- |
|||
|[[Województwo małopolskie|Województwo Małopolskie]] |
|||
|3,415,178 |
|||
|3,409 |
|||
|0,10% |
|||
|- |
|||
|[[Województwo łódzkie|Województwo Łódzkie]] |
|||
|2,400,874 |
|||
|2,378 |
|||
|0,10% |
|||
|- |
|||
|[[Województwo podkarpackie|Województwo Podkarpackie]] |
|||
|2,085,006 |
|||
|1,757 |
|||
|0,08% |
|||
|- |
|||
|[[Województwo lubelskie|Województwo Lubelskie]] |
|||
|2,052,340 |
|||
|1,737 |
|||
|0,18% |
|||
|- |
|||
|[[Województwo świętokrzyskie|Województwo Świętokrzyskie]] |
|||
|1,192,985 |
|||
|1,134 |
|||
|0.10% |
|||
|- |
|||
|[[Województwo podlaskie|Województwo Podlaskie]] |
|||
|1,133,137 |
|||
|915 |
|||
|0,08% |
|||
|- |
|||
|'''Polska''' |
|||
|'''38,036,118''' |
|||
|'''144,177''' |
|||
|'''0,37%''' |
|||
|} |
|||
=== Organizacja === |
=== Organizacja === |
Wersja z 21:50, 24 mar 2024
Ten artykuł wymaga modyfikacji na podstawie najświeższych informacji. |
Mniejszość niemiecka w Polsce – największa liczebnie spośród ustawowo uznawanych mniejszości narodowych w Polsce[1].
Obecnie mniejszość niemiecka w Rzeczypospolitej Polskiej to obywatele Polski narodowości niemieckiej, którzy zadeklarowali swoją niemiecką narodowość w ramach spisów powszechnych organizowanych na terenie państwa polskiego.
Historia
Ze względów historycznych i historyczno-geograficznych miejscem zamieszkania tej mniejszości są tereny, które w czasach historycznych znajdowały się na pograniczu polsko-niemieckim. Z historycznego punktu widzenia na wzrost lub spadek liczby obywateli państwa polskiego pochodzenia niemieckiego największy wpływ miały wypadki dziejowe związane z:
- powstanie państwa zakonu krzyżackiego na terenach ziemi dobrzyńskiej i chełmińskiej a później opanowanie przez ten zakon terenów Prusów i prowadzona przez zakon polityka kolonizacji niemieckiej na całym obszarze nadbałtyckim od Pomorza Gdańskiego aż do Królewca;
- Odpadnięcie od Polski Śląska, Pomorza Zachodniego oraz ziemi Lubuskiej. Wieloletnie panowanie dynastii niemieckich na tym obszarze oraz germanizacja dynastii rodzimych. Polityka germanizacyjna władz pruskich, która doprowadziła do znacznej germanizacji tych obszarów.
- Kolonizacja na prawie niemieckim
- rozbiór i upadek państwa polskiego, germanizacja ludności polskiej pod zaborem niemieckim i masowe osadnictwo niemieckie na terenach zaboru pruskiego. Osadnictwo to przybrało rozmiary oficjalnej polityki kolonizacyjnej rządu pruskiego Ottona von Bismarcka;
- zmiany granic po drugiej wojnie światowej i ich przesunięcie na tzw. linię Odry i Nysy. Zmiany te dotyczą ziem niezaliczających się do byłego zaboru pruskiego;
- masowe wysiedlanie ludności niemieckiej przez cofające się jednostki armii niemieckiej i kontynuacja tego procesu przez aliantów i władze PRL w latach 1945–1950[2].
Pojęcie mniejszości narodowych pojawiło się, jako przedmiot zainteresowania badaczy i polityków, dopiero po I wojnie światowej. Według spisu powszechnego z 1931 w Polsce zamieszkiwało wówczas ok. 35% obywateli narodowości innej niż polska. Mniejszość niemiecka szacowana była na 734 tys. i pozycjonowało ją to na 5. miejscu[3].
Stan obecny
Pochodzenie
Obecnie na mniejszość niemiecką w Polsce składają się głównie mieszkańcy narodowości niemieckiej sprzed 1939 i ich potomkowie na tzw. Ziemiach Odzyskanych, którzy po przejęciu tych terenów przez państwo polskie zadeklarowali chęć pozostania na tych ziemiach i uniknęli wysiedlenia po II wojnie światowej.
Część mniejszości niemieckiej m.in. z przyczyn ekonomicznych, ale nie tylko, emigrowała na stałe do Niemiec przy różnych okazjach. Po upadku komunizmu i otwarciu granic w latach 90. XX w. ożywiły się kontakty mniejszości niemieckiej z Niemcami.
Dane statystyczne (2002)
Według wyników spisu powszechnego z 2002 roku narodowość niemiecką deklarowało 152 897 osób (0,4% mieszkańców Polski), spośród których 147 094 miało obywatelstwo polskie, co jest zgodnie z ustawą warunkiem koniecznym zaliczenia do niemieckiej mniejszości narodowej w Polsce. Najwięcej Niemców zamieszkuje w województwie opolskim – 106 855 osób[a] (69,9% wszystkich zamieszkałych w Polsce Niemców) oraz w województwie śląskim – 31 882 osób (20,8% ogółu Niemców w Polsce), w pozostałych województwach mieszka ich łącznie 14 160 (9,3% ogółu Niemców w Polsce). Znaczący udział w ogóle mieszkańców Niemcy mają tylko w województwie opolskim – 10%. W pozostałych województwach stanowią niewielki odsetek mieszkańców: 0,67% w województwie śląskim, 0,32% w warmińsko-mazurskim i 0,1% w pomorskim. Najniższy odsetek (0,005%) Niemcy stanowią w województwie lubelskim i świętokrzyskim.
Rejon | Liczba ludności | Liczba Niemców ogółem | Odsetek | Liczba Niemców należących do mniejszości |
---|---|---|---|---|
województwo dolnośląskie | 2 907 212 | 2158 | 0,074 | 1 792 |
województwo kujawsko-pomorskie | 2 069 321 | 717 | 0,034 | 636 |
województwo lubelskie | 2 199 054 | 112 | 0,005 | 84 |
województwo lubuskie | 1 008 954 | 651 | 0,064 | 513 |
województwo łódzkie | 2 612 890 | 325 | 0,012 | 263 |
województwo małopolskie | 3 232 408 | 261 | 0,008 | 181 |
województwo mazowieckie | 5 124 018 | 574 | 0,011 | 351 |
województwo opolskie | 1 065 043 | 106 855 | 10,033 | 104 399 |
województwo podkarpackie | 2 103 837 | 116 | 0,006 | 76 |
województwo podlaskie | 1 208 606 | 85 | 0,007 | 65 |
województwo pomorskie | 2 179 900 | 2319 | 0,106 | 2 016 |
województwo śląskie | 4 742 874 | 31 882 | 0,672 | 30 531 |
województwo świętokrzyskie | 1 297 477 | 70 | 0,005 | 42 |
województwo warmińsko-mazurskie | 1 428 357 | 4535 | 0,317 | 4 311 |
województwo wielkopolskie | 3 351 915 | 1013 | 0,03 | 820 |
województwo zachodniopomorskie | 1 698 214 | 1224 | 0,072 | 1014 |
Ogółem | 38 230 080 | 152 897 | 0,4 | 147 094 |
Dane statystyczne (2011)
Zgodnie z informacjami zawartymi w Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań z 2011 r. odnotowano w sumie 147,8 tys. osób deklarujących przynależność niemiecką (jako jedyną narodowość niemiecką wskazało jedynie 44,5 tys. osób, 103,3 tys. osób połączyło narodowość niemiecką z polską, 74,5 tys. osób zadeklarowało narodowość niemiecką jako pierwszą, 73,3 tys. jako drugą)[4]. Miastem z największym udziałem Niemców jest Biała Prudnicka (32,2%)[5].
Województwo | Liczba mieszkańców | z tego Niemcy | Procentowo |
---|---|---|---|
województwo opolskie | 1.016.212 | 78.595 | 7,73 |
województwo śląskie | 4.630.366 | 35.187 | 0,76 |
województwo warmińsko-mazurskie | 1.452.147 | 4.843 | 0,33 |
województwo pomorskie | 2.276.174 | 4.830 | 0,21 |
województwo zachodniopomorskie | 1.722.885 | 3.535 | 0,21 |
województwo lubuskie | 1.022.843 | 1.846 | 0,18 |
województwo dolnośląskie | 2.915.241 | 5.032 | 0,17 |
województwo kujawsko-pomorskie | 2.097.635 | 2.507 | 0,12 |
województwo wielkopolskie | 3.447.441 | 3.421 | 0,10 |
województwo łódzkie | 2.538.677 | 1.489 | 0,06 |
województwo mazowieckie | 5.268.660 | 2.937 | 0,06 |
województwo małopolskie | 3.337.471 | 1.315 | 0,04 |
województwo podlaskie | 1.202.365 | 438 | 0,04 |
województwo lubelskie | 2.175.700 | 819 | 0,04 |
województwo podkarpackie | 2.127.286 | 590 | 0,03 |
województwo świętokrzyskie | 1.280.721 | 430 | 0,03 |
Polska | 38.511.824 | 147.814 | 0,38 |
Dane statystyczne (2021)
Zgodnie z informacjami zawartymi w Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań z 2021 r. odnotowano w sumie 144,2 tys. osób deklarujących przynależność niemiecką, co oznacza spadek o 3,6 tys. w porównaniu z danymi sprzed 10 lat.
Województwo | Liczba mieszkańców | Z tego Niemcy | Procentowo |
---|---|---|---|
Województwo Opolskie | 954,133 | 59,911 | 6,28% |
Województwo Śląskie | 4,402,536 | 27,923 | 0,63% |
Województwo Dolnośląskie | 2,904,894 | 8,978 | 0,31% |
Województwo Pomorskie | 2,357,320 | 7,055 | 0,30% |
Województwo Wielkopolskie | 3,504,579 | 6,306 | 0,18% |
Województwo Mazowieckie | 5,475,754 | 5,318 | 0,10% |
Województwo Zachodniopomorskie | 1,647,530 | 5,222 | 0,32% |
Województwo Warmińsko-Mazurskie | 1,371,380 | 4,717 | 0,34% |
Województwo Kujawsko-Pomorskie | 2,019,680 | 3,939 | 0,20% |
Województwo Lubuskie | 985,532 | 3,478 | 0,35% |
Województwo Małopolskie | 3,415,178 | 3,409 | 0,10% |
Województwo Łódzkie | 2,400,874 | 2,378 | 0,10% |
Województwo Podkarpackie | 2,085,006 | 1,757 | 0,08% |
Województwo Lubelskie | 2,052,340 | 1,737 | 0,18% |
Województwo Świętokrzyskie | 1,192,985 | 1,134 | 0.10% |
Województwo Podlaskie | 1,133,137 | 915 | 0,08% |
Polska | 38,036,118 | 144,177 | 0,37% |
Organizacja
Obecnie największym stowarzyszeniem mniejszości niemieckiej w Polsce jest Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim (TSKN)[7], zaś „jedyną organizacją Mniejszości Niemieckiej w Polsce, która nie jest finansowana przez rząd niemiecki”[8], lecz przez 11 112 płacących składki członków i Departament Kultury Mniejszości Narodowych w Warszawie, jest Rada Niemców Górnośląskich z siedzibą w Katowicach. Największą i najstarszą organizacją młodzieżową natomiast jest Związek Młodzieży Mniejszości Niemieckiej w RP.
TSKN regularnie (od 1991) zgłasza swoich kandydatów w wyborach parlamentarnych z listy komitetu wyborczego „Mniejszość Niemiecka”. Komitet wyborczy mniejszości narodowej nie jest związany klauzulą zaporową 5% głosów w skali kraju, determinującą prawo do uczestniczenia w podziale mandatów w wyborach do Sejmu.
Mniejszość Niemiecka uzyskiwała:
- w 1991 – 7 mandatów poselskich 6 mandatów w okręgach wyborczych i 1 mandat z listy ogólnopolskiej przy 1,18% głosów, oraz 1 mandat senatorski (Gerhard Bartodziej)
- w 1993 – 3 mandaty dla TSKN (i 0,44% głosów) i 1 mandat senatorski oraz 1 mandat poselski dla DFK
- w 1997 – 2 mandaty (16,96% głosów na Opolszczyźnie, 0,39% w skali kraju)
- w 2001 – 2 mandaty (13,62% głosów na Opolszczyźnie, 0,36% w skali kraju)
- w 2005 – 2 mandaty (12,92% głosów w województwie opolskim, 0,29% w skali kraju)
- w 2007 – 1 mandat (8,81% głosów w województwie opolskim, 0,20% w skali kraju)
- w 2011 – 1 mandat (8,50% głosów w województwie opolskim, 0,19% w skali kraju)
- w 2015 – 1 mandat (8,14% głosów w województwie opolskim, 0,18% w skali kraju)
- w 2019 – 1 mandat (7,90% głosów w województwie opolskim, 0,17% w skali kraju)
Język niemiecki w gminach i dwujęzyczne nazwy miejscowości
Język niemiecki (stan na 23 kwietnia 2012) wprowadzony jest jako pomocniczy w 22 gminach województwa opolskiego (Biała, Bierawa, Chrząstowice, Dobrodzień, Dobrzeń Wielki, Głogówek, Izbicko, Jemielnica, Kolonowskie, Komprachcice, Lasowice Wielkie, Leśnica, Murów, Prószków, Radłów, Reńska Wieś, Strzeleczki, Tarnów Opolski, Turawa, Ujazd, Walce, Zębowice[9]).
W 31 gminach województwa opolskiego i śląskiego wprowadzono 359 dodatkowych niemieckich nazw dla miast, wsi i ich części[10] (Biała, Bierawa, Chrząstowice, Cisek, Dobrodzień, Dobrzeń Wielki, Izbicko, Głogówek, Gogolin, Jemielnica, Kolonowskie, Komprachcice, Krzanowice, Lasowice Wielkie, Leśnica, Łubniany, Murów, Polska Cerekiew, Radłów, Reńska Wieś, Rudnik, Pawłowiczki, Popielów, Prószków, Sośnicowice, Strzeleczki, Tarnów Opolski, Turawa, Ujazd, Walce, Zębowice).
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Największy udział mają powiaty: opolski: 27 870, strzelecki: 17 635, kędzierzyńsko-kozielski: 13 989, krapkowicki: 13 175, prudnicki: 9 433, oleski: 8 803 i kluczborski: 7 073.
Przypisy
- ↑ dane stat. MSWiA RP.
- ↑ John Dornberg: Germany’s Expellees and Border Changes – An Endless Dilemma?. [w:] germanlife.com [on-line]. German Life, June/July 1995. [dostęp 2015-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-15)]. (ang.).
- ↑ Uniwer. Wrocławski, Ł. Stręk, Wybrane problemy narodowościowe w II Rzeczypospolitej. kwsm.uni.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-27)].
- ↑ https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5670/22/1/1/struktura_narodowo-etniczna.pdf.
- ↑ Łukasz Biły , Kolejne wyniki Spisu Powszechnego: Niemców najwięcej w Strzeleczkach i Białej [online], www.vdg.pl [dostęp 2021-06-01] (pol.).
- ↑ GUS, Tablice z ostatecznymi danymi w zakresie przynależności narodowo-etnicznej, języka używanego w domu oraz przynależności do wyznania religijnego [online], stat.gov.pl [dostęp 2024-03-24] (pol.).
- ↑ Według własnych danych TSKN.
- ↑ danych ze strony domowej Rady Niemców Górnośląskich.
- ↑ Lista gmin wpisanych na podstawie art. 10 ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r.o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym do Urzędowego Rejestru Gmin, w których jest używany język pomocniczy. [dostęp 2013-01-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-20)].
- ↑ Lista gmin wpisanych do Rejestru gmin na których obszarze używane są nazwy w języku mniejszości. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, 2012-03-08. [dostęp 2013-01-03]. (pol.).
Bibliografia
- Alastair Rabagliati, Participation of the German and Belarusian Minorities within the Polish Political System 1989-1999, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2001.
- Dariusz Matelski, Niemcy w Polsce w XX wieku, PWN, Warszawa-Poznań 1999.
- Dariusz Matelski, Krzysztof Pietkiewicz, Od Rzeczpospolitej wielu narodów do Rzeczpospolitej Polskiej – Polaków, [w:] Mniejszości narodowe na ziemiach polskich. Red. Krzysztof Pietkiewicz, Szreniawa 2018, s. 8–26.