Spółgłoska szczelinowa krtaniowa dźwięczna

Spółgłoska szczelinowa krtaniowa dźwięczna to rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczana jest symbolem: [ɦ]. W niektórych językach słowiańskich zastępuje ona spółgłoskę [g]. Również Polacy, zwłaszcza z pogranicza białoruskiego, ukraińskiego i czeskiego, wymawiają niekiedy <h> jako /ɦ/, w przeciwieństwie do <ch> wymawianego /x/. Wbrew powszechnemu mniemaniu, nie jest to wymowa staropolska, ale spowodowana obcymi wpływami.

Artykulacja

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [ɦ]:

• modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
• tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, powietrze uchodzi przez jamę ustną (spółgłoska ustna)
• prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka (spółgłoska środkowa)
• jest to spółgłoska krtaniowa - Masy powietrza wydychanego z płuc przechodząc między więzadłami głosowymi tworzą charakterystyczny dla spółgłoski szczelinowej szum.
• spółgłoska ta jest dysząco dźwięczna - w tym miejscu artykulacji dźwięczność sensu stricto jest niemożliwa

Przykłady

• w języku białoruskim: гара [ɦaˈra] "góra"
• w języku czeskim: hora [ˈɦɔra], "góra"
• w języku fińskim: raha ['rɑɦɑ], "pieniądze"
• w języku zulu: ihhashi [iːˈɦaːʃi], "koń"