Towarzystwo Budowy Samochodów AS

Towarzystwo Budowy Samochodów AS
Państwo	Polska
Adres	ul. Srebrna 16 (siedziba); ul. Złota 64 (fabryka); Warszawa
Data założenia	1924
Data likwidacji	1939 (II wojna światowa)
Forma prawna	Spółka akcyjna
Prezes	Jan Łaski; Aleksander Liberman (od 1929 r.)
	Położenie na mapie Warszawy Towarzystwo Budowy Samochodów AS
	Położenie na mapie Polski Towarzystwo Budowy Samochodów AS
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Towarzystwo Budowy Samochodów AS
	52°13′38,222″N 20°59′17,329″E/52,227284 20,988147
	Multimedia w Wikimedia Commons

Towarzystwo Budowy Samochodów AS – polski producent samochodów osobowych i dostawczych, z siedzibą w Warszawie, istniejący w latach 1924–1939.

Historia

Towarzystwo Budowy Samochodów AS powstało w 1924 roku z inicjatywy warszawskiego przedsiębiorcy Jana Łaskiego oraz inżynieria Czesława Zbierańskiego, który był właścicielem „Warszawskich Autowarsztatów” – obszernych hal założonych w 1922 roku przy ul. Złotej 64 – gdzie ulokowano produkcję samochodów AS. Zbierański został kierownikiem produkcji, a konstruktorem podwozia pojazdu został inżynier Aleksander Liberman, który objął w przedsiębiorstwie stanowisko dyrektora technicznego. Siedziba przedsiębiorstwa mieściła się przy ulicy Srebrnej 16^[1].

Pierwsze prototypowe podwozia wykonano 4 stycznia 1927 roku, a 27 marca skarosowano je w Szydłowieckiej Fabryce Powozów Braci Węgrzeckich. Po kilkumiesięcznych próbach drogowych AS został wprowadzony do sprzedaży. Pojazdy były produkowane w czterech wersjach nadwoziowych – taxi-landaulet, kabriolet, limuzyna oraz furgon dostawczy. Najwięcej powstało wersji dla warszawskich taksówkarzy ok. 100 sztuk, pozostałe wersje powstały w liczbie ok. 50 sztuk. Można było również zamówić samo kompletne podwozie w dowolnej wersji silnikowej za znacznie niższą cenę. Samochody były napędzane jednostkami napędowymi pochodzącymi z Francji, odpowiednio firmy Chapuis-Dornier (wersja S1) o mocy 17 KM lub jednostką firmy CIME (wersja S2) o mocy 24 KM. W pierwszych egzemplarzach zastosowano także silnik marki Ruby. Nadwozia do samochodów AS produkowała Szydłowiecka Fabryka Powozów Braci Węgrzeckich powstała w 1875 roku. Za swoje wyroby na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929 roku otrzymała m.in. srebrny medal, a samochody marki AS wzbudziły duże zainteresowanie. Pojazdy chwalono zwłaszcza z powodu „..bezszelestnego i precyzyjnego zamykania drzwi – bez zwykłego w tych przypadkach rzucania..” W 1929 roku Liberman wykupił od Łaskiego udziały w fabryce i stał się właścicielem firmy. Około 1930 roku produkcja samochodów została zawieszona z przyczyn światowego kryzysu ekonomicznego, który spowodował załamanie się rynku samochodowego. W 1932 roku na terenie fabryki wybuchł pożar, który strawił większość wyposażenia oraz części niezbędne do montażu pojazdów^[2]^[3].

W drugiej połowie lat 30. właściciel fabryki Czesław Zbierański przeniósł ocalałe z pożaru urządzenia produkcyjne i części samochodowe ze spalonego zakładu do ówcześnie podwarszawskiego Miedzeszyna. W tym czasie rola Aleksandra Liebermana, konstruktora AS-a, pozostaje nieznana. Do wybuchu wojny „Towarzystwo Budowy Samochodów AS” zajmowało się produkcją m.in. podzespołów do różnych marek samochodowych, części zamiennych do samochodów AS oraz wchodzących w zakres produkcji samochodowej, samolotowej czy wyrobami wszelkiego rodzaju trybów stożkowych i czołowych^[3].

Łącznie powstało około 150 samochodów marki AS. Pojazdy powstawały w trzech seriach, z czego dwie pierwsze szacuje się na 60 i 80 sztuk, a trzecia, mimo że była planowana na 100 sztuk została zrealizowana tylko w niewielkiej ilości. Do dziś nie zachował się żaden model. Wiadomo o tym, że jeden z egzemplarzy posłużył jako część barykady przy ulicy Wilczej w czasie powstania warszawskiego, inny, prawdopodobnie ostatni, który przetrwał wojnę był eksploatowany jako taksówka w Warszawie jeszcze do połowy lat 50^[3].

Modele

AS S1/S2 – silnik o mocy 17 KM
AS S1/S2 – silnik o mocy 24 KM

Samochody dostępne były w takich wersjach jak: taxi-landaulet, kabriolet, limuzyna oraz furgon dostawczy^[3].

Przypisy

↑ Aleksander Liberman. Konstruktor polskich samochodów AS. nowahistoria.interia.pl. [dostęp 2016-02-15]. (pol.).
↑ AS. polskie-auta.pl. [dostęp 2016-02-15]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d Towarzystwo Budowy Samochodów AS. oldtimery.com. [dostęp 2016-02-15]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Towarzystwo Budowy Samochodów AS na stronie Oldtimery.com. oldtimery.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-04)].

[1] Aleksander Liberman. Konstruktor polskich samochodów AS. nowahistoria.interia.pl. [dostęp 2016-02-15]. (pol.).

[2] AS. polskie-auta.pl. [dostęp 2016-02-15]. (pol.).

[HIS-3] Towarzystwo Budowy Samochodów AS. oldtimery.com. [dostęp 2016-02-15]. (pol.).

[1]

[2]

[3]