Ulica Bzowa we Wrocławiu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ulica Bzowa
Grabiszyn
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Wrocław

Długość

625 m

Poprzednie nazwy

Fliederweg

Przebieg
ul. Grabiszyńska
ul. Różana
ul. Inżynierska
pl. Bzowy
ul. Makowa
ul. Słonecznikowa
Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Ulica Bzowa”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Ulica Bzowa”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Ulica Bzowa”
51°05′41,948″N 16°59′33,625″E/51,094986 16,992674
Odcinek północny
Podwórze przy ul. Bzowej 9-23
Ul. Bzowa 9-23
Ul. Bzowa 92-94, 96-98, 100-102
Droga wewnętrzna przy budynku ul. Bzowa 36-42

Ulica Bzowaulica położona we Wrocławiu na osiedlu Grabiszyn, w dawnej dzielnicy Fabryczna[1][2][3][4]. Ulica ma 625 m długości[1] i biegnie od ulicy Grabiszyńskiej do ulicy Makowej[a][1][2]. Ulica ta wraz placem Bzowym powstała w ramach budowy Osiedla Mieszkaniowego Grabiszyn, prowadzonej w latach 1919-1926, jako centrum kompozycji tego osiedla typu street cum square[4], a sama ulica stanowiła główną oś całego założenia urbanistycznego[5]. Przy ulicy znajduje się kilka zachowanych z tamtego okresu budynków ujętych w gminnej ewidencji zabytków[6].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wzdłuż współczesnej ulicy Grabiszyńskiej począwszy od dzisiejszej ulicy Bzowej do ulicy Klecińskiej położona była nowożytna wieś Grabiszyn[7][8]. Wieś ta była tak zwaną wsią ogrodniczą. W tego typu wsiach prowadzono głównie uprawę warzyw i ziół, ale także kwiatów, czy wytwarzanie mleka i serów, co związane było z zaopatrywaniem w te produkty pobliskiego miasta[7][9]. Wrocławskie wsie ogrodnicze zaliczano do wielkiego lub małego okręgu, przy czym Grabiszyn należał małego okręgu[9]. W 1811 r. po sekularyzacji położone tu dobra przeszły na własność miasta[8]. Na południe od wsi przebiegała stara droga polna, istniejąca od średniowiecza obiegająca parcele wsi Grabiszyn[10]. Za nią do początku XX wieku istniały ogrody, sad (Eichborngarten) i rezydencja należące do Ludwiga Eichborna, patrycjusza i bankiera[4][11]. W 1891 roku po wschodniej stronie opisanych terenów rozpoczęła się budowa tak zwanej Towarowej Obwodnicy Wrocławia. Linię uruchomiono w 1896 roku[12]. Na początku XX wieku ogrody i sad zostały przekształcone w ogrody działkowe[11]. Obszar obejmujący opisane miejsca przez które przebiega współczesna ulicy Bzowa włączony został w granice Wrocławia w 1911 r.[7][13].

W 1919 powstała spółdzielnia Siedlungsgeselleschaft Eichborngarten (Spółdzielnia Osiedlowa Eichborngarten), działająca w ramach polityki spółdzielczości mieszkaniowej Republiki Weimarskiej. Nazwa tej spółdzielni nawiązywała bezpośrednio do miejsca budowy pierwszego osiedla na terenie ogródków urządzonych w miejscu wyżej opisanych ogrodów i sadu Eichborna[4][11][14][15][16]. Inwestycja ta realizowana była w latach 1919–1926 na podstawie projektu Paula Heima powstałego przy współpracy z architektem Albertem Kempterem[4][11][17][18][19]. Obejmowała obszar 30 ha rozciągający się pomiędzy aleją generała Józefa Hallera, ulicą Grabiszyńską i wyżej wspomnianymi torami kolejowymi. Osiedle przeznaczone było dla około 3700 mieszkańców. Zbudowano wówczas około 800 domów jedno- i wielorodzinnych, z ogrodami o powierzchni od 80 od 600 m². W rejonie samej ulicy Bzowej powstały niskie domy z ogrodami, charakteryzujące się prostokątnymi bryłami i spadzistymi dachami[4][11][16].

Zaprojektowane osiedle ogrodowe typu street cum square naśladowało angielskie wzorce kompozycyjne[4][19]. Centrum układu urbanistycznego i kompozycyjnego tego osiedla stanowił plac (plac Bzowy) i główna oś całego założenia w postaci wychodzącej z tego placu ulicy (ulica Bzowa). Zarówno plac jak i ulica zagospodarowane były terenami zieleni. Przy południowym odcinku ulicy Bzowej powstały domy bliźniacze i czterorodzinne, o trzech kondygnacjach. Zabudowie tej przypisuje się „wiejski” charakter, dzięki ogrodom i połączeniu zabudowy mieszkalnej zaprojektowanej i wykonanej z charakterystycznymi dachami naczółkowymi, z budynkami gospodarczymi[4][5]. Całość osiedla dopełniała obrzeżna zabudowa wielorodzinna przy obecnej alei generała Józefa Hallera[20]. W 1921 r. wytyczono ulicę Inżynierską, na przedłużeniu ulicy Kruczej, przebiegającą prostopadle do ulicy Bzowej na śladzie istniejącej drogi[10].

W wyniku działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. znaczna część zabudowy uległa zniszczeniu[10]. Ta część miasta została zdobyta przez Armię Czerwoną stosunkowo wcześnie, bo już w lutym 1945 r., kiedy to front dotarł w rejon ulicy Jemiołowej, a kolejne walki skutkowały zniszczeniami w dalej części miasta[21][22][23]. W latach 70. XX wieku przy ulicy Inżynierskiej i przy północnym odcinku ulicy Bzowej powstała nowa zabudowa obejmująca pięciokondygnacyjne bloki mieszkalne[10][24].

Nazwy[edytuj | edytuj kod]

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

Pierwotna, niemiecka nazwa ulicy pochodziła od słowa Flieder, które w tłumaczeniu na język polski oznacza bez[25]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Wrocławia i ogłoszona w okólniku nr 33 z 15.05.1946 r.[1].

Układ drogowy[edytuj | edytuj kod]

Do ulicy Bzowej przypisana jest droga gminna o długości 625 m, biegnąca od ulicy Grabiszyńskiej do ulicy Makowej (numer drogi 105947D, numer ewidencyjny drogi G1059470264011)[1][26]. Ulica ta na odcinku od ulicy Inżynierskiej do placu Bzowego jest drogą dwujezdniową, a przy samym placu rozdziela się na dwie drogi obejmujące plac po jego obu stronach, które łączą się z ulicą Makową[2][26]. Dla odcinka ulicy Bzowej od ulicy Inżynierskiej do ulicy Makowej ustalono klasę dojazdową drogi[27][28][29]. Szerokość drogi w liniach rozgraniczających na dwujezdniowym odcinku ulicy wynosi 25,5 m[30], a dla dróg okalających plac odpowiednio 7,5 oraz 8,0 m[31][32].

Ulica łączy się z następującymi drogami publicznymi, kołowymi oraz innymi drogami miejskimi:

Drogi powiązane
powiązanie droga foto
skrzyżowanie, początek ulicy[a] ulica Grabiszyńska[1][33]
torowisko tramwajowe[34]
skrzyżowanie ulica Różana[35]
skrzyżowanie ulica Inżynierska[36]
rozwidlenie plac Bzowy[2]
skrzyżowanie zachodnie ulica Makowa[1][2][37]
klasy dojazdowej[38]
skrzyżowanie wschodnie
kontynuacja /dla drogi zachodniej/ ulica Słonecznikowa[39]

Ulica położona jest na dwóch działkach ewidencyjnych o łącznej powierzchni 26 388 m2[1][40].

Drogi i działki ewidencyjne
droga jezdnie działka pole powierzchni[b] foto
droga gminna od ul. Grabiszyńskiej do ul. Inżynierskiej[1][41] jedna nr 7 AM-25 obręb Grabiszyn 3952 m²
droga gminna od ul. Inżynierskiej do ul. Makowej[1][42] dwie nr 31 AM-26 obręb Grabiszyn 5087 m²

Na całej ulicy jezdnie posiadają nawierzchnie z masy bitumicznej[43][24]. Ulicą Bzową nie przebiegają jakiekolwiek linie transportu miejskiego. W ramach komunikacji miejskiej trasy przejazdów linii autobusowych wyznaczone są ulicą Inżynierską z przystankiem autobusowym położonym w pobliżu skrzyżowania z ulicą Bzową o nazwie "Inżynierska", oraz trasy przejazdów linii autobusowych i tramwajowych ulicą Grabiszyńską. Tu znajduje się przystanek tramwajowy o nazwie "Bzowa (Centrum Zajezdnia)"[34].

Ulica na niemal całej długości, z wyjątkiem skrzyżowań z ulicami Grabiszyńską i Inżynierską, znajduje się w strefie ruchu uspokojonego z ograniczeniem prędkości do 30 km/h[44] i jest wskazana także dla ruchu rowerowego w powiązaniu z istniejącymi innymi ulicami w strefie oraz drogami rowerowymi biegnącymi wzdłuż ulicy Grabiszyńskiej. Na odcinku dwujezdniowym ulicy od ulicy Inżynierskiej do placu Bzowego wyznaczono także drogi rowerowe w obu kierunkach[45].

Zabudowa i zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]

Oś widokowa na pl. Bzowy
Pawilon ul. Inżynierska 17

Północny odcinek ulicy, obejmujący drogę od ulicy Grabiszyńskiej do ulicy Inżynierskiej, zabudowany jest pięciokondygnacyjnymi, powojennymi blokami mieszkalnymi, wieloklatkowymi, usytuowanymi równolegle do ulicy o numerach od 9 do 39 po stronie zachodniej i od 20 do 50 po stronie wschodniej[2][24][46]. Za zabudową ulicy po stronie zachodniej, numery od 9 do 39, znajduje się położone przy ulicy Grabiszyńskiej 184 Centrum Historii Zajezdnia, zrealizowane w latach 2013–2016 w miejscu dawnej zajezdni[47]. Tylko przy samej ulicy Inżynierskiej zabudowa ta zmienia swój charakter po stronie zachodniej, gdzie znajduje się pawilon biurowo-handlowy przy ul. Inżynierskiej 17, między innymi z apteką[2][48]. Obiekt ma 2 kondygnacje nadziemne i 569 m² powierzchni zabudowy[49].

Południowy odcinek ulicy to natomiast zabudowa szeregowa i bliźniacza, zarówno przedwojenna, ujęta w gminnej ewidencji zabytków, jak i współczesna. Obejmuje ona numery od 65 do 91 po stronie zachodniej i od 76 do 102 po stronie wschodniej[2][24][46]. Pewnym wyjątkiem jest blok mieszkalny przy ulicy Inżynierskiej 20-30 usytuowany prostopadle do ulicy Bzowej oraz budynek przychodni położony przy placu Bzowym 1, jedyny z przypisanym do tego placu numerem adresowym[2][24][46][50][51].

Sam plac Bzowy otoczony jezdniami ulicy Bzowej i ulicy Makowej ma powierzchnię 3367 m²[b][52][53]. Pas rozdzielający jezdnie ulicy na dwujezdniowym jej odcinku od ulicy Inżynierskiej do placu Bzowego, zagospodarowano jako teren zieleni, a jego przeznaczenie określono jako skwer z ciągiem pieszym i szpalerami drzew podlegających ochronie[24][43][54][55]. Również jako teren z zielenią, w tym z zadrzewieniem, zagospodarowano teren wokół przychodni na placu Bzowym, jednak nie jest to przestrzeń publiczna[24][43][53][56]. Sam budynek przychodni stanowi tu dominantę z akcentem architektonicznym, który dzięki swojej formie koncentruje uwagę obserwatorów na określonym elemencie tego obiektu z osi widokowej jaką jest ulica Bzowa[57][58]. Budynek ma 2 kondygnacje nadziemne i 572 m² powierzchni zabudowy[59].

Współczesne osiedle, przez które przebiega ulica Bzowa, określane jako osiedle kameralne[60].

Ulica przebiega przez teren o wysokości bezwzględnej od 119,5 m n.p.m. (początek ulicy – północny kraniec w okolicach ulicy Grabiszyńskiej) do 123,5 m n.p.m. (koniec ulicy – południowy kraniec w okolicach ulicy Makowej)[43][61].

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Ulica przebiega przez trzy rejony statystyczne o wykazanej w poniższej tabeli gęstości zaludnienia i ilości zameldowanych osób, przy czym dane pochodzą z 31.12.2020 r.[62]

Demografia[62]
Rejon statystyczny nr Ilość osób zameldowanych Gęstość zaludnienia [lud./km²] położenie
930871 552 5795 strona zachodnia: od ul. Grabiszyńskiej; numery 9-23
930872 652 9086 strona zachodnia: od numeru 25 do 39 (do ul. Inżynierskiej)
strona wschodnia: od ulicy Grabiszyńskiej do ul. Inżynierskiej; od numeru 20 do 50
930910 539 6121 obie strony od ulicy Inżynierskiej do ulicy Makowej
numery od 65 do 91 i od 80 do 102

Ochrona i zabytki[edytuj | edytuj kod]

Obszar, przez który przebiega ulica Bzowa, począwszy od ulicy Inżynierskiej w kierunku południowym, podlega ochronie i jest wpisany do gminnej ewidencji zabytków pod pozycją osiedle Grabiszyn[63][64][65]. W szczególności ochronie podlega historyczny układ urbanistyczny osiedla w rejonie alei generała Józefa Hallera i alei Pracy, ulic Inżynierskiej, Różanej i linii kolejowej wraz z zespołami budowlanymi Hutmenu i dawnej zajezdni tramwajowej we Wrocławiu, kształtowany sukcesywnie od 1919 r. do początku lat 70. XX wieku. Stan zachowania tego układu ocenia się na dobry[66]. Południowy, dwujezdniowy odcinek ulicy i plac leżą w granicach obszaru rehabilitacji istniejącej zabudowy i infrastruktury technicznej[67] oraz w strefie ochrony konserwatorskiej obejmującej wyżej opisany układ urbanistyczny[68].

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki ujęte w gminnej ewidencji zabytków:

Obiekty zabytkowe
obiekt, położenie powstanie, rodzaj ochrony fotografia
strona zachodnia (północno-zachodnia)
Budynek mieszkalny w zabudowie szeregowej (projekt Paul Heim)
ulica Bzowa 65-71[6][69][70]
lata 1920-1930
rodzaj ochrony: inny[6]
Budynek mieszkalny w zabudowie szeregowej (projekt Paul Heim)
ulica Bzowa 89-91[6][71][72]
lata 1920-1930
rodzaj ochrony: inny[6]
strona wschodnia (południowo-wschodnia)
Budynek mieszkalny
ulica Inżynierska 16-18[6][73][74]
lata 1920-1930
rodzaj ochrony: inny[6]
Budynek mieszkalny w zabudowie szeregowej (projekt Paul Heim)
ulica Bzowa 76-82[6][75][76]
lata 1920-1930
rodzaj ochrony: inny[6]
Budynek mieszkalny w zabudowie szeregowej (projekt Paul Heim)
ulica Bzowa 84-90[6][77][78]
lata 1920-1930
rodzaj ochrony: inny[6]

Baza TERYT[edytuj | edytuj kod]

Od ul. Grabiszyńskiej

Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC)[79]:

  • województwo: DOLNOŚLĄSKIE (02)
  • powiat: Wrocław (0264)
  • gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska; Wrocław-Fabryczna (0264029) delegatura
  • Miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto; Wrocław-Fabryczna (0986290) delegatura
  • kategoria/rodzaj: ulica
  • Nazwa ulicy: ul. Bzowa (02532).

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Inaczej określa przebieg ulicy Bzowej zarządca drogi – Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta (ZDiUM) – w udostępnianym przez siebie zestawieniu, tj. od ulicy Makowej do ulicy Grabiszyńskiej[1]. Tu określony przebieg ulicy Bzowej – od ulicy Grabiszyńskiej do ulicy Makowej – zgodny jest z numeracją adresową budynków położonych przy tej ulicy[2].
  2. a b Powierzchnia określona na podstawie pola powierzchnia działki ewidencyjnej.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e f g h i j k l ZDiUM drogi 2021 ↓, poz. 596 (Bzowa).
  2. a b c d e f g h i j SIP 2021 ↓, Mapa podstawowa.
  3. SIP 2021 ↓, Osiedla Wrocławia.
  4. a b c d e f g h Harasimowicz 2006 ↓, s. 245 (Grabiszyn. Osiedle Mieszkaniowe Grabiszyn).
  5. a b c d Eysymontt i in. 2008 ↓, s. 86-87 poz. 88-90.
  6. a b c d e f g h i j k SIP 2021 ↓, GEZ.
  7. a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 245 (Grabiszyn).
  8. a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 246 (Grabiszyńska).
  9. a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 993 (Wsie ogrodnicze).
  10. a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 301 (Inżynierska).
  11. a b c d e Eysymontt i in. 2008 ↓, s. 84-85 poz. 86-87.
  12. Harasimowicz 2006 ↓, s. 601 (Obwodnica kolejowa Wrocławia).
  13. Harasimowicz 2006 ↓, s. 757-758 (Rozwój terytorialny oraz mapa).
  14. Harasimowicz 2006 ↓, s. 633-634 (Osiedla mieszkaniowe oraz mapa).
  15. Harasimowicz 2006 ↓, s. 824 (Spółdzielczość mieszkaniowa).
  16. a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 825 (Spółdzielnia Osiedlowa Eichborngarten).
  17. Harasimowicz 2006 ↓, s. 273 (Heim Paul).
  18. Harasimowicz 2006 ↓, s. 364 (Kempter Albert).
  19. a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 633-634 (Osiedla mieszkaniowe i mapa.
  20. Harasimowicz 2006 ↓, s. 264 (Hallera Józefa).
  21. Harasimowicz 2006 ↓, s. 446 (Krucza).
  22. Antkowiak 1970 ↓, s. 52-53 (Krucza).
  23. Eysymontt i in. 2008 ↓, s. 12-13.
  24. a b c d e f g ZGKiKM 2021 ↓, BDOT500.
  25. a b c Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 45 (Fliederplatz).
  26. a b UMWD 2021 ↓, BDOT10k.
  27. Uchwała RMWr 2018 ↓, §19 ust. 2 pkt 1.
  28. Uchwała RMWr 2018 ↓, §20 ust. 2 pkt 1.
  29. Uchwała RMWr 2018 ↓, §21 ust. 2 pkt 1.
  30. Uchwała RMWr 2018 ↓, §21 ust. 2 pkt 2.
  31. Uchwała RMWr 2018 ↓, §19 ust. 2 pkt 2.
  32. Uchwała RMWr 2018 ↓, §20 ust. 2 pkt 2.
  33. ZDiUM drogi 2021 ↓, poz. 1363-1382 (Grabiszyńska).
  34. a b wroclaw.pl 2021 ↓.
  35. ZDiUM drogi 2021 ↓, poz. 4831-4832 (Różana).
  36. ZDiUM drogi 2021 ↓, poz. 1652-1655 (Inżynierska).
  37. ZDiUM drogi 2021 ↓, poz. 3040-3041 (Makowa).
  38. Uchwała RMWr 2018 ↓, §18 ust. 2 pkt 1.
  39. ZDiUM drogi 2021 ↓, poz. 5093 (Słonecznikowa).
  40. SIP 2021 ↓, Mapa własności.
  41. SIP 2021 ↓, Mapa własności: Grabiszyn, AR_25, 7.
  42. SIP 2021 ↓, Mapa własności: Grabiszyn, AR_26, 31.
  43. a b c d GUGiK 2021 ↓, Geoportal krajowy, obiekty topograficzne.
  44. SIP 2021 ↓, Komunikacja i transport.
  45. SIP 2021 ↓, Mapa rowerowa.
  46. a b c SIP 2021 ↓, EMUiA.
  47. SIP 2021 ↓, Inwestycje miejskie, ID 1447.
  48. SIP 2021 ↓, POI: 2998.
  49. ZGKiKM 2021 ↓, EIBG 026401_1.0028.AR_25.5/6.1_BUD.
  50. SIP 2021 ↓, POI: 11175, 15045, 18194.
  51. Uchwała RMWr 2018 ↓, §17 ust. 1.
  52. SIP 2021 ↓, Mapa własności: dz. Grabiszyn, AR_26, 32/1.
  53. a b SIP 2021 ↓, Mapa własności: dz. Grabiszyn, AR_26, 32/2.
  54. Uchwała RMWr 2018 ↓, §21 ust. 1 pkt 2.
  55. Uchwała RMWr 2018 ↓, §21 ust. 2 pkt 4-7.
  56. Uchwała RMWr 2018 ↓, §17 ust. 3 pkt 13-20.
  57. Uchwała RMWr 2018 ↓, §2 pkt 1.
  58. Uchwała RMWr 2018 ↓, §6 pkt 1-2.
  59. ZGKiKM 2021 ↓, EIBG 026401_1.0028.AR_26.32/2.1_BUD.
  60. Mironowicz 2016 ↓, s. 33 (Ryc. 13).
  61. SIP 2021 ↓, Mapa wysokościowa.
  62. a b SIP 2021 ↓, Demografia.
  63. ZW 2021 ↓, GEZ poz. 10.
  64. WUOZ 2018 ↓, osiedle Grabiszyn.
  65. WUOZ 2021 ↓, poz. 10381.
  66. WUOZ 2018 ↓, osiedle Grabiszyn – karta ewidencyjna.
  67. Uchwała RMWr 2018 ↓, §9.
  68. Uchwała RMWr 2018 ↓, §8 pkt 1 i 2.
  69. ZW 2021 ↓, GEZ poz. 813.
  70. WUOZ 2021 ↓, poz. 739.
  71. ZW 2021 ↓, GEZ poz. 816.
  72. WUOZ 2021 ↓, poz. 742.
  73. ZW 2021 ↓, GEZ poz. 2263.
  74. WUOZ 2021 ↓, poz. 2208.
  75. ZW 2021 ↓, GEZ poz. 814.
  76. WUOZ 2021 ↓, poz. 740.
  77. ZW 2021 ↓, GEZ poz. 815.
  78. WUOZ 2021 ↓, poz. 741.
  79. GUS 2021 ↓, ULIC.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

  • Ulica Bzowa, [w:] Wrocław, Grabiszyn [online], fotopolska.eu [dostęp 2021-05-14] (pol.).
  • ul. Bzowa, [w:] Wrocław, Grabiszyn [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 585983 [dostęp 2021-05-14] (pol.).
  • ul. Bzowa [online], wikimapia.org [dostęp 2021-05-14] (pol.).