Wisłok Wielki
49°24′43″N 21°58′43″E/49,411944 21,978611| wieś | |
.jpg) Cerkiew św. Onufrego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
222[2] |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
38-543[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RSA |
| SIMC |
0354519[4] |
Położenie na mapie gminy Komańcza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |
| 49°24′43″N 21°58′43″E/49,411944 21,978611[1]
| |
Wisłok Wielki – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Komańcza[4][5]. Wieś lokowana w II poł. XIV wieku, na zachodnim stoku pasma Bukowicy, nad rzeką Wisłok, przy DW897.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0354525 | Wisłok Dolny | część wsi |
| 0354531 | Wisłok Górny | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Od 1340 do 1772 ziemia sanocka, województwo ruskie, do 1914 powiat sanocki, powiat podatkowy i gmina Bukowsko, austriacka Prowincja Galicja. Do roku 1939 powiat sanocki, województwo lwowskie.
Pierwsze zapisy, pochodzą z 25 czerwca 1361 (Kod. Dyplomat. Małopolski., III, 143), kiedy to Kazimierz Wielki nadaje braciom Piotrowi i Pawłowi Balom z Węgier opuszczone wsie; Wisłok, Zboiska, Radoszyce, Jurowce, Srogów, Dydnię, Temeszów i inne.
Wieś była w posiadaniu Mikołaja Herburta Odnowskiego ok. 1539.
Obecny Wisłok Wielki składał się kiedyś z dwóch wsi Wisłoka Górnego i Wisłoka Niżnego, każdy z osobną cerkwią i osobną parafią greckokatolicką. Najstarsza parafia została założona w Wisłoku Górnym, parafię w Wisłoku Niżnym erygowano w 1752. Pierwszym patronem tutularnym parafii w Wisłoku Niżnym był Józef Ossoliński z Bukowska. W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej w Wisłoku Wielkim byli Hićkiewicz i Zabierzowski[6]. Posiadłość wisłocka pod koniec XIX w. dzieliła się na trzy części, pierwsza była własnością Józefa Hantla, druga część należała do Józefa Hellera oraz trzecia część należała do Feliksa Gniewosza[7].
W 1898 Wisłok zajmował obszar 46,28 km², licząc 2146 osób zamieszkujących 364 domy. Dzielił się na Wisłok Dolny (1289 mieszkańców), cerkiew wybudowano w 1853 oraz Wisłok Górny (857 mieszkańców), cerkiew wybudowano w 1876, dodatkową część wsi stanowił obszar dworski J.H. „Potasznia” o pow. 13,86 km², zamieszkany przez 15 osób. W 1900 wieś liczyła 2271 mieszkańców, natomiast całkowita pow. wsi wynosiła wówczas 4628 ha[8]. Do 1914 starostwo powiatowe Sanok, powiat sądowy Bukowsko.
Od listopada 1918 do stycznia 1919 Republika Komańczańska.
W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie sanockim województwa lwowskiego. W okresie II wojny światowej rejon działania placówki AK nr IV w Nowotańcu, ta podległa Komendzie Obwodu w Sanoku. W 1946 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 7 Polaków[9].
We wrześniu 1944 podczas operacji dukielsko-preszowskiej we wsi stacjonowała niemiecka 96. Infanterie-Division (XXIV. Panzerkorps) broniąca pozycji przed nacierającym od wschodu radzieckim 67 Korpusem piechoty oraz 167 i 129 Korpusem strzelców (107 Dywizji Piechoty).
Na miejscu była parafia greckokatolicka oraz polska szkoła. Poza Łemkami mieszkała tu również ludność żydowska. Parafia łacińska w Bukowsku do 1947, obecnie w Komańczy.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
We wsi znajduje się cerkiew greckokatolicka pw. Świętego Onufrego (obecnie kościół rzym.-kat.) wybudowana wraz z murowaną dzwonnicą bramną w latach 1850-1854. Wcześniejszy kościół pw. św. Ducha uległ zniszczeniu ok. 1874. Świątynia w Wisłoku, podobnie jak kilka innych zachowanych w dolinie Osławy cerkwi reprezentuje typ architektury sakralnej, rozpowszechniony w XIX w. na terenie środkowego i wschodniego Podkarpacia.
-
Widok na wieś -
.jpg)
.jpg)
Ludzie związani z Wisłokiem[edytuj | edytuj kod]
- Dmytro Błażejowśkyj - ksiądz greckokatolicki, historyk
Metryki[edytuj | edytuj kod]
(unickie)
- Liber natorum – 1784-1842
- Liber copulatorum – 1784-1913
- Liber mortuorum 1784-1842
Szlaki piesze[edytuj | edytuj kod]
Kanasiówka (823 m n.p.m.) – Wisłok Wielki – Tokarnia (778 m n.p.m.), 1 km poniżej szczytu – Wola Piotrowa
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 148570
- ↑ Raport o stanie gminy za rok 2020. Stan ludności 31.12.2020 str.3 [dostęp 2022-01-17]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1459 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 238.
- ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 228.
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Tom XII. Galizien. 10 grudnia 1900. Wien 1907.
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 951, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- metryka józefińska z 1787
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wisłok Wielki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 604.
- Wisłok, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 691.
