Przejdź do zawartości

Język moksza

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
мокшень кяль
Obszar

Mordowia, Tatarstan, Baszkiria

Liczba mówiących

ok. 400 tys.

Pismo/alfabet

cyrylica

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy  Mordowia (Rosja)
UNESCO 3 zdecydowanie zagrożony
Ethnologue 6b zagrożony
Kody języka
ISO 639-1
ISO 639-2 mdf
ISO 639-3 mdf
IETF mdf
Glottolog moks1248
Ethnologue mdf
GOST 7.75–97 мок 455
Linguist List mdf
WALS mmo
SIL MDF
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku moksza
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język mokszajęzyk ugrofiński z grupy wołżańskiej używany przez jedną z dwóch grup etnicznych składających się na naród MordwinówMordwinów Moksza. Używany jest na wschodnim skrawku europejskiej części Rosji, zwłaszcza w zachodnich rejonach Mordowii, gdzie jest językiem urzędowym oraz w obwodzie penzeńskim, a także Tatarstanie, Baszkirii, oraz obwodach: orenburskim, riazańskim, samarskim, saratowskim i tambowskim. Mordwini Moksza żyją także w niewielkich grupach na dalekim wschodzie Rosji, a poza granicami tego kraju – w USA.

Język/dialekt moksza jest używany przez ok. 400 tys. osób, tj. ok. 40% Mordwinów posługujących się ojczystym językiem.

Kwestia czy język moksza jest samodzielnym językiem, czy jak uważają niektórzy językoznawcy – dialektem języka mordwińskiego była przedmiotem sporów; obecnie przeważa opcja istnienia dwóch języków mordwińskich: moksza i erzja.

Język mordwiński-moksza jest kontynuacją prajęzyka proto-ugro-fińskiego, używanego w I tys. p.n.e. przez plemiona ugrofińskie zamieszkujące płn.-wsch. Europę. Na jego rozwój silny wpływ wywarł język rosyjski; w mniejszym stopniu – języki tureckie.

Język moksza, podobnie jak inne języki ugrofińskie, charakteryzuje się dużą liczbą przypadków; posiada ich 12.

Alfabet mokszański, 1930
Alfabet mokszański, 1924-1927

Do zapisu języka stosowany jest alfabet cyrylicki, identyczny jak do zapisu języka rosyjskiego. Na początku XX wieku istniał wariant pisma alfabetem łacińskim, chociaż po rozpoczęciu represji stalinowskich skończył się proces latynizacji narodów ZSRR.

Próba latynizacji

[edytuj | edytuj kod]

W dniu 25 marca 1932 r. w ramach procesu latynizacji języków narodów ZSRR, Wszechzwiązkowy Centralny Komitet Nowego Alfabetu przyjął dla języków mordwińskich (erzja i moksza) oparty na piśmie łacińskim alfabet mordwiński. Alfabet składał się z następnych liter: A a, Ә ә, B в, C c, Ç ç, D d, Э э, E e, F f, G g, Ь ь, I i, J j, K k, L l, M m, N n, O o, Ө ө, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, Y y, V v, X x, Z z, Ƶ ƶ, ȷ, Rx, Lh (ostatnie dwie litery – tylko dla języka moksza). 19 maja 1932, po uzgodnieniach ze specjalistami miejscowymi, Niżno-Wołżański Komitet Nowego Alfabetu przyjął ten alfabet ze zmianami: A a, B в, C c, Ç ç, D d, Ә ә, F f, G g, Y y, I i, J j, K k, L l, M m, N n, O o, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, V v, X x, Z z, Ƶ ƶ, Ь ь, Rx, Lh[1]. Mimo oficjalnego przyjęcia alfabetu łacińskiego nie poczyniono żadnych prób jego faktycznego wprowadzenia do użytku[2].

Literatura

[edytuj | edytuj kod]

Do klasyków literatury w języku moksza zaliczyć można Michaiła Biezborodowa, Zachara Dorofiejewa, Fiodora Atianina, Aleksieja Mokszoni, Maksima Biebana, Jakuba Piniasowa, Jurija Kuzniecowa, Marię Malkiną, Raisę Orłową.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. G. Autow. Новый алфавит. Великая революция на востоке. — Saratów: Нижневолжское краевое изд-во, 1932. s. 61-64
  2. Мордовская письменность - это... Что такое Мордовская письменность?, „Словари и энциклопедии на Академике” [dostęp 2017-10-18] (ros.).