Przejdź do zawartości

Mlask zadziąsłowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mlask zadziąsłowy
Numer IPA 178
ǃ
Jednostka znakowa

ǃ

Unikod

U+01c3

UTF-8 (hex)

c7 83

ʗ
Jednostka znakowa

ʗ

Unikod

U+0297

UTF-8 (hex)

ca 97

Inne systemy
X-SAMPA !\
Kirshenbaum C!
IPA Braille ⠯⠞
Przykład
informacjepomoc
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Mlask zadziąsłowy – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczony symbolem: [ǃ], ponieważ mlask może mieć za „podkład” różnego typu artykulację tylnojęzykową, stosuje się wtedy dokładniejszą transkrypcję np. [k͡ǃ] (w dalszym ciągu znak podwójnego miejsca artykulacji (łuczek) jest pomijany).

Artykulacja

[edytuj | edytuj kod]

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [kǃ]:

  • modulowany jest prąd powietrza zasysanego powstały w wyniku różnicy ciśnień wytworzonej przy grzbiecie języka wzniesionym do góry, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji ustnej i ingresji (zob. mlaski).
  • podniebienie miękkie jest podniesione, mamy do czynienia z artykulacją ustną,
  • prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka
  • koniuszek języka i jego brzeżek kontaktuje się tuż za górnymi dziąsłami, tworząc zwarcie, równocześnie grzbiet język wznosi się stromo w kierunku podniebienia miękkiego i języczka tworząc całkowite drugie zwarcie, jak przy wymowie [k]. W powstałej komorze dochodzi do pojawienia się podciśnienia w wyniku „ssącego” ruchu języka do tyłu. Następuje przerwanie blokady dziąsłowej, przy czym równocześnie powietrze jest zasysane do środka, co daje akustycznie charakterystyczny mlask.

Warianty

[edytuj | edytuj kod]

Dalsze warianty mlasków ze względu na rodzaj „podkładu”:

  • artykulacja może też się odbywać przy udziale kanału nosowego, mówimy wtedy o mlasku nosowym: [ŋǃ].
  • plozji może towarzyszyć przydechem (aspiracją) spółgłoski tylnojęzykowej: [kǃʰ]
  • plozji może towarzyszyć dodatkowym szumem szczelinowym: [kǃˣ]
  • spółgłoska może być wymówiona dźwięcznie lub dysząco-dźwięcznie (ang. breathy voice): [ɡǃ], [ɡ̈ǃ]
  • spółgłoska może być wymówiona z dodatkowym zwarcie wiązadeł głosowych (glottalizacja): [kǃˀ]
  • spółgłoska może zostać wymówiona ejektywnie: [kǃˣʼ]

Również dokładne miejsce utworzenia zwarcia tylnojęzykowego może odgrywać rolę kontrastującą.

Zobacz też:

Przykłady

[edytuj | edytuj kod]

Przykłady mlasków w funkcji fonologicznej znajdujemy w południowoafrykańskich językach khoisan i bantu. Język !Xóõ posiada całą serię spółgłosek mlaskowych ok. 80, w tym zadziąsłowe.

Pisownia

[edytuj | edytuj kod]

W ortografii języka xholo (z grupy języków khoisan) mlask zadziąsłowy jest reprezentowany przez grafem q, mlask przydechowy qh, mlask dyszący gq, mlaski nosowe nq, ngq, nkq.

Terminologia

[edytuj | edytuj kod]

Mlask zadziąsłowy oznacza w istocie spółgłoskę o zadziąsłowym i tylnojęzykowym miejscu artykulacji. Mlask apiko-postalweloarny.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]