Charles Pedersen: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8 |
źródła/przypisy, szablon fakt, drobne redakcyjne, poprawa błędów i uzupełnienie |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Dibenzo-18-crown-6.svg|thumb|Wzór uzyskanego przez Pedersena eteru [2,8]dibenzo[18]korona[6]]] |
[[Plik:Dibenzo-18-crown-6.svg|thumb|Wzór uzyskanego przez Pedersena eteru [2,8]dibenzo[18]korona[6]]] |
||
'''Charles John Pedersen''' (ur. [[3 października]] [[1904]] w [[Pusan]], zm. [[26 października]] [[1989]] w [[Salem (New Jersey)|Salem]]) − amerykański chemik, laureat [[Nagroda Nobla|Nagrody Nobla]]. |
'''Charles John Pedersen''' (ur. [[3 października]] [[1904]] w [[Pusan]], zm. [[26 października]] [[1989]] w [[Salem (New Jersey)|Salem]]) − amerykański chemik, laureat [[Nagroda Nobla|Nagrody Nobla]]<ref name="Facts" />. |
||
Urodził się w [[Korea|Korei]], jego matka była Japonką, a ojciec norweskim inżynierem, pracującym w amerykańskiej kopalni złota. Jako ośmiolatek został wysłany do [[Japonia|Japonii]], do szkoły z internatem w [[Nagasaki]], a następnie w [[Jokohama|Jokohamie]]. |
Urodził się w [[Korea|Korei]], jego matka była Japonką, a ojciec norweskim inżynierem, pracującym w amerykańskiej kopalni złota. Jako ośmiolatek został wysłany do [[Japonia|Japonii]], do szkoły z internatem w [[Nagasaki]], a następnie w [[Jokohama|Jokohamie]]. |
||
Za radą ojca wyjechał na studia do [[Stany Zjednoczone|USA]], początkowo studiował na Uniwersytecie w [[Dayton]], a następnie w [[Massachusetts Institute of Technology]]. Po ukończeniu studiów zrezygnował z uzyskania stopnia doktora (nie chciał być wspomagany przez rodziców), ale podjął w 1927 pracę w laboratorium badawczym przedsiębiorstwa [[DuPont]]. Pracował tam przez 42 lata, publikując |
Za radą ojca wyjechał na studia do [[Stany Zjednoczone|USA]], początkowo studiował na Uniwersytecie w [[Dayton]], a następnie w [[Massachusetts Institute of Technology]]. Po ukończeniu studiów zrezygnował z uzyskania stopnia doktora (nie chciał być wspomagany przez rodziców), ale podjął w 1927 pracę w laboratorium badawczym przedsiębiorstwa [[DuPont]]<ref name="Biographical" />. Pracował tam przez 42 lata, publikując ok. 28 [[publikacja naukowa|artykułów naukowych]] i uzyskując 65 [[patent]]ów<ref name="Schroeder" />. |
||
W 1967 roku, |
W 1967 roku odkrył [[etery koronowe]]<ref name="Facts" />. Stało się to przypadkiem, gdy badał wpływ [[Ligand (chemia)|ligandów]] fenolowych na katalityczne właściwości [[Tlenek wanadu(II)|tlenku wanadu(II)]] (VO). W jednej z reakcji powstała brązowawa maź, z której – z wydajnością 0,4% – wyekstrahował bezbarwne kryształy. Otrzymanym związkiem był pierwszy eter koronowy: 2,3,11,12-dibenzo-1,4,7,10,13,16-heksaoksacyklooktadeka-2,11-dien, czyli [2,8]dibenzo[18]korona[6]. Równocześnie Pedersen odkrył nieoczekiwaną właściwość uzyskanego związku: stawał się rozpuszczalny w [[metanol]]u w obecności kationu [[sód|sodowego]]. Był to pierwszy przykład związku zdolnego do [[Związki kompleksowe|kompleksowania]] kationów [[Litowce|metali alkalicznych]]<ref name="Schroeder2" />. |
||
Układy tego typu szerzej zbadali [[Jean-Marie Lehn]] oraz [[Donald Cram|Donald J. Cram]]. W 1987 wszyscy trzej zostali uhonorowani [[Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii|Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii]] za ich wkład w badania cząsteczek, które dzięki swej strukturze oddziałują w sposób wysoce selektywny z innymi cząsteczkami. |
Układy tego typu szerzej zbadali [[Jean-Marie Lehn]] oraz [[Donald Cram|Donald J. Cram]]. W 1987 wszyscy trzej zostali uhonorowani [[Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii|Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii]] za ich wkład w badania cząsteczek, które dzięki swej strukturze oddziałują w sposób wysoce selektywny z innymi cząsteczkami<ref name="NobelPrize" />. |
||
Jest jednym z niewielu noblistów z dziedzin nauk ścisłych, którzy nie mieli stopnia doktora{{fakt|data=2022-05}}. |
|||
== Przypisy == |
|||
W 1983 roku zdiagnozowano u niego nowotwór: [[szpiczak mnogi]]. |
|||
<references responsive> |
|||
<ref name="Biographical">{{cytuj | tytuł = Charles J. Pedersen. Biographical| data dostępu = 2022-05-09 | opublikowany = NobelPrize.org | url = https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1987/pedersen/biographical/ | język = en}}</ref> |
|||
== Linki zewnętrzne == |
|||
<ref name="Facts">{{cytuj | tytuł = Charles J. Pedersen. Facts| data dostępu = 2022-05-09 | opublikowany = NobelPrize.org | url = https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1987/pedersen/facts/ | język = en}}</ref> |
|||
* [https://web.archive.org/web/20060823203518/http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1987/pedersen-autobio.html Nota autobiograficzna] |
|||
<ref name="NobelPrize">{{cytuj | tytuł = The Nobel Prize in Chemistry 1987 | data dostępu = 2022-05-09 | opublikowany = NobelPrize.org | url = https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1987/summary/ | język = en}}</ref> |
|||
<ref name="Schroeder">{{cytuj | autor r= Herman E. Schroeder | redaktor = R. M. Izatt, J. S. Bradshaw | tytuł = The Pedersen Memorial Issue|rozdział=The Productive Scientific Career of Charles Pedersen (October 3, 1904–0ctober 26, 1989) | data = 1992 | isbn = 978-94-010-5118-7 | miejsce = Dordrecht | wydawca = Springer Netherlands | s = 11–21 | doi = 10.1007/978-94-011-2532-1_2 | język = en| dostęp = z}}</ref> |
|||
<ref name="Schroeder2">{{cytuj | autor r= Charles J. Pedersen | redaktor = R. M. Izatt, J. S. Bradshaw | tytuł = The Pedersen Memorial Issue|rozdział=The Discovery of Crown Ethers| data = 1992 | isbn = 978-94-010-5118-7 | miejsce = Dordrecht | wydawca = Springer Netherlands | s = 7–10 | doi = 10.1007/978-94-011-2532-1_1 | język = en| dostęp = z}}</ref> |
|||
</references> |
|||
{{Nobel Chemia}} |
{{Nobel Chemia}} |
||
Wersja z 13:36, 9 maj 2022
Charles John Pedersen (ur. 3 października 1904 w Pusan, zm. 26 października 1989 w Salem) − amerykański chemik, laureat Nagrody Nobla[1].
Urodził się w Korei, jego matka była Japonką, a ojciec norweskim inżynierem, pracującym w amerykańskiej kopalni złota. Jako ośmiolatek został wysłany do Japonii, do szkoły z internatem w Nagasaki, a następnie w Jokohamie. Za radą ojca wyjechał na studia do USA, początkowo studiował na Uniwersytecie w Dayton, a następnie w Massachusetts Institute of Technology. Po ukończeniu studiów zrezygnował z uzyskania stopnia doktora (nie chciał być wspomagany przez rodziców), ale podjął w 1927 pracę w laboratorium badawczym przedsiębiorstwa DuPont[2]. Pracował tam przez 42 lata, publikując ok. 28 artykułów naukowych i uzyskując 65 patentów[3].
W 1967 roku odkrył etery koronowe[1]. Stało się to przypadkiem, gdy badał wpływ ligandów fenolowych na katalityczne właściwości tlenku wanadu(II) (VO). W jednej z reakcji powstała brązowawa maź, z której – z wydajnością 0,4% – wyekstrahował bezbarwne kryształy. Otrzymanym związkiem był pierwszy eter koronowy: 2,3,11,12-dibenzo-1,4,7,10,13,16-heksaoksacyklooktadeka-2,11-dien, czyli [2,8]dibenzo[18]korona[6]. Równocześnie Pedersen odkrył nieoczekiwaną właściwość uzyskanego związku: stawał się rozpuszczalny w metanolu w obecności kationu sodowego. Był to pierwszy przykład związku zdolnego do kompleksowania kationów metali alkalicznych[4].
Układy tego typu szerzej zbadali Jean-Marie Lehn oraz Donald J. Cram. W 1987 wszyscy trzej zostali uhonorowani Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii za ich wkład w badania cząsteczek, które dzięki swej strukturze oddziałują w sposób wysoce selektywny z innymi cząsteczkami[5].
Jest jednym z niewielu noblistów z dziedzin nauk ścisłych, którzy nie mieli stopnia doktora[potrzebny przypis].
Przypisy
- ↑ a b Charles J. Pedersen. Facts [online], NobelPrize.org [dostęp 2022-05-09] (ang.).
- ↑ Charles J. Pedersen. Biographical [online], NobelPrize.org [dostęp 2022-05-09] (ang.).
- ↑ Herman E. Schroeder, The Productive Scientific Career of Charles Pedersen (October 3, 1904–0ctober 26, 1989), [w:] R.M. Izatt, J.S. Bradshaw (red.), The Pedersen Memorial Issue, Dordrecht: Springer Netherlands, 1992, s. 11–21, DOI: 10.1007/978-94-011-2532-1_2, ISBN 978-94-010-5118-7 (ang.).
- ↑ Charles J. Pedersen, The Discovery of Crown Ethers, [w:] R.M. Izatt, J.S. Bradshaw (red.), The Pedersen Memorial Issue, Dordrecht: Springer Netherlands, 1992, s. 7–10, DOI: 10.1007/978-94-011-2532-1_1, ISBN 978-94-010-5118-7 (ang.).
- ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1987 [online], NobelPrize.org [dostęp 2022-05-09] (ang.).
