Aleksandretta seszelska
| Psittacula wardi[1] | |||
| (E. Newton, 1867) | |||
 John Gerrard Keulemans, 1876 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
aleksandretta seszelska | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Aleksandretta seszelska (Psittacula wardi) – gatunek średniej wielkości wymarłego ptaka z rodziny papug wschodnich (Psittaculidae). Występował endemicznie na trzech spośród wysp Seszeli. Jego przedstawiciele przypominali wyglądem aleksandretty większe (Psittacula eupatria), wyróżniali się mniejszymi rozmiarami oraz brakiem różowej wstawki na obroży. Przypuszcza się, że do wymarcia przyczyniło się tępienie tych ptaków przez rolników oraz właścicieli plantacji palm kokosowych.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał brytyjski ornitolog Edward Newton w 1867. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Palaeornis wardi[3][4]. Holotyp pochodził z Mahé[5]. Obecnie (2018) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza aleksandrettę seszelską w rodzaju Psittacula[6]. Badanie z 2017 roku wykazało, że aleksandretta seszelska była blisko spokrewniona z papugą maskareńską (Mascarinus mascarin)[7]. Do czasów współczesnych (stan z 2007) przetrwało 10 okazów muzealnych[5]; w 2017 znajdowały się w zbiorach muzealnych w Cambridge (Anglia), Cambridge (Massachusetts), Liverpoolu, Nowym Jorku, Paryżu i Tring[8]. Epitet gatunkowy wardi upamiętnia Swinburne’a Warda (1830–1877), brytyjskiego delegata na Seszele[3][9]. Epitet ten znajduje się w nazwach naukowych jeszcze kilku gatunków ptaków, lecz upamiętnia inne postaci[9]. Lokalna ludność nazywała te ptaki zielonymi Cateau[3].
Ewolucja[edytuj | edytuj kod]
Według wyników badań filogenetycznych aleksandretta seszelska oddzieliła się od aleksandretty większej (P. eupatria) wskutek izolacji. Populacja, która stanowiła podwaliny dla powstania nowego gatunku – aleksandretty seszelskiej – oddzieliła się około 11 mln lat temu, kiedy poziom morza był dużo niższy, i z subkontynentu indyjskiego przedostała się na obszar dzisiejszych Seszeli[10]. Poniższy kladogram (według Jackson et al., 2015) ukazuje pozycję filogenetyczną P. wardi względem podgatunków aleksandretty większej[11]:
| |||||||||||||||||||||||||
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Aleksandretty seszelskie były średniej wielkości papugami, osiągały blisko 41 cm długości. Upierzenie było w większości zielone, wyróżniał się duży czerwony dziób, czerwona plama na skrzydle oraz długi ogon. Samce miały wąski pasek przechodzący przez policzek oraz czarną obrożę, których brakowało u samic i młodych[5][12][13]. Policzki i tył szyi pokrywał niebieskawy nalot, nie niebieskoszary jak u aleksandretty większej. Ponadto czarnej obroży nie towarzyszyła różowa. Spód ciała miał bardziej żółtawy odcień niż u przedstawicieli P. wardi. Skrzydła i ogon były krótsze oraz szersze[5].
Zasięg, ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Aleksandretta seszelska była endemitem Seszeli. Występowała na wyspach Mahé i Silhouette, jedna obserwacja pochodzi z Praslin[14][15][16]. Prawdopodobnie jej dieta składała się ze znajdowanych na drzewach i krzewach bezkręgowców[17], owoców i nasion[18]. Zjadały również kukurydzę z pól[5].
Status[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje aleksandrettę seszelską za gatunek wymarły (EX, Extinct). Była rzadka już w 1867. Newton odnotował, że na Mahé nieomal wtedy wymarła, tępiona za zjadanie dojrzałej kukurydzy z pól[5]. Rothschild odnotował w 1907, że wówczas występowała już tylko na Silhouette, gdzie niemal już wymarła[5]. W 1893 Abbott odstrzelił ostatniego osobnika na Mahé. W 1906, kiedy Nicoll odwiedził tę wyspę, gatunek prawdopodobnie był już wymarły. Do wyginięcia tej papugi przyczyniła się wycinka lasów pod plantacje kokosów właściwych oraz tępienie przez rolników[18].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Psittacula wardi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Psittacula wardi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c E. Newton. Descriptions of some new species of birds from the Seychelles islands. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 35, s. 346, 1867. DOI: 10.1111/j.1469-7998.1867.tb00433.x. (łac.).
- ↑ W. Rothschild: Extinct Birds. London: Hutchinson & Co, 1907, s. 66. (ang.).
- ↑ a b c d e f g J. P. Hume. Reappraisal of the parrots (Aves: Psittacidae) from the Mascarene Islands, with comments on their ecology, morphology, and affinities. „Zootaxa”. 1513, s. 29–31, 2007. (ang.).
- ↑ Frank Gill & David Donsker: Parrots, cockatoos. IOC World Bird List (v8.1), 25 stycznia 2018. [dostęp 2018-05-03].
- ↑ L. Podsiadlowski, A. Gamauf, T. Töpfer. Revising the phylogenetic position of the extinct Mascarene Parrot Mascarinus mascarin (Linnaeus 1771) (Aves: Psittaciformes: Psittacidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 107, s. 499–502, 2017. DOI: 10.1016/j.ympev.2016.12.022. PMID: 28017858. (ang.).
- ↑ Julian P. Hume: Extinct Birds. Bloomsbury Publishing, 2017. ISBN 978-1-4729-3745-2.
- ↑ a b James A. Jobling: Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm Publishers Ltd, 2009, s. 406. ISBN 1-4081-2501-3.
- ↑ Kundu, S., Prys-Jones RP, Groombridge, J. J.. The evolution of the Indian Ocean parrots (Psittaciformes): extinction, adaptive radiation and eustacy. „Mol. Phylogenet. Evol.”. 62 (1), s. 296–305, 2012. DOI: 10.1016/j.ympev.2011.09.025. PMID: 22019932. (ang.).
- ↑ H. Jackson, C. G. Jones, P. M. Agapow, V. Tatayah i inni. Micro-evolutionary diversification among Indian Ocean parrots: temporal and spatial changes in phylogenetic diversity as a consequence of extinction and invasion. „Ibis”. 157 (3), s. 496–510, 2015. DOI: 10.1111/ibi.12275. (ang.).
- ↑ J. C. Greenway: Extinct and Vanishing Birds of the World. New York: American Committee for International Wild Life Protection, 1967, s. 331–332. ISBN 978-0-486-21869-4. (ang.).
- ↑ J. P. Hume, M. Walters: Extinct Birds. London: A & C Black, 2012, s. 174–175. ISBN 978-1-4081-5725-1. (ang.).
- ↑ E. Newton. XXVII.-On the psittaci of the Mascarene Islands. „Ibis”. 18 (3), s. 281–289, 1876. DOI: 10.1111/j.1474-919X.1876.tb06925.x. (ang.).
- ↑ F. N. Betts, D. Vesey-Fitzgerald. XXV.- The Birds of the Seychelles.- I. The Endemic Birds. „Ibis”. 82 (3), s. 480–504, 1940. DOI: 10.1111/j.1474-919X.1940.tb01669.x. (ang.).
- ↑ R. Gaymer, R. A. A. Blackman, P. G. Dawson, M. Penny i inni. The endemic birds of Seychelles. „Ibis”. 111 (2), s. 157–176, 1969. DOI: 10.1111/j.1474-919X.1969.tb02524.x. (ang.).
- ↑ E. Newton. On the land-birds of the Seychelles archipelago. „Ibis”. 9 (3), s. 335, 1867. DOI: 10.1111/j.1474-919X.1867.tb06435.x. (ang.).
- ↑ a b BirdLife International, Palaeornis wardi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2017-3 [dostęp 2018-05-03] (ang.).