Hawajka złotogłowa
| Rhodacanthis palmeri[1] | |
| Rothschild, 1892 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
hawajka złotogłowa |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Hawajka złotogłowa[3] (Rhodacanthis palmeri) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae), podrodziny łuskaczy(Carduelinae). Endemit Hawaiʻi. Wymarł w latach 90. XIX wieku.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Walter Rothschild w 1892 na łamach The Annals and magazine of natural history. Holotyp pochodził z Hawaiʻi. Autor zamieścił jedynie opisy upierzenia samców, samic i ptaków młodych, bez dodatkowych informacji o ich zachowaniu. Nadał nowemu gatunkowi nazwę Rhodacanthis palmeri[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza hawajkę złotogłową w rodzaju Rhodacanthis, uznaje ją za gatunek monotypowy[5]. Rothschild opisał również drugi gatunek, hawajkę żółtawą (R. flaviceps). Okazy dla Rothschilda, zafascynowanego rzadkimi, ginącymi i ciekawymi gatunkami, odławiał Henry Palmer. Uznał on zaobserwowane hawajki za jeden gatunek, jednak później Rothschild wyodrębnił hawajki złotogłowe jako większe od żółtawych i o bardziej pomarańczowych głowach. W przypadku hawajek żółtawych ptaki odłowione w 1891 były ostatnimi widzianymi. Hawajki złotogłowe odnotowywano jeszcze przez kilka kolejnych lat[6]. Rothschild wzmiankuje, że niedługo po odkryciu gatunku kolejne okazy pozyskał Robert Cyril Layton Perkins, który sporządził również obserwacje dotyczące owych pomarańczowogłowych hawajek[7]. Nie jest jednak jasne, czy hawajki żółtawe można by uznać za osobny gatunek. Mogły to być ptaki młodociane lub pierwszoroczne, wobec tego brak późniejszych odnotowań byłby logiczny – gatunek stał na skraju wymarcia, więc młode nie pojawiały się. Notatki Palmera zostały przekazane przez Rothschilda do Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, jednak wiele z nich zostało potem zniszczonych przez pracowników muzeum[6].
Rdzenni mieszkańcy Hawajów nazywali te ptaki Poupou lub Hopue, ale nie byli z nimi dobrze zaznajomieni[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Wymiary podane przez Rothschilda, oryginalne podane w calach: długość ciała – 223 mm, długość górnej krawędzi dzioba – 21 mm, długość skrzydła – 105 mm, długość ogona – 75 mm, długość skoku – 28 mm[4].
Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U samca głowa i gardło intensywnie pomarańczowoczerwone. Grzbiet i pozostała część wierzchu ciała oliwkowozielone, matowe. W niższej części kupra kolor przechodzi w ciemnopomarańczowy, matowy; tak samo na pokrywach nadogonowych. Skrzydła i sterówki ciemne, czarnobrązowe; pióra na krawędziach żółte. Niższa część gardła i pozostała część spodu ciała matowa, żółtopomarańczowa. W niższej części brzucha i na pokrywach podogonowych pióra znacznie jaśniejsze. Dziób niebieskobrązowy, nogi ciemnoszare, tęczówka czerwona[4].
U samicy wierzch głowy, kark, boki głowy i wierzch ciała oliwkowozielone, niższa część kupra i pokrywy nadogonowe jasnozielone (autor określił ten kolor parrot-green). Czoło jaśniejsze w stosunku do reszty głowy. Lotki i sterówki jasnozielono obrzeżone. Spód ciała matowy, jasnozielony, w niższej części brzucha i na pokrywach podogonowych biały z zielonym nalotem[4].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Hawajki złotogłowe zamieszkiwały lasy Acacia koa na wysokości około 1200–1500 m n.p.m. (oryginalne wartości podano w stopach)[8]. Według Palmera były to ptaki pozbawione lęku i łatwe do podejścia. Zjadały nasiona A. koa, w żołądkach znaleziono również nasiona innych roślin (jedna z nich miała się zwać Alaii). Podobnie jak hawajki papużkowate (Loxioides bailleui) sporadycznie jadły też gąsienice. Samice i młode były trudne do dostrzeżenia w listowiu. Zawołanie było, według Palmera, niskim gwizdem, brzmiącym jak wydłużone łiik. Składało się z dwóch lub trzech dźwięków, obniżających się ku końcowi; brzmiało melancholicznie. Palmerowi udało się je zwabić przez imitowanie ich zawołania. Perkins opisał również samicę wydającą z siebie pojedynczy, głęboki dźwięk o charakterze alarmu[7]:
Pewnego razu, gdy zastrzeliłem samca, słyszałem jego partnerkę ciągle wydającą z siebie ten dźwięk, kontynuowała to przez jakieś 5 minut, ale zdawała się mieć jakieś brzuchomówcze zdolności: głos dochodził to z przodu, to z tyłu, to blisko, to daleko; było to całkiem niemożliwe, by ptak przelatywał uciekając mojej uwadze.
Brak informacji o rozrodzie[7].
Status[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje hawajkę złotogłową za wymarłą (EX, Extinct)[9]. Ostatni raz odnotowano hawajkę złotogłową w 1896[6]. Zaledwie 10 lat później amerykański ornitolog Henry Henshaw nie stwierdził już obecności tych ptaków na wyspie. Spreparowane okazy przechowywane są w Cambridge, Londynie, Nowym Jorku i Filadelfii. Przyczyny wymarcia nie są jasne. Możliwe, że za wymarcie tych hawajek odpowiadają niszczenie środowiska i wprowadzona ptasia malaria[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rhodacanthis palmeri, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Rhodacanthis palmeri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Drepanidini Cabanis, 1847 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-27].
- ↑ a b c d W. Rothschild. Descriptions of seven new species of birds from the Sandwich Islands. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth Series. 10, s. 110, 1892.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-27]. (ang.).
- ↑ a b c Foreword. W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (ed.): Handbook of the Birds of the World. T. 7. Jacamars to Woodpeckers. Lynx Edicions, 2002. ISBN 84-87334-37-7.
- ↑ a b c d Lionel Walter Rothschild: The avifauna of Laysan and the neighbouring islands : with a complete history to date of the birds of the Hawaiian possessions. 1893–1900, s. 203–204.
- ↑ David Sharp: Fauna hawaiiensis. T. 1 pt. 4. 1902–1906, s. 438.
- ↑ a b Greater Koa-finch Rhodacanthis palmeri. BirdLife International. [dostęp 2016-10-13].