Hawajka szkarłatna
| Himatione fraithii[1] | |||
| Rothschild, 1892 | |||
 U góry po lewej dorosła samica, u góry po prawej dorosły samiec, u dołu po prawej osobnik młodociany; u dołu po lewej hawajka karminowa (H. sanguinea) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
hawajka szkarłatna | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Hawajka szkarłatna[3] (Himatione fraithii) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Występował endemicznie na wyspie Laysan wchodzącej w skład Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich; wymarł w 1923.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Walter Rothschild w 1892 na łamach The Annals and magazine of natural history. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Himatione fraithii[4]. Holotyp odłowił na Laysan Henry Palmer 18 czerwca 1892[5]. Choć w pierwszym opisie gatunku Rothschild użył epitetu gatunkowego fraithii[4], w The avifauna of Laysan and the neighbouring islands zamienił go na freethi[6]. Pochodzenie tego epitetu nie jest jasne. Być może upamiętnia George’a Douglasa Freetha, zarządcę wyspy Laysan i dyrektora firmy wydobywającej na niej guano[7]. Łącznie w literaturze pojawiły się 4 różne epitety gatunkowe: fraithii, freethi, fraithi i freethii[8]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) uznaje nazwę Himatione fraithii[9].
Niektórzy autorzy uznają hawajkę szkarłatną i karminową (H. sanguinea) za jeden gatunek; IOC uznaje ją jednak za odrębny gatunek[9]. Po raz pierwszy takiej klasyfikacji dokonał Ernst Hartert w 1919, uznawało ją wielu XX-wiecznych ornitologów. Olson & James (1982) zaproponowali podniesienie hawajki szkarłatnej do rangi gatunku, co poparli późniejsi autorzy (m.in. Pratt & Pratt [2001], James [2004] & Pratt [2005])[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 13[10]–15[4] cm. U holotypu długość górnej krawędzi dzioba wyniosła około 14 mm, długość skrzydła 67 mm, długość ogona 60 mm, długość skoku 23 mm[10]. Broda, gardło, pierś i górna część brzucha jaskrawa, szkarłatna ze złotopomarańczowym nalotem. Wierzch ciała pomarańczowoczerwony. Niższa część brzucha popielata. Pokrywy podogonowe szarawe. Skrzydła, ogon, dziób, nogi i stopy ciemnobrązowe. Tęczówka czarna[10]. Samica upierzona była podobnie jak samiec, ale nieco mniej intensywnie[4][6].
Zasięg, ekologia[edytuj | edytuj kod]
Hawajka szkarłatna była endemitem wyspy Laysan[11]. Według Palmera hawajki te zwykle przebywały w parach, poruszały się bardzo energicznie. Żywiły się owadami i nektarem. Pieśń składała się z kilku niskich dźwięków, była przyjemna w odbiorze. Freeth przekazał Palmerowi, że najlepiej rozwinięte pieśni hawajki te śpiewały w styczniu i lutym, do tego o tej porze roku u hawajek szkarłatnych na głowie pojawiał się złoty połysk. Zdaniem Palmera właśnie wtedy trwał sezon lęgowy tych ptaków[6].
Status[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje gatunek za wymarły (EX, Extinct). Tragiczne w skutkach dla hawajek okazało się wprowadzenie na wyspę królików, które wyjadły większość roślinności wyspy[11]. Na wyspie około 1890 rozpoczęto wydobycie guana. W 1904 okazało się, że kopalnie są nierentowne, w związku z czym zadecydowano o wprowadzeniu na wyspę królików, aby sprzedawać ich mięso. Do 1923 króliki zjadły całą roślinność na wyspie, pozostawiając jedynie piaszczysty obszar z pojedynczymi drzewami. W 1911 populacja tych ptaków wynosiła około 300 osobników. Do 1923 przeżyły trzy, zaobserwowali je członkowie ekspedycji Tanager (m.in. Alexander Wetmore)[10]. W 1923 wyspę nawiedził silny sztorm, podczas którego padły ostatnie 3 hawajki szkarłatne[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Himatione fraithii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Himatione fraithii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Drepanidini Cabanis, 1847 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-27].
- ↑ a b c d Walter Rothschild. XI.–Descriptions of seven new species of birds from the Sandwich Islands. „Annals And Magazine of Natural History”. ser. 6, vol. 10, s. 109, 1892.
- ↑ Ernst Hartert. Types of Birds in the Tring Museum. B. Types in the General Collection (Part 1). „Novitates Zoologicae”. 26, s. 171, 1919.
- ↑ a b c Walter Rothschild: The avifauna of Laysan and the neighbouring islands. 1893–1900.
- ↑ Alan P. Peterson: Zoological Citation Notes --F. Zoonomen, 1 listopada 2016. [dostęp 2017-03-16].
- ↑ a b Peter Pyle. Nomenclature of the Laysan Honeycreeper Himatione (sanguinea) fraithii. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 131 (2). s. 116–117.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-27]. (ang.).
- ↑ a b c d Julian P. Hume, Michael Walters: Extinct Birds. A&C Black, 2012, s. 311. ISBN 978-1-4081-5861-6.
- ↑ a b c Laysan Honeycreeper Himatione fraithii. BirdLife International. [dostęp 2017-03-16].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- 10 amazing birds that have gone extinct. BirdLife International, 24 stycznia 2017. [dostęp 2017-03-16].