Flagi Austro-Węgier

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Obraz Kaisers Dank autorstwa Ludwiga Kocha z 1915 r. Widoczne zróżnicowane flagi używane w Austro-Węgrzech

Flagi Austro-Węgier – Austro-Węgry ze względu na specyficzną formę państwowości (połączenie unią realną dwóch formalnie suwerennych państw: Cesarstwa Austriackiego oraz Królestwa Węgier), nie posiadały jednej oficjalnej flagi państwowej, co było sytuacją nietypową wśród państw europejskich przełomu XIX – XX w. W praktyce, w zależności od sytuacji do reprezentowania wspólnego państwa stosowano różne flagi.

Flagi jako „symbol państwowy”[edytuj | edytuj kod]

  • Najczęściej jako pojedynczy symbol całego państwa wykorzystywano czarno-żółtą flagę w barwach panującej dynastii Habsburgów (używaną wcześniej jako flaga Cesarstwa Austrii), a zawarte na niej kolory miały symboliczne znaczenie dla monarchii jako tzw. „barwy imperialne” (Reichsfarben). Jednocześnie popularną praktyką było stosowanie flagi czarno-żółtej do reprezentowania austriackiej części państwa (Przedlitawii) oraz czerwono-biało-zielonej dla części węgierskiej (Zalitawii), a także wieszanie obu tych flag razem jako równorzędnych (np. podczas uroczystości państwowych czy w ambasadach i poselstwach)[1][2][3][4].
  • W roli symbolu państwowego wykorzystywano również sztandar cesarski[5][6], wieszany np. w ambasadach (wespół z flagami: czarno-żółtą oraz czerwono-biało-zieloną)[1]. Pełnił on również rolę oficjalnego sztandaru Armii Austro-Węgier[4].
  • Oprócz tego na mocy ugody węgiersko-chorwackiej z 1868 r. ustalono, iż w czasie sesji wspólnego parlamentu w Budapeszcie wywieszane będą dwie flagi: czerwono-biało-zielona (Królestwa Węgier) oraz czerwono-biało-niebieska (Królestwa Chorwacji, Slawonii i Dalmacji). Natomiast w Wiedniu przed pałacem Schönbrunn, stosowano praktykę wieszania trzech flag: czarno-żółtej, czerwono-biało-zielonej oraz czerwono-biało-niebieskiej[7][8]. W Królestwie Chorwacji, Slawonii i Dalmacji flaga ta miała status oficjalnej flagi cywilnej dopuszczonej do użytku w zakresie autonomii. Do użytku dopuszczano również flagę austriacką (czarno-żółtą) oraz węgierską (czerwono-biało-zieloną), a także flagi regionalnych ośrodków administracyjnych. Natomiast wieszanie innych flag cywilnych lub o charakterze politycznym było prawnie zabronione[b], i wiązało się z karą grzywny od 2 do 200 koron lub aresztem od 6 godzin do 14 dni, oraz konfiskatą flagi. Oficjalnie flaga królestwa obowiązywała w wersji z herbem ukoronowanym węgierską koroną św. Stefana (podkreślając podległość królestwa względem rządu w Budapeszcie), jednak popularnie (choć nieoficjalnie) stosowano również wariant herbu z „neutralną” koroną podkreślając własną niezależność[9][10]
  • Z austro-węgierską „flagą państwową” często błędnie utożsamiana jest (zwłaszcza współcześnie) bandera austro-węgierskiej marynarki handlowej, która na mocy dekretu z 18 lutego 1869 r. zyskała również status flagi konsularnej (jako symbol „korporacyjnej jedności” w austro-węgierskim systemie konsularnym). Wywieszanie jej w urzędach konsularnych miało szczególne znaczenie w miastach portowych, umożliwiając kapitanom statków łatwą identyfikację właściwego urzędu. Na polecenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych konsulaty zaopatrywane były we flagi przez cesarski i królewski Urząd Morski w Trieście, posiadający duży zapas bander na potrzeby marynarki handlowej. Flaga ta była jednak stosowana jedynie w konsulatach, natomiast w mających wyższą rangę pozostałych placówkach dyplomatycznych wieszano odpowiednio flagi czarno-żółtą i czerwono-biało-zieloną (w poselstwach), oraz czarno-żółtą i czerwono-biało-zieloną wespół ze sztandarem cesarskim (w ambasadach)[1][13].
  • Flaga konsularna (1869–1918)
    Flaga konsularna (1869–1918)

Bandery[edytuj | edytuj kod]

  • Początkowo marynarka handlowa używała bandery z czasów Cesarstwa Austrii wprowadzonej w 1786 r. mającej analogiczną formę do flagi Arcyksięstwa Austriackiego (czerwono-biało-czerwona z herbem). Sytuacja uległa zmianie w 1869 r. kiedy to na jej potrzeby wprowadzono nową banderę stanowiącą połączenie dotychczasowej (czerwono-biało-czerwonej) z barwami flagi Królestwa Węgier (czewrono-biało-zielonej), z jednoczesnym umieszczeniem na niej dwóch herbów: austriackiego i węgierskiego. Nowa bandera miała być użytkowana na statkach morskich oraz statkach żeglugi śródlądowej operujących na wodach zagranicznych i międzynarodowych, stanowiąc niejako „kompromis” pomiędzy obiema częściami państwa. Inaczej wyglądała sytuacja na austro-węgierskich wodach terytorialnych gdzie w dalszym ciągu obowiązywało użytkowanie starej bandery. Sytuację dodatkowo zaczął komplikować fakt, że na terenach administrowanych przez Królestwo Węgier zaczęto używać nieoficjalnej bandery w barwach węgierskich (czewrono-biało-zielonych) z herbem Krajów Korony św. Stefana. Aby ukrócić ten proceder i ujednolicić bandery marynarki handlowej, w 1894 r. nakazano stosowanie bandery „kompromisowej” na wszystkich jednostkach floty handlowej, do czego Węgrzy i tak się nie zastosowali, w dalszym ciągu używając bandery we własnych barwach[14][15][16].
  • Bandera austro-węgierskiej marynarki handlowej (1867–1869)[16]
    Bandera cywilna Bandera austro-węgierskiej marynarki handlowej (1867–1869)[16]
  • Bandera austro-węgierskiej marynarki handlowej (1869–1918)[11][16][14][15][4]
    Bandera cywilna Bandera austro-węgierskiej marynarki handlowej (1869–1918)[11][16][14][15][4]
  • Nieoficjalna bandera stosowana na statkach pływających na terytorium pod administracją węgierską[16]
    Wersja de factoBandera cywilna Nieoficjalna bandera stosowana na statkach pływających na terytorium pod administracją węgierską[16]
  • Marynarka wojenna (Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine) przez cały okres swojego istnienia używała bandery czerwono-biało-czerwonej z herbem (z 1786 r.), dzieląc ją również z marynarką handlową. Po wprowadzeniu nowej bandery cywilnej w 1869 r., w praktyce bandera czerwono-biało-czerwona stała się wyłączną banderą marynarki wojennej, jednak oficjalnie ten fakt zatwierdzono dopiero w 1894 r. W 1915 r. opracowano nową banderę marynarki wojennej, która jednak nigdy nie została wprowadzona, ze względu na toczącą się wojnę[17][16].

Flagi regionalne[edytuj | edytuj kod]

Oprócz flag o charakterze „ogólnopaństwowym” poszczególne Kraje Koronne oraz Kraje Korony Świętego Stefana wchodzące w skład cesarstwa posiadały własne flagi stosowane w zakresie lokalnym.

Przedlitawia
Położenie Region Ośrodek adm. Flaga
Arcyksięstwo Austrii przed Anizą
(Dolna Austria) 		Wiedeń
Arcyksięstwo Austrii za Anizą
(Górna Austria) 		Linz
Królestwo Czech Praga
Królestwo Dalmacji Zadar
Królestwo Galicji i Lodomerii Lwów
(1849–1890)


(1890–1918)

Książęce Hrabstwo Tyrolu Innsbruck
Księstwo Bukowiny Czerniowce
Księstwo Górnego i Dolnego Śląska Opawa
Księstwo Karyntii Klagenfurt
Księstwo Krainy Lublana
Księstwo Salzburga Salzburg
Księstwo Styrii Graz
Margrabstwo Moraw Brno
Pobrzeże Austriackie, w tym:

Wolne cesarskie miasto Triest

Książęce Hrabstwo Gorycji i Gradyski

Margrabstwo Istrii

Triest

Triest

Gorycja

Poreč


(Pobrzeże Austriackie)


(Wolne cesarskie miasto Triest)


(Książęce Hrabstwo Gorycji i Gradyski)


(Margrabstwo Istrii)

Vorarlberg Bregencja
Zalitawia
Położenie Region Ośrodek adm. Flaga
Królestwo Węgier Budapeszt
Księstwo Siedmiogrodu Sybin
Województwo Serbii
i Temeszwarskiego Banatu 		Timișoara
Trójjedyne Królestwo Chorwacji,
Slawonii i Dalmacji 		Zagrzeb
Królestwo Chorwacji Zagrzeb
na podstawie źródła[19]
Królestwo Slawonii Osijek
na podstawie źródła[19]
Fiume i terytoria przyległe Rijeka
(daw. Fiume)
Kondominium
Położenie Region Ośrodek adm. Flaga
Kondominium Bośni i Hercegowiny Sarajewo

Przykłady stosowania w epoce[edytuj | edytuj kod]

  • Wiedeń ulica Praterstrasse, 1917 r.
    Wiedeń ulica Praterstrasse, 1917 r.
  • Austro-Węgierski plakat propagandowy zachęcający do zakupu obligacji wojennych
    Austro-Węgierski plakat propagandowy zachęcający do zakupu obligacji wojennych
  • Pocztówki propagandowe przedstawiające flagi państw centralnych. Flaga Austro-Węgier przedstawiona jako czarno-żółta
    Pocztówki propagandowe przedstawiające flagi państw centralnych. Flaga Austro-Węgier przedstawiona jako czarno-żółta
  • Pocztówka propagandowa upamiętniająca odbicie twierdzy Przemyśl. Austro-Węgry reprezentowane przez flagę czarno-żółtą oraz czerwono-biało-zieloną
    Pocztówka propagandowa upamiętniająca odbicie twierdzy Przemyśl. Austro-Węgry reprezentowane przez flagę czarno-żółtą oraz czerwono-biało-zieloną
  • Bandera marynarki handlowej i austriackie proporczyki na francuskiej ilustracji reklamującej węgierski pawilon podczas wystawy światowej w 1900 r.
    Bandera marynarki handlowej i austriackie proporczyki na francuskiej ilustracji reklamującej węgierski pawilon podczas wystawy światowej w 1900 r.
  • Cesarz Franciszek Józef I w Merano (flaga czarno-żółta), 1900 r.
    Cesarz Franciszek Józef I w Merano (flaga czarno-żółta), 1900 r.
  • Wizyta cesarza Franciszka Józefa I w Zagrzebiu, flagi czerwono-biało-niebieskie (chorwackie), 1895 r.
    Wizyta cesarza Franciszka Józefa I w Zagrzebiu, flagi czerwono-biało-niebieskie (chorwackie), 1895 r.
  • Ceremonia otwarcia tunelu w Bohnij (flagi dwu-kolorowe[d]), 1906 r.
    Ceremonia otwarcia tunelu w Bohnij (flagi dwu-kolorowe[d]), 1906 r.
  • Koszary armii austro-węgierskiej (flaga dwu-kolorowa[d]), 1910 r.
    Koszary armii austro-węgierskiej (flaga dwu-kolorowa[d]), 1910 r.
  • Parada wojskowa w Wiedniu (flagi dwu-kolorowe[d]), 1913 r.
    Parada wojskowa w Wiedniu (flagi dwu-kolorowe[d]), 1913 r.
  • Sztandar cesarski na samochodzie arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w dniu zamachu na jego życie, 1914 r.
    Sztandar cesarski na samochodzie arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w dniu zamachu na jego życie, 1914 r.
  • Żołnierze 17 Pułku Piechoty z flagą dwu-kolorową[d], 1914 r.
    Żołnierze 17 Pułku Piechoty z flagą dwu-kolorową[d], 1914 r.
  • Cesarz Karol I wizytujący Pergine (flagi dwu- i trzy-kolorowe[d]), 1917 r.
    Cesarz Karol I wizytujący Pergine (flagi dwu- i trzy-kolorowe[d]), 1917 r.
  • Cesarz Karol I wizytujący oddziały w Ożydowie (flagi dwu- i trzy-kolorowe[d]), 1917 r.
    Cesarz Karol I wizytujący oddziały w Ożydowie (flagi dwu- i trzy-kolorowe[d]), 1917 r.
  • Cesarz Karol I przed flagą węgierską, 1917 r.
    Cesarz Karol I przed flagą węgierską, 1917 r.
  • Cesarz Karol I w Tyrolu południowym (flaga dwu-kolorowa[d]), 1917 r.
    Cesarz Karol I w Tyrolu południowym (flaga dwu-kolorowa[d]), 1917 r.
  • SMS „Gäa” - austro-węgierski transportowiec torped z banderą marynarki wojennej, okres I wojny światowej.
    SMS „Gäa” - austro-węgierski transportowiec torped z banderą marynarki wojennej, okres I wojny światowej.
  • SS „Carniola” – austro-węgierski cywilny parowiec z banderą marynarki handlowej, 1912 r.
    SS „Carniola” – austro-węgierski cywilny parowiec z banderą marynarki handlowej, 1912 r.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Jeden z wariantów.
  2. ↑ Wyjątkowo dopuszczano taką możliwość w przypadku np. wizyt zagranicznych dygnitarzy
  3. ↑ Teoretycznie w 1915 r. zastąpiona nową banderą, jednak w praktyce pozostała w użyciu do końca istnienia państwa[16].
  4. ↑ a b c d e f g Fotografia czarno-biała uniemożliwia bezsporną identyfikację flagi.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Rudolf Agstner, Austria(-Hungary) and Its Consulates in the United States of America since 1820, LIT Verlag, 2012, s. 45.
  2. ↑ The FAME: Austria-Hungary, 1868 – 1918 [online], zeljko-heimer-fame.from.hr [dostęp 2022-06-02].
  3. ↑ Kaisertum Österreich – deutsche-schutzgebiete.de [online], 7 lipca 2017 [dostęp 2022-06-02] (niem.).
  4. ↑ a b c d e Brockhaus Konversationslexikon, wyd. 14, Berlin/Wiedeń: F. A. Brockhaus, 1894, s. 727.
  5. ↑ Noah Webster, E.T. Roe, Charles Leonard-Stuart, Webster’s new illustrated dictionary, with U.S. census and maps, based upon the unabridged dictionary of Noah Webster, LL. D., New York, Syndicate Publishing Company, 1911, s. 406 [dostęp 2022-06-09].
  6. ↑ Encyclopedia Britannica: Flags, t. 10, Encyclopedia Britannica, 1911 [dostęp 2022-06-09].
  7. ↑ The Hungaro-Croatian Compromise of 1868 (The Nagodba), II [online], h-net.org [dostęp 2021-09-23] [zarchiwizowane z adresu 2012-02-10].
  8. ↑ Josip Pliverić, Spomenica o državnopravnih pitanjih hrvatsko-ugarskih, Zagrzeb: Kr. Zemaljska Tisk, 1907, s. 50.
  9. ↑ Jelena Boršak-Marijanović: Zastave kroz stoljeća. Zagrzeb: Hrvatski Povijesni Muzej, 1996, s. 110. ISBN 953-6046-07-5.
  10. ↑ Croatia – Historical Flags (1848-1918) [online], www.fotw.info [dostęp 2022-05-12].
  11. ↑ a b Album of standards, flags and pennants of the Russian Empire and foreign states [online], s. 39 [dostęp 2022-01-18] (ros.).
  12. ↑ The FAME: Austria [online], zeljko-heimer-fame.from.hr [dostęp 2022-03-14].
  13. ↑ Rudolf Agstner: Handbuch des k. (u.) k. Konsulardienstes. Wiedeń: New Academic Press, 2018, s. 3, 51.
  14. ↑ a b ÖNB-ALEX – Reichsgesetzblatt 1849-1918 (s. 143) [online], alex.onb.ac.at [dostęp 2022-06-02].
  15. ↑ a b ÖNB-ALEX – Reichsgesetzblatt 1849-1918 (s. 145) [online], alex.onb.ac.at [dostęp 2022-06-02].
  16. ↑ a b c d e f g h The FAME: Austria-Hungary – Maritime Flags [online], zeljko-heimer-fame.from.hr [dostęp 2022-03-14].
  17. ↑ a b Hadi- és Hajóhadparancs. | Turul 1883-1950 | Kézikönyvtár [online], www.arcanum.com [dostęp 2022-01-18].
  18. ↑ The FAME: Austria-Hungary, 1915 [online], from.hr [dostęp 2024-04-23].
  19. ↑ a b The FAME: Austria-Hungary – Crown Lands, part II: Transleithnia and Bosnia & Herzegovina [online], zeljko-heimer-fame.from.hr [dostęp 2022-03-14].
Flagi państw Europy
Państwa niepodległe
Terytoria zależne
Państwa nieuznawane
na arenie międzynarodowej
Inne podmioty prawa międzynarodowego
Podmioty międzynarodowe

  1. ↑ Republika Kosowa jest uznawana przez 97 ze 193 państw członkowskich ONZ, 22 z 27 UE i 26 z 30 NATO, w tym Polskę.
  2. ↑ Mołdawska Republika Naddniestrza nie jest uznawana przez żadne państwo
  3. ↑ Zakon stanowi suwerenny podmiot prawa międzynarodowego
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Flagi_Austro-Węgier&oldid=73580596”