Mimo zmiany klimatu, duże czapy lodowe i lądolody przetrwały jeszcze kilka tys. lat (do ok. 8–7 tys. lat BP), co miało decydujące znaczenie dla cyrkulacji atmosfery i klimatu Ziemi w tym czasie. Dlatego wczesny holocen (11,65 do 8/7 tys. lat BP) cechował się nawrotami zimna (np. preboreal oscilation, 8,2 ka event) wynikającymi z interakcji między oceanami a zanikającymi lądolodami.
Środkowy holocen często określany jest optimum klimatycznym holocenu, jednak przypisywany mu ciepły klimat (najcieplejszy w holocenie) miał miejsce w wyższych szerokościach geograficznych, co było rekompensowane ochłodzeniem klimatu np. w obszarze śródziemnomorskim.
Klimat późnego holocenu (ostatnie 4–5 tys. lat) stopniowo ochładza się w wyniku zmian parametrów orbity Ziemi[2][3] (cykle Milankovicia). W tym czasie wielokrotnie powtarzające się oscylacje lodowców górskich zwiększają stopniowo zasięg by osiągnąć postglacjalne maksimum podczas małej epoki lodowej (1300 do 1950 r.). Dlatego późny holocen określany jest także jako neoglacjał.
Podział holocenu
Na podstawie badań paleobotanicznych, głównie analiz pyłkowych (polegających na procentowym określeniu udziału pyłków roślin w osadach głównie jeziornych i torfowych – gdyż tam zachowują się najlepiej) podzielono holocen na okresy klimatyczne (Klasyfikacja Blytta-Sernandera) o nazwach odpowiadającym chronozonom według chronologii skandynawskiej zaproponowanej przez Mangerud i in. w 1974[4]:
5000–2500 14 C BP – subboreał – okres subborealny (oziębienie, potem cieplej)
8000–5000 14 C BP – atlantyk – okres atlantycki (ciepło, wilgotno)
9000–8000 14 C BP – boreał – okres borealny (zimno sucho, coraz cieplej)
10 000–9000 14 C BP – preboreał – okres preborealny
To pierwsza propozycja podziału holocenu oparta na datach radiowęglowych. Okrągłe daty w tysiącach lat wzbudziły zastrzeżenia, poszczególne przedziały czasowe tych faz zostały później mocno skrytykowane i zmodyfikowane[potrzebny przypis].
W holocenie strefy klimatyczne przesuwają się na północ, dochodzi też do znacznych zmian roślinności i gleby. Współczesna flora Polski ukształtowała się właśnie w holocenie, po ustąpieniu lodowców z terenu Polski. Jednak niektóre rośliny flory wysokogórskiej Polski są reliktami plejstoceńskimi[potrzebny przypis].
Fauna
Nastąpiło wymieranie gatunków przystosowanych do życia w dotychczasowych warunkach (mamuty, nosorożce włochate). Udomowiono wiele gatunków zwierząt. Rozwój cywilizacyjny powoduje zmiany w środowisku.
↑Mayewski P.A., Rohling E., Stager C., Karlén W., Maasch K., Meeker L.D., Meyerson E., Gasse F., van Kreveld S., Holmgren K., Lee-Thorp J., Rosqvist G., Rack F., Staubwasser M., Schneider R.: Holocene climate variability.. 2004. (ang.).
↑Gorman C. (1971) The Hoabinhian and After: Subsistence Patterns in Southeast Asia during the Late Pleistocene and Early Recent Periods. World Archaeology 2: 300–320
Poziomo zaznaczono ery; W lewych kolumnach znajdują się okresy; prawa kolumna: pogrubionym tekstem zaznaczone są epoki; zwykłym tekstem zaznaczone są wieki