Melbourne
| |||||
Dewiza: (łac.) Vires Acquirit Eundo (ang.) We Gather Strength as We Go (pl.) Cnotą Osiągniemy Sławę[a] | |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Stan | |||||
Data założenia |
30 sierpnia 1835 | ||||
Prawa miejskie |
1847 | ||||
Burmistrz | |||||
Powierzchnia |
9901 km² | ||||
Populacja (2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Nr kierunkowy |
0370 | ||||
Kod pocztowy |
3000–3207 | ||||
Położenie na mapie Wiktorii | |||||
Położenie na mapie Australii | |||||
37°48′S 144°57′E/-37,800000 144,950000 | |||||
Strona internetowa |
Melbourne (wym. [ˈmelbən] lub [ˈmɛlbərn]) – w latach 1901–1927 stolica Australii[2], największe miasto stanu Wiktoria[3] oraz drugie pod względem wielkości w Australii (po Sydney)[4], z liczbą ludności wynoszącą 4,7 mln mieszkańców[1]. Uznane przez czasopismo „The Economist” za „Najlepsze miasto do życia na świecie” w latach 2011–2015[5]. W Melbourne – obok Sydney – znajduje się największe skupisko polonijne Australii[6]. Siedziba konsula honorowego Polski[7].
Toponimia
Nazwa miasta pochodzi od posiadłości rodowej jednego z brytyjskich premierów – Williama Lamba, wicehrabiego Melbourne. Majątek ten znajdował się w pobliżu wsi Melbourne w hrabstwie Derbyshire w Anglii.
Geografia
Melbourne położone jest w południowo-wschodniej części kontynentu australijskiego i jest najbardziej na południe wysuniętą stolicą kontynentu. Miasto położone jest nad zatoką Port Phillip u ujścia rzeki Yarra, której aborygeńska nazwa oznacza płynącą wodę. We wschodniej części miasta położone są Góry Dandenong.
Klimat
Klimat Melbourne charakteryzuje się, jako przejściowy morski z dobrze zauważalnymi wahaniami wilgotności – względnie dużymi opadami zimą (czerwiec-sierpień) i suchym latem (grudzień-luty). Powodem tego jest położenie Melbourne znajdującego się na pograniczu dwóch stref: gorącej śródlądowej i zimnej południowo-oceanicznej.
Dzienne różnice temperatur są najbardziej zauważalne wiosną i latem. Spowodowane jest to tworzeniem się wtedy chłodnych frontów atmosferycznych nadchodzących od strony morza. Są one przyczyną szeregu zjawisk takich jak: burze i wichury, duże zmiany temperatur oraz intensywne deszcze. Występują one przelotnie. Są często uciążliwe i znacznie obniżają temperaturę, ale też szybko mijają i bardzo szybko „rozpogadza się”, rośnie nasłonecznienie i z tym temperatura, które szybko ustępują na rzecz wcześniejszych opadów. Takie wahania pogodowe zdarzają się wielokrotnie w ciągu dnia.
Melbourne zimą jest najchłodniejszą spośród wszystkich stolic stanów kontynentalnej Australii. Najniższą zanotowaną temperaturą była: –2,8 °C, z 4 lipca 1901 r. Jakkolwiek zima w Melbourne jest bogata w opady, to śnieg występuje tu niezwykle rzadko. Ostatni opad śniegu z deszczem wystąpił w centrum miasta 25 sierpnia 1986 r., zaś sam śnieg spadł po raz ostatni we wschodnich dzielnicach i Mount Dandenong 10 sierpnia 2005 r. Zjawisko to się powtarzało 15 października 2006 r., 25 grudnia 2006 r. i 10 sierpnia 2008 r.
Wiosną Melbourne zwykle należy do długiej pory wpółsuchej, ze skąpymi opadami deszczu i bezchmurnym niebem. Lato przypada na styczeń i luty, gdzie dzienny wzrost temperatury w porównaniu z Sydney jest podobny. Letnie dni w Melbourne są znacznie wydłużone i wyjątkowo gorące. Najwyższa zanotowana temperatura wyniosła 46,4 °C (7 lutego 2009).
Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Średnie temperatury w dzień [°C] | 26.3 | 26.6 | 24.4 | 21.0 | 17.5 | 14.8 | 14.2 | 15.7 | 17.7 | 20.1 | 22.6 | 24.4 | 20,4 |
Średnie dobowe temperatury [°C] | 21.0 | 21.3 | 19.5 | 16.4 | 13.7 | 11.4 | 10.7 | 11.8 | 13.5 | 15.4 | 17.6 | 19.3 | 15,9 |
Średnie temperatury w nocy [°C] | 15.6 | 16.0 | 14.5 | 11.8 | 9.8 | 7.9 | 7.1 | 7.8 | 9.2 | 10.6 | 12.6 | 14.1 | 11,4 |
Opady [mm] | 45.1 | 39.9 | 40.7 | 50.2 | 46.5 | 46.5 | 44.7 | 50.5 | 52.9 | 58.5 | 63.1 | 64.1 | 603 |
Średnia liczba dni z opadami | 8.7 | 6.6 | 9.3 | 10.5 | 12.2 | 13.5 | 14.4 | 15.3 | 14.0 | 13.3 | 11.3 | 10.0 | 139 |
Średnie usłonecznienie [h] | 279 | 235 | 211 | 168 | 121 | 108 | 115 | 146 | 171 | 195 | 210 | 233 | 2191 |
Źródło: Bureau of Meteorology[8], nasłonecznienie[9] |
Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Rok |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
18,6 | 18,8 | 18,4 | 18,0 | 17,0 | 15,8 | 15,0 | 14,7 | 14,6 | 15,0 | 16,5 | 17,4 | 16,6 |
Historia
Melbourne zostało założone 30 sierpnia 1835[11] przez grupę wolnych osadników pod przywództwem Jana Batmana, w przeciwieństwie do innych stolic Australii, które były z początku koloniami karnymi (wyjątkiem są również Adelaide i Perth). Odkrycie złota w środkowej Wiktorii w latach 50. XIX wieku zapoczątkowało gorączkę złota i Melbourne szybko rosło jako największe miasto portowe w regionie. W latach 80. XIX wieku Melbourne było drugim pod względem wielkości miastem Imperium Brytyjskiego i było znane jako Marvellous Melbourne (Wspaniałe Melbourne). Dzisiaj Melbourne posiada największą liczbę budowli epoki wiktoriańskiej na świecie po Londynie.
Melbourne zostało pierwszą stolicą Federacji Australii 1 stycznia 1901. Pierwszy federalny parlament został otwarty 9 maja 1901. Melbourne pozostało siedzibą rządu i stolicą do 9 maja 1927, kiedy otwarto parlament w nowo wybudowanej stolicy Canberra.
Melbourne było gospodarzem letnich igrzysk olimpijskich w 1956 roku. Były to pierwsze w historii igrzyska przeprowadzone na południowej półkuli (późniejsze to: Sydney 2000 i Rio de Janeiro 2016).
Najważniejsze daty
- 1803 – kolonia karna założona przez kapitana Davida Collinsa w pobliżu Sorrento na Półwyspie Mornington. Opuszczona po 5 miesiącach.
- 1835 – założenie miasta na brzegu rzeki Yarra przez Johna Batmana i Johna Pascoe Fawknera.
- 1837 – wytyczenie planu centrum miasta przez Roberta Hoddle (tzw. Hoddle Grid).
- 1847 – nadanie praw miejskich
- 1851 – utworzenie kolonii Wiktoria i początek gorączki złota
- 1854 – pierwsza linia kolei parowej w Australii, łącząca Melbourne z Sandridge (Port Melbourne).
- 1861 – pierwsza gonitwa o Puchar Melbourne
- 1865 – Melbourne staje się największym miastem Australii, wyprzedzając Sydney.
- 1901 – utworzenie Federacji Australii. Melbourne zostaje pierwszą stolicą kraju.
- 1905 – pierwszy raz rozegrano Australian Open.
- 1927 – przeniesienie stolicy do Canberry.
- 1956 – olimpiada w Melbourne
Zaludnienie
Rok | Liczba |
---|---|
1836 | 177 |
1851 | 20 000 |
1854 | 300 800 |
1860 | 500 000 |
1895 | 900 000 |
1956 | ~1 500 000 |
1981 | 2 806 000 |
1991 | 3 156 700 |
2001 | 3 366 542 |
2004 | 3 559 700 |
2007 | 3 720 000 |
2030 | ~4 500 000[b] |
Lp. | Kraj pochodzenia | Ludność |
---|---|---|
1. | Wielka Brytania | 156 457 |
2. | Włochy | 73 801 |
3. | Wietnam | 57 926 |
4. | Chiny (ChRL) | 54 726 |
5. | Nowa Zelandia | 52 453 |
6. | Grecja | 52 279 |
7. | Indie | 50 686 |
8. | Sri Lanka | 30 594 |
9. | Malezja | 29 174 |
10. | Filipiny | 24 568 |
11. | Niemcy | 21 182 |
12. | Malta | 18 951 |
13. | RPA | 17 317 |
14. | Macedonia | 17 287 |
15. | Hongkong | 16 917 |
16. | Polska | 16 439 |
17. | Chorwacja | 15 367 |
18. | Liban | 14 645 |
19. | Holandia | 14 581 |
20. | Turcja | 14 124 |
Liczba ludności Melbourne rosła gwałtownie w czasie gorączki złota. W ciągu kilku lat z różnych krajów świata przybyło prawie 125 tys. ludzi. W kolejnych dekadach (1870, 1880) Melbourne było największym miastem Australii. W latach 90. XIX wieku Melbourne zostało dotknięte głębokim kryzysem gospodarczym i utraciło znaczną część populacji. Potrzeba zwiększenia zaludnienia i przyciągnięcia nowych rąk do pracy ściągnęła do Melbourne wielu imigrantów po 1945 z takich krajów jak Wielka Brytania, Jugosławia, Holandia, Niemcy, Polska, Grecja, Włochy. Dzisiaj Melbourne jest jednym z największych skupisk ludności greckiej poza Grecją. Lata 70. i 80. XX wieku to duży napływ ludności z Azji, szczególnie uchodźców z Kambodży i Wietnamu, jak również imigrantów z Indii, Filipin i Malezji.
Władze miejskie
Nie istnieje jednostka samorządowa zarządzająca całym obszarem aglomeracji Melbourne, która podzielona jest na 31 miast oraz hrabstw, a miasto Melbourne obejmuje tylko centralną część aglomeracji i przylegające dzielnice. Każde z miast posiada wybieraną radę miasta odpowiedzialną za szereg funkcji powierzonych jej przez rząd stanowy Wiktorii, m.in. planowanie, zbiórkę śmieci, plaże, parki i ogrody, przedszkola, lokalne wydarzenia kulturalne i festiwale, usługi dla osób w podeszłym wieku itp. Większość inicjatyw rządowych dla całego miasta jest kontrolowanych przez rząd stanowy. Obejmuje to transport publiczny, główne drogi, kontrolę ruchu, policję, szkoły oraz główne projekty związane z infrastrukturą.
- Osobny artykuł:
Gospodarka i edukacja
Melbourne jest wielkim centrum handlowym i przemysłowym. Wiele z największych australijskich firm i międzynarodowych korporacji ma tutaj główne siedziby.
Melbourne posiada największy w Australii port morski i dużą część przemysłu samochodowego (w tym fabrykę silników Holden oraz fabryki samochodów marek Ford i Toyota) oraz wiele innych gałęzi przemysłu.
W Melbourne zlokalizowanych jest również kilka uniwersytetów (w tym University of Melbourne, Deakin University, La Trobe University, Monash University, RMIT University, Swinburne University of Technology oraz Victoria University of Technology).
Sport
W Melbourne ma siedzibę 9 z 16 drużyn ogólnokrajowej ligi futbolu australijskiego – Australian Football League (AFL), których mecze przyciągają co tydzień około 40 tys. widzów na pojedynczy mecz. To właśnie Melbourne jest miejscem narodzin futbolu australijskiego, obecnie najpopularniejszego sportu w całej Australii. Wielki finał (jedno z największych sportowych wydarzeń w Australii) rozgrywany jest w ostatnią sobotę września na stadionie MCG, który może pomieścić do 100 tys. widzów. Corocznie 25 kwietnia z okazji święta narodowego ANZAC Day na stadionie MCG odbywa się mecz ligowy między Collingwood FC a Essendon FC. Mecz ten noszący nazwę ANZAC Day Clash jest najpopularniejszym po Wielkim Finale wydarzeniem w sezonowym kalendarzu AFL.
- Kluby AFL z Melbourne
- Carlton Football Club („The Blues”) – założony w 1864 roku, 16-krotny mistrz ligi
- Collingwood Football Club („The Magpies”) – założony w 1892 roku, 14-krotny mistrz ligi
- Essendon Football Club („The Bombers”) – założony w 1872 roku, 16-krotny mistrz ligi
- Hawthorn Football Club („The Hawks”) – założony w 1902 roku, 10-krotny mistrz ligi
- Melbourne Football Club („The Demons”) – założony w 1858 roku, 12-krotny mistrz ligi
- North Melbourne Football Club („The Kangaroos”) – założony w 1869 roku, 4-krotny mistrz ligi
- Richmond Football Club („The Tigers”) – założony w 1885 roku, 10-krotny mistrz ligi
- Saint Kilda Football Club („The Saints”) – założony w 1873 roku, 1-krotny mistrz ligi
- Western Bulldogs Football Club („The Bulldogs) – założony w 1883 roku, 1-krotny mistrz ligi
- Inne ważne wydarzenia sportowe w Melbourne
- Australian Open – jeden z czterech turniejów tenisowego Wielkiego Szlema
- Melbourne Cup – jeden z najbardziej prestiżowych wyścigów konnych na świecie – jest to publiczne święto wolne od pracy w stanie Wiktoria (zawsze w pierwszy wtorek listopada)
- Grand Prix Australii – eliminacja mistrzostw świata Formuły 1
- Boxing Day Test match – 26 grudnia każdego roku na MCG rozpoczyna się 5-dniowy krykietowy mecz międzypaństwowy z udziałem reprezentacji Australii.
- Najważniejsze zespoły piłkarskie z Melbourne
- Melbourne Victory – zespół, który reprezentuje Melbourne w najwyższej klasie rozgrywkowej, tj. A-League, dwukrotny mistrz kraju.
- Melbourne City FC – od sezonu 2010/11 jest drugim zespołem z Melbourne występującym w A-league. Założony jako Melbourne Heart FC.
- Melbourne Knights – występuje w Victorian Premier League, dwukrotny mistrz kraju.
- South Melbourne FC – występuje w Victorian Premier League, czterokrotny mistrz kraju.
Popularne miejsca
- stadion MCG (Melbourne Cricket Ground). Od kwietnia do września są tu rozgrywane jeden lub dwa mecze futbolu australijskiego w tygodniu. Latem rozgrywane są tu mecze krykieta. Stadion MCG po przebudowie w ramach przygotowań do Igrzysk Wspólnoty Brytyjskiej (ang. Commonwealth Games) Melbourne 2006 może pomieścić 105 tysięcy kibiców.
- platforma widokowa, umieszczona na wysokości 237 metrów na 55. piętrze wieżowca Rialto, oferująca spektakularny widok na miasto i okolice. Rialto jest najwyższy w Melbourne (251 metrów) po ostatnio wybudowanej Eureka Tower (297 metrów).
- Melbourne Park, miejsce rozgrywania corocznego turnieju tenisowego Wielkiego Szlema: Australian Open (w styczniu).
- Budynek Wystawy Królewskiej i Ogrody Carlton (wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO jako pierwszy na tej liście obiekt w Australii będący dziełem rąk ludzkich, 2004).
- Góry Dandenong – pasmo górskie leżące w granicach Melbourne (najwyższy szczyt 660 m n.p.m.), rejon lasów deszczowych porośniętych ogromnymi eukaliptusami oraz paprociami drzewiastymi. W górach zlokalizowana jest również wąskotorowa kolejka parowa Puffing Billy
- Półwysep Mornington – półwysep okalający zatokę Port Phillip od wschodu, rejon mieszczący wiele znakomitych winnic, kilka parków narodowych, znakomite plaże (zarówno nad oceanem, jak i nad zatoką) oraz dzielnice Melbourne uznawane za najbogatsze dzielnice w całej Australii (Portsea, Sorrento).
Okolice Melbourne
- Dolina Yarry – region wspaniałych lasów deszczowych oraz produkcji doskonałej jakości wina.
- Great Ocean Road – malownicza droga wzdłuż wybrzeża oceanu na zachód od Melbourne, wraz z Dwunastoma Apostołami, grupą kolumn skalnych stojących w morzu w parku narodowym Port Campbell
- Góry Grampians – malownicze pasmo górskie położone ok. 300 km na zachód od Melbourne. Najwyższy szczyt William (1166 m n.p.m.). Pasmo to jest południowo-zachodnim krańcem Wielkich Gór Wododziałowych
- Wisząca Skała – formacja skalna położona w pobliżu Mount Macedon na północ od Melbourne, rozsławiona w powieści Piknik pod Wiszącą Skałą oraz późniejszym filmie Petera Weira nakręconym na jej podstawie.
- Ballarat, miasto (ok. 80 tys. mieszkańców w 2004 roku) będące centrum gorączki złota w latach 50. XIX w. oraz widownią zbrojnego powstania zbieraczy złota. Obecnie mieści się tu skansen będący repliką Ballarat z okresu gorączki złota (Sovereign Hill).
- Phillip Island, miejsce rozgrywania motocyklowych Grand Prix Australii oraz lokalizacja kolonii pingwinów małych.
Osoby związane z miastem
- Daria Gawriłowa - tenisistka
- Chris Hemsworth - aktor
- Liam Hemsworth - aktor
- Steve Irwin - przyrodnik
- Kylie Minogue - piosenkarka
- Mark Philippoussis - tenisista
Miasta partnerskie
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b 3218.0 – Regional Population Growth, Australia, 2013–14: ESTIMATED RESIDENT POPULATION, States and Territories - Greater Capital City Statistical Areas (GCCSAs). Australian Bureau of Statistics, 2014-06-30.
- ↑ Robert Maitland: Tourism in National Capitals and Global Change. Routledge, 2014, s. 57. ISBN 978-1-317-85006-9. [dostęp 30 sierpnia 2015].
- ↑ Brian F. Towler: The Future of Energy. Academic Press, 2014, s. 114. ISBN 978-0-12-801065-5. [dostęp 30 sierpnia 2015].
- ↑ Graeme Johanson, Russell Smyth, Rebecca French: Living Outside the Walls: The Chinese in Prato. Cambridge Scholars Publishing, 2009, s. 220. ISBN 978-1-4438-0369-4. [dostęp 30 sierpnia 2015].
- ↑ Clay Lucas: Melbourne named world's most liveable city, for fifth year running. The Age, 2015-08-19. [dostęp 2015-08-28].
- ↑ Zofia Wojciechowska: Z Australii do Polski może być bardzo blisko… · Magazyn Polonia. magazynpolonia.com, 6 września 2012. [dostęp 2015-08-30].
- ↑ Konsulowie Honorowi. sydney.msz.gov.pl. [dostęp 2015-08-30].
- ↑ Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Melbourne Regional Office (1981-2010).
- ↑ Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Melbourne Regional Office.
- ↑ [www.seatemperature.org/australia-pacific/australia/melbourne-january.htm Melbourne average sea temperature] – seatemperature.org.
- ↑ Melbourne Day - About our day. melbourneday.com.au. [dostęp 2015-08-30]. (ang.).