Samodzielny Batalion Operacyjny NSZ „Zuch”

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Samodzielny Batalion Operacyjny NSZ „Zuch”
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1945

Rozformowanie

1946

Dowódcy
Pierwszy

Antoni Żubryd ps. „Zuch”

Organizacja
Rodzaj wojsk

oddział partyzancki

Podległość

Narodowe Siły Zbrojne

Uroczystość odsłonięcia krzyża-pomnika Antoniego i Janiny Żubrydów w Malinówce koło Brzozowa, 25 października 1998 r. Historyk Jerzy Tarnawski odczytuje apel poległych żołnierzy Samodzielnego Batalionu Operacyjnego NSZ „Zuch”
Krzyż pamiątkowy w Malinówce postawiony w 1998

Samodzielny Batalion Operacyjny NSZ krypt. „Zuch” – oddział partyzantki podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, podlegający Oddziałowi III Komendy Okręgu VII NSZ (Kraków), działający na terenie powiatu sanockiego i ościennych w latach 1945–1946.

Historia zgrupowania[edytuj | edytuj kod]

W 1945 r, po ucieczce z siedziby Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Sanoku w budynku przy ul. Henryka Sienkiewicza 5, Antoni Żubryd stworzył ok. 300-osobowy oddział, składający się z byłych partyzantów AK (OP-23, OP-11, Zgrupowania „Warta”) oraz dezerterów z MO, Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ludowego Wojska Polskiego. Celem oddziału Żubryda był prowadzenie walki z władzą ludową komunistów w oczekiwaniu na kolejną wojnę oraz przejecie władzy przez Rząd Londyński, a także obrona ludności przed bandami ukraińskim[1]. Oddział zwalczał przede wszystkim funkcjonariuszy UB, żołnierzy KBW, członków PPR i konfidentów. Jego zadaniem była również obrona polskiej ludności przed atakami ze strony UPA. Głównym miejscem stacjonowania oddziału była wieś Niebieszczany.

W okresie działalności partyzanckiej dochodziło do współpracy batalionu z 34 Pułkiem Piechoty LWP, m.in. w dostawach oraz remontach broni oraz wspólnych akcjach przeciwko UPA. W okresie tym wielu żołnierzy oraz oficerów zdezerterowało z wojska i zasiliło oddziały partyzanckie.

Z rąk „żubrydowców” mieli ponieść śmierć sekretarz Komitetu Powiatowego PPR w Sanoku, Tadeusz Zegarski, Piotr Czufin, 29 maja 1945 funkcjonariusz MO Władysław Drwięga, 23 marca 1946 komendant wzgl. zastępca komendanta powiatowego MO w Sanoku, Czesław Solon[2][3]. 15 czerwca 1945 „żubrydowcy” dokonali zamachu na szefa Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznegow Sanoku, Tadeusza Sieradzkiego[4], po czym wzięli do niewoli załogę posterunku MO w Haczowie. Jesienią partyzancki Żubryda pojmali instruktora KP PPR w Sanoku, Józefa Długosza pod jego domem, odczytali jemu wyrok śmierci, po czym według jego wspomnień spowodowali obrażenia jego ciała[5].

28 listopada 1945 roku do batalionu dołączył oddział zbrojny podporucznika Stanisława Kossakowskiego tworząc III Kompanię Samodzielnego Batalionu Operacyjnego NSZ „Zuch”. Dowódcą kompanii został ppor. Kazimierz Kocyłowski – dotychczasowy z-ca Kossakowskiego. Kossakowski próbował podjąć współpracę z UPA celem wspólnej walki przeciwko komunistom. W rezultacie wszyscy żołnierze w oddziale odmówili mu posłuszeństwa i przeszli pod dowództwo mjra Antoniego Żubryda.

W grudniu 1945 pułk Wojsk Bezpieczeństwa Wewnętrznego z Rzeszowa przeprowadził akcję, w wyniku której zostało aresztowanych 17 członków oddziału[6].

25 kwietnia 1946 roku, dzięki wprowadzeniu przez UB i Informację Wojskową swoich agentów, udało się wziąć do niewoli trzech żołnierzy Żubryda podczas pobytu kompanii z Dudyńcach. Następnie powieszono ich publicznie w Sanoku na stadionie 24 maja. Byli to Władysław Skwarc i Władysław Kudlik. 23 czerwca w Płowcach agenci zamordowali dwóch żołnierzy Żubryda, a rannego Kazimierza Kocyłowskiego odstawili do UB w Sanoku. Następni trzech agentów poprowadziło KBW do Tarnawy Dolnej, gdzie zastrzelono dwóch żołnierzy Żubryda, trzeci Michał Oleksiak popełnił samobójstwo.

30 kwietnia 1946, niedaleko Niebieszczan „żubrydowcy”, dokonali egzekucji szefa Wydziału Polityczno-Wychowawczego 8 Dywizji Piechoty mjr Abrahama Premingera. 18 maja 1946 r. doszło do strzelaniny oddziału Żubryda z komunistycznymi organami bezpieczeństwa na Posadzie Olchowskiej w Sanoku przy ulicy Kazimierza Lipińskiego obok Fabryki Wagonów, w wyniku której zginęli szef sztabu 8 Dywizji Piechoty ppłk Teodor Rajewski, komisarz ds. repatriacji i żołnierz kierowca[7], a ranny został sowiecki mjr Piwowar[8]. Strzały wobec Rajewskiego miał wykonać ppor. Kazimierz Lipski (wcześniejszy dezerter z 34 Pułku Piechoty). W wyniku strzelaniny zmarł członek oddziału „Zuch”, Adam Płaza[9]. Do niewoli dostał się żołnierz zgrupowania chorąży Henryk Książek, który 4 czerwca został powieszony w publicznej egzekucji na sanockim rynku. Według ks. Antoniego Wołka Wacławskiego po strzelaninie pod fabryką w Sanoku społeczeństwo miasta miało odwrócić swoje sympatie dotąd okazywanie żołnierzom Żubryda, a jego samego ks. Jakub Mikoś miał nakłaniać do zaprzestania działalności partyzanckiej i wyjechania na Zachód[10][11].

W dniu 17 czerwca 1946 członkowie grupy określanej przez władze komunistyczne jako banda „Żubryda” zamordowali inż. J. Gabrynowicza, przewodniczącego Obwodowej Komisji na powiat Brzozów przed referendum ludowym zaplanowanym na 30 czerwca 1946[12]. W wydaniu „Trybuny Robotniczej” z 30 czerwca 1946 donoszono, że 23 czerwca 1946 w okolicach Sanoka została zlikwidowana groźna banda NSZ „Żubryda”[13]. Około połowy 1946 członkowie oddziału mieli zaatakować ze stoków góry Sobień pociąg pancerny dowodzony przez Mariana Jarosza i stracić podczas tej akcji kilkunastu żołnierzy, aresztowanego szefa sztabu i dokumenty[14]. 23 czerwca 1946 r. oddział został otoczony przez 32 Pułk Piechoty w rejonie Niebieszczan; do niewoli dostało się 21 partyzantów. Żubryd odbudował jednak swój oddział i 29 czerwca 1946 r. rozbił grupę operacyjną wojska, MO i UB z Sanoka; „żubrydowcy” ujęli i rozstrzelali kilku milicjantów oraz aktywistę PPR, biorącego udział w obławie. Ponadto „Dziennik Rzeszowski” przypisał tzw. bandzie Żubryda zabójstwo przedstawiciela Ukrainy do spraw repatriacji[15]. Według doniesień tego czasopisma 1 października 1946 „banda Żubryda została rozbita w Trześniowie”; miał zostać wówczas aresztowany jej dowódca, jeden z partyzantów zabity, a inny ranny[16]. Oddział „Żubryda” został ostatecznie rozbity przez pracowników Informacji Wojskowej z 8 Dywizji Piechoty, którzy wprowadzili do oddziału własnych ludzi.

Sam Antoni Żubryd zginął wraz ze swoją żoną, zamordowany przez agenta UB Jerzego Vaulina ps. „Mar” we wsi Malinówka koło Brzozowa. Jego mocodawcą i wydającym mu polecenia był oficer UB, Władysław Pożoga[17], który po latach przedstawiał zastrzelenie małżeństwa jako swój sukces operacyjny[18]. W likwidacji SBO NSZ „Zuch”, a także innych oddziałów partyzantki niepodległościowej, brał udział pułk Wojsk Bezpieczeństwa Wewnętrznego z Rzeszowa – późniejsza 4 Brygada KBW Ziemi Rzeszowskiej[19][20]. Według informacji IPN, szef PUBP w Krośnie w 1946, Stanisław Supruniuk, przyczynił się do rozbicia bandy „Żubryda” działającej w południowych powiatach województwa rzeszowskiego[21]. W działaniach skierowanych przeciw oddziałowi brali udział Zbigniew Rajchel[22], Edward Kubrak[23], Tadeusz Leśniak[24].

Według danych Informatora o nielegalnych antypaństwowych organizacjach i bandach zbrojnych działających w Polsce Ludowej w latach 1946-1956 (wyd.: Warszawa 1965) „oddział Żubryda” liczył 200 członków[25]. Według dokumentów z IPN tzw. „banda” Żubryda miała dokonać łącznie 59 zabójstw i 52 napadów[1].

Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]

Samodzielny Batalion Operacyjny NSZ „Zuch” składał się z trzech kompanii:

  • I kompania pod dowództwem „Ropy”, a następnie „Lasa” działała w północnej części pow. sanockiego (Liszna, Dębna, Mrzygłód, Hłomcza, Łodzina).
  • II kompania pod dowództwem Edmunda Sawczyna ps. „Mundek” vel „Puma” działała w okolicach Rymanowa (czasami wspierana przez grupę “Ryszarda” vel “Mariana”).
  • III kompania pod dowództwem Kazimierza Kocyłowskiego ps. „Kozak” vel „Wichura” działała w centralnej części pow. sanockiego oraz na terenie pow. brzozowskiego i krośnieńskiego.

Personalia oddziału[edytuj | edytuj kod]

Uroczystość odsłonięcia tablicy upamiętniających straconych żołnierzy NSZ 4 czerwca 2014 w Sanoku
Tablicy upamiętniająca Władysława Kudlika, Władysława Skwarca i Henryka Książka w Sanoku (2014)
Tablica upamiętniająca Michała Oleksiaka, Władysława Stefkowskiego, Rudolfa Poliniewicza, Władysława Kudlika, Władysława Skwarca w Zagórzu (2014)

Odniesienia w PRL[edytuj | edytuj kod]

  • W okresie PRL Oddział Żubryda obarczano za napady na samochody i furmanki i dokonywane podczas nich morderstwa podróżnych będących członkami partii[32].
  • W okresie działalności oddziału przypisywano jego współpracę oraz sojusz z bojówkami UPA[33][34].
  • Likwidację bandy Źubryda przypisywano Korpusowi Bezpieczeństwa Wewnętrznego[35].
  • Postać dowódcy oddziału, Antoniego Żubryda, została przedstawiona (w sposób negatywny, a według recenzentów nieprawdziwy[36]) w powieści Łuny w Bieszczadach autorstwa Jana Gerharda z 1959 oraz w jej ekranizacji filmowej pt. Ogniomistrz Kaleń z 1961[37], w której w rolę Antoniego Żubryda wcielił się aktor Janusz Kłosiński.
  • W 1966 nakładem KW PZPR w Rzeszowie ukazała się publikacja zbiorowa pt. Ze wspomnień działaczy, w której opublikowano wspomnienia autorstwa Józefa Pelca zatytułowane W pościgu za bandą „Żubryda”[38][39]. Autor w 1946 sprawował stanowisko kierownika grupy do walki z bandytyzmem PUBP w Sanoku, będąc wówczas faktycznym zastępcą szefa PUBP w Sanoku, Antoniego Cebuli[40]. Według niego grupa Żubryda była liczniejsza od funkcjonariuszy PUBP przewidzianych do zwalczania jej (stosunek sił k. 80 : 20-35), była zdolna do przeprowadzenia kilku wyczynów terrorystycznych w różnych miejscach o tym samym czasie[40]. Pelc wskazał również na rzekome bestialstwo żubrydowców, którzy mieli znęcać się nad zlikwidowanymi pod Mrzygłodem przeciwnikami, wydłubując im oczy, wybijając zęby, łamiąc kości i pozostawiając ich ciała z utkwionymi wieloma kulami[41]. Według Pelca banda (naszych) współtowarzyszy, członków partii, funkcjonariuszy MO, rabowała mienie obywateli, zaś sam Żubryd u szczytu swej „kariery” pozwalał sobie na defilowanie na samochodach przez Sanok, był bożyszczem tamtejszej reakcji i ludzi przez nią obałamuconych[42]. Autor przyznał, że Żubryd został zlikwidowany wraz żoną, stwierdził także, iż posiadał w składzie swojej bandy różnych wyrzutków, od kolaborantów z okresu okupacji począwszy, na nacjonalistach ukraińskich skończywszy oraz że przyciskany na „swoim terenie działania chronił się na teren działania UPA”; ponadto Pelc uważał, że on sam (Żubryd) i jego współpracownicy znali doskonale teren, mieli wielu sympatyków i miejsc kontaktowych, poza tym wspomagani byli przez wiele osób, nie wykluczając ludzi zajmujących różne stanowiska w powiecie[43].
  • W Sanoku przy ulicy Krakowskiej obok dworca kolejowego Sanok Dąbrówka został ustanowiony pomnik upamiętniający funkcjonariuszy UB rozstrzelanych przez oddział mjra Antoniego Żubryda. Pomnik powstał z inicjatywy władz komunistycznych w 1974 roku, a zaprojektowała go Barbara Bandurka. Umieszczona na pomniku inskrypcja brzmiała: „W dowód pamięci zamordowanych funkcjonariuszy P.U.B.P. w dniu 30.04.1946 przez bandę Żubryda: Drwięgi Bronisława, Kudy Karola, Łabudy Juliana. Społeczeństwo Sanoka, październik 1974”[44]. Tablica z inskrypcją zaginęła, pozostały tylko trzy kamienie.

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Mural upamiętniający żołnierzy SBO NSZ „Zuch” w Sanoku (2023)
  • Od 11 kwietnia do 14 maja 1995 w Muzeum Historycznym w Sanoku trwała wystawa pt. „Polityczni 1944–1956”, poświęcona żołnierzom SBO NSZ „Zuch”, zorganizowana przez Andrzeja Romaniaka[28][45].
  • 24 października 1998 odbyła się uroczystość odsłonięcia krzyża pamiątkowego w miejscu mordu Janiny i Antoniego Żubryda w pobliżu wsi Malinówka[46].
  • W dniach 1–3 października 2010 odbył się „I Rajd Pieszy Szlakami Żołnierzy Wyklętych mjr Antoniego Żubryda „Zucha”” zorganizowany przez Stowarzyszenie Pamięci SBO NSZ „Zuch oraz Gminę Korczyna[47]. W jego ramach w Korczyna została zorganizowana inscenizacja pt. „Żubryd schodzi z gór”[48][49].
  • W dniach 14–16 października 2011 odbył się „II Rajd Pieszy Szlakami Żołnierzy Wyklętych mjr Antoniego Żubryda „Zucha”” połączony z uroczystym apelem poległych na sanockim rynku[50][51].
  • W dniach 26–28 października 2012 odbył się „III Rajd Pieszy Szlakami Żołnierzy Wyklętych mjra Antoniego Żubryda „Zucha””. Głównym elementem programu było odslonięcie płyty nagrobnej w miejscu mordu małżeństwa Żubrydów[52]. Patronat nad Rajdem objęli m.in. Janusz Niemiec – syn mjr. Żubryda „Zucha”, Zbigniew Kuraś – syn mjr. Józefa Kurasia „Ognia”, Starostwo Powiatowe w Brzozowie, Zuzanna Kurtyka – prezes Stowarzyszenia Katyń 2010, ppłk Kazimierz Paulo „Skała” – dowódca kompanii zgrupowania „Ognia”[53].
  • W dniach 27–29 września 2013 Związek Strzelecki Rzeczypospolitej zorganizował „IV Pieszy Rajd Szlakami Żołnierzy Wyklętych Samodzielnego Bataliony Operacyjnego Narodowych Sił Zbrojnych mjra Antoniego Żubryda”. Rajd przeszedł trasą Sanok – Grabówka – Brzozów – Malinówka[54]. Został zakończony w kościele Przemienienia Pańskiego w Brzozowie, a w jego trakcie odznaczeniami 70-lecia NSZ przyznanymi przez Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych zostali wyróżnieni syn Janusz Niemiec – syn mjr. Żubryda „Zucha” oraz historycy Jerzy Tarnawski i Andrzej Romaniak[55].
  • 4 czerwca 2014 w Sanoku została odsłonięta tablica upamiętniająca trzech żołnierzy NSZ straconych w egzekucjach w mieście 24 maja i 4 czerwca 1946. Treść inskrypcji brzmi: „Pamięci żołnierzy antykomunistycznego oddziału partyzanckiego Narodowych Sił Zbrojnych pod dowództwem kpt. Antoniego Żubryda, straconych przez komunistycznych oprawców w publicznych egzekucjach: chor. Henryka Książka powieszonego 4.VI.1946 r. na sanockim rynku oraz Władysława Kudlika i Władysława Skwarca powieszonych 24.V.1946 r. na sanockim stadionie. 4 czerwca 2014 r. Sanoczanie”. Została umieszczona na fasadzie kamienicy przy ulicy Rynek 20 przylegającej do kościoła Franciszkanów w Sanoku, którzy udostępnili miejsce na swojej własności[56][57][58]. Odsłonięcia tablicy dokonał syn Antoniego Żubryda, Janusz Niemiec.
  • W dniach 24-26 października 2014 Związek Strzelecki Rzeczypospolitej zorganizował „V Rajd Śladami Żołnierzy Wyklętych im. Antoniego Żubryda”. Rajd przeszedł trasą Malinówka – Brzozów – Zagórz[59]. Kulminacyjnym etapem Rajdu była msza święta w kościele parafialnym w Starym Zagórzu, po której nastąpił przemarsz strzelców przez miasto do kina „Sokół”, gdzie nastąpiło odsłonięcie tablicy upamiętniającej pięciu żołnierzy NSZ oddziału Antoniego Żubryda związanych z miejscowościami obecnej Gminy Zagórz. Uhonorowani zostali Michał Oleksiak, Władysław Stefkowski, Rudolf Poliniewicz, Władysław Skwarc, Władysław Kudlik. Projektantem tablicy był Jerzy Tarnawski, a wykonawcą Łukasz Sitek[60].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Dane osoby z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa. Antoni Żubryd. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2017-04-03].
  2. ↑ Bestialski mord na osobie komendanta MO. „Dziennik Rzeszowski”, s. 4, Nr 70 z 29 marca 1946. 
  3. ↑ 30 lat w służbie narodu. Historia walką zapisywana. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 14 z 1-15 października 1974. [dostęp 2015-09-12]. 
  4. ↑ Andrzej Romaniak. Zamach. „Tygodnik Sanocki”, s. 11, Nr 22 (1121) z 7 czerwca 2013. 
  5. ↑ Józef Długosz. Kiedy myślę „partia”. W walce i pracy. „Nowiny”, s. 4, Nr 32 z 11 lutego 1980. 
  6. ↑ Zdzisław Domino. „Kabewiacy”. „Nowiny Rzeszowskie”, s. 3, Nr 119 (10590) z 21-22 maja 1983. 
  7. ↑ Jan Grygiel, Edward Wisz. Kronika 25-lecia województwa rzeszowskiego. Rok 1946. „Nowiny Rzeszowskie”, s. 3, Nr 232 (6296) z 5 września 1969. 
  8. ↑ Andrzej Romaniak. Potyczka. „Tygodnik Sanocki”, s. 10, Nr 8 (1157) z 21 lutego 2014. 
  9. ↑ a b Jolanta Ziobro. Zostawić po sobie maleńki ślad. „Tygodnik Sanocki”, s. 10, Nr 50 (1199) z 12 grudnia 2014. 
  10. ↑ Andrzej Brygidyn: W latach powojennych. Życie polityczne. Kształtowanie się lokalnych struktur polityczno-administracyjnych. w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 766.
  11. ↑ Antoni Wołek Wacławski: Wyjaśnienie, dlaczego się ukrywałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 148. ISBN 978-83-903080-5-0.
  12. ↑ Walka polityczna na Rzeszowszczyźnie w okresie lipiec 1945 – czerwiec 1946). W: Edward Olszewski: Początki władzy ludowej na Rzeszowszczyźnie 1944–1947. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1974, s. 238.
  13. ↑ Bandyta „Orlik” zabity. W ciągu 20 dni ujęto 525 – zabito 107 bandytów. „Trybuna Robotnicza”, s. 6, Nr 177 z 30 czerwca 1946. 
  14. ↑ Artur Bata. Na straży doliny. „Nowiny Rzeszowskie”, s. 8, Nr 143 (10356) z 23, 24, 25 lipca 1982. 
  15. ↑ Groźny bandyta „Zubryd” nie żyje. „Dziennik Rzeszowski”, s. 2, Nr 248 z 30 października 1946. 
  16. ↑ Banda „Żubryda” rozbita. „Dziennik Rzeszowski”, s. 4, Nr 229 (450) z 7 / 8 października 1946. 
  17. ↑ Andrzej Zagórski, Konspiracja w Sanoku w okresie okupacji, W latach drugiej wojny światowej i konspiracji, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 738.
  18. ↑ Henryk Piecuch, Siedem rozmów z generałem dywizji Władysławem Pożogą I zastępcą ministra spraw wewnętrznych, szefem wywiadu i kontrwywiadu, Warszawa 1987, s. 81-82.
  19. ↑ Łukasz Kuźmicz. Broniąc spokoju, ładu i bezpieczeństwa. „Wiadomości Fabryczne”, s. 9, Nr 16 (921) z 2 czerwca 1980. 
  20. ↑ Jubileuszowe uroczystości w Jednostce Ziemi Rzeszowskiej. „Nowiny Rzeszowskie”, s. 1, Nr 117 (4944) 19 maja 1956. 
  21. ↑ Dane osoby z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa. Stanisław Supruniuk. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2017-07-04].
  22. ↑ Paweł Fornal. Ubek z Zagórza. „Tygodnik Sanocki”, s. 10, Nr 46 (1044) z 18 listopada 2011. 
  23. ↑ Julian Woźniak. 20 lat w służbie narodu i społeczeństwa. Ppłk Edward Kubrak. „Nowiny Rzeszowskie”, s. 6, Nr 234 (4752) z 2 października 1964. 
  24. ↑ Franciszek Hamerski. Ludzie XXX lecia. Tadeusz Leśniak. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 12 z 1-15 września 1974. [dostęp 2015-09-12]. 
  25. ↑ Zdzisław Konieczny. Referendum 1946 r. na terenie województwa rzeszowskiego. „Przemyskie Zapiski Historyczne”, s. 214, R. 10 z 1994. Polskie Towarzystwo Historyczne. Oddział w Przemyślu. 
  26. ↑ Pogrzeb śp. kpt. Juliana Kilara ps. „Kornet” – Katowice, 5 lutego 2014. katowice.ipn.gov.pl, 2014. [dostęp 2022-08-04]. (pol.).
  27. ↑ Okrążony przez funkcjonariuszy UB popełnił samobójstwo. Marian Jarosz: Księga poległych. Pomordowanych i zmarłych na polu chwały mieszkańców ziemi sanockiej 1939-1944-1948. Sanok: Edytor, 1998, s. 138. ISBN 83-903522-0-6.
  28. ↑ a b Elżbieta Lisowska. Polityczni 1944–1956. „Tygodnik Sanocki”, s. 1, Nr 16 (180) z 21 kwietnia 1995. 
  29. ↑ Wyroki sądu na przynależność do bandy „Żubryda”. „Dziennik Rzeszowski”, s. 3, Nr 269 (490) z 24 listopada 1946. 
  30. ↑ Noty identyfikacyjne kolejnych ofiar totalitaryzmu komunistycznego przekazane bliskim. prezydent.pl, 2019-12-03. [dostęp 2019-12-08].
  31. ↑ Anatol Ryszczuk. Inne oblicze Haczowa. „Nowiny Rzeszowskie”, s. 3, Nr 164 (628) z 15 czerwca 1951. 
  32. ↑ Jan Grygiel. Lesko – wielkie nadzieje. „Nowiny Rzeszowskie”, s. 5, Nr 130 (7619) z 13 maja 1973. 
  33. ↑ Bestialstwo mrożące krew w żyłach. Z akcji przeciw zwyrodniałym banderowcom. „Trybuna Robotnicza”, s. 8, Nr 226 z 18 sierpnia 1946. 
  34. ↑ Nowe dowody współpracy band NSZ i WiN z bandami ukraińskimi. „Trybuna Robotnicza”, s. 4, Nr 237 z 30 sierpnia 1946. 
  35. ↑ W 12 rocznicę utworzenia KBW. „Trybuna Robotnicza”, s. 1, Nr 122 z 24 maja 1957. 
  36. ↑ Paweł Przychodzeń: Odkłamujemy polskie kino. Dziś Ogniomistrz Kaleń. wnas.pl, 6 grudnia 2014. [dostęp 2014-12-16].
  37. ↑ Witold Szymczyk. Ogniomistrz Kaleń. Film o Bieszczadach. „Nowiny Rzeszowskie / Widnokrąg”, s. 1-2, Nr 3 z 15 października 1961. 
  38. ↑ Józef Pelc: W pościgu za bandą „Żubryda”. W: Ze wspomnień działaczy. Rzeszów: Komitet Wojewódzki PZPR w Rzeszowie, 1966, s. 311-324.
  39. ↑ Nowa publikacja KW PZPR w Rzeszowie. O władzę ludową. „Nowiny Rzeszowskie / Widnokrąg”, s. 4, Nr 123 (5569) z 25 maja 1967. 
  40. ↑ a b Józef Pelc: W pościgu za bandą „Żubryda”. W: Ze wspomnień działaczy. Rzeszów: Komitet Wojewódzki PZPR w Rzeszowie, 1966, s. 315.
  41. ↑ Józef Pelc: W pościgu za bandą „Żubryda”. W: Ze wspomnień działaczy. Rzeszów: Komitet Wojewódzki PZPR w Rzeszowie, 1966, s. 317.
  42. ↑ Józef Pelc: W pościgu za bandą „Żubryda”. W: Ze wspomnień działaczy. Rzeszów: Komitet Wojewódzki PZPR w Rzeszowie, 1966, s. 319-322.
  43. ↑ Józef Pelc: W pościgu za bandą „Żubryda”. W: Ze wspomnień działaczy. Rzeszów: Komitet Wojewódzki PZPR w Rzeszowie, 1966, s. 323.
  44. ↑ Franciszek Oberc, Pomniki i tablice pamiątkowe Sanoka, Sanok 1998, s. 10.
  45. ↑ Odkłamywanie historii. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 19 (183) z 12 maja 1995. 
  46. ↑ Jerzy Tarnawski, Przywołane z pamięci. Bohater zagórskiego podziemia lat 1944-1946, w: Verbum, Miesięcznik parafii Wniebowzięcia NMP w Zagórzu, nr 5(30) 2006, s. 12-13.
  47. ↑ Rajd szlakiem mjr Żubryda. blogmedia24.pl, 29 września 2010. [dostęp 2014-06-05].
  48. ↑ ”Żubryd schodzi z gór” – galeria. korczyna.pl, 4 października 2010. [dostęp 2014-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 października 2014)].
  49. ↑ ”Żubryd schodzi z gór”. korczyna.przemyska.pl, 4 października 2010. [dostęp 2014-10-26].
  50. ↑ Uczcili pamięć majora Antoniego Żubryda. esanok.pl, 14 października 2011. [dostęp 2014-06-05].
  51. ↑ II RAJD SZLAKIEM ŻUBRYDA 2011. youtube.com, 14 października 2011. [dostęp 2014-06-05].
  52. ↑ Uroczyste odsłonięcie pomnika pamięci mjr. Antoniego Żubryda i jego żony Janiny, 28.10.2012. youtube.com, 30 października 2012. [dostęp 2014-06-05].
  53. ↑ Strzelcy upamiętnią mjr. Żubryda. naszdziennik.pl, 25 października 2012. [dostęp 2014-06-05].
  54. ↑ IV Pieszy Rajd Śladami Żołnierzy Wyklętych. esanok.pl, 25 września 2013. [dostęp 2014-06-05].
  55. ↑ Uroczyste zakończenie IV Rajdu Szlakami Żołnierzy Wyklętych mjr. Antoniego Żubryda „Zucha” – wręczenie odznaczeń 70-lecia NSZ. pomniksmolensk.pl, 2013-10-01. [dostęp 2013-11-08]. (pol.).
  56. ↑ Jolanta Ziobro. Chłopcy, pamiętamy.... „Tygodnik Sanocki”, s. 9, Nr 22 (1171) z 30 maja 2014. 
  57. ↑ Jolanta Ziobro. Sanok pokłonił się Niezłomnym. „Tygodnik Sanocki”, s. 4, Nr 23 (1172) z 6 czerwca 2014. 
  58. ↑ Syn Antoniego Żubryda: Pierwszy raz udało się przebić przez wewnętrzny opór. esanok.pl, 5 czerwca 2014. [dostęp 2014-06-08].
  59. ↑ Uroczystość Patriotyczna :: Miejsko – Gminny Ośrodek Kultury i Sportu w Zagórzu [online], www.mgokis.zagorz.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-15] (ang.).
  60. ↑ Odsłonięcie Tablicy Pamiątkowej poświęconej Żołnierzom NSZ :: Miejsko – Gminny Ośrodek Kultury i Sportu w Zagórzu [online], www.mgokis.zagorz.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-15] (ang.).

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Literatura[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Narodowe Siły Zbrojne
Aparat cywilny
Inspektoraty
Okręgi
Oddziały
Akcje
Prasa
Upamiętnienie
Polskie podziemie antykomunistyczne 1944–1956
Organizacje w Polsce
Organizacje na ziemiach wcielonych do ZSRR
Oddziały zbrojne
Akcje zbrojne



Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Samodzielny_Batalion_Operacyjny_NSZ_„Zuch”&oldid=71940392”