Shinkansen

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Shinkansen serii 200~E5
Shinkansen 0 ~ N700

Shinkansen (jap. 新幹線)[1]japoński system kolei dużych prędkości[2], osiągających prędkość maksymalną do 320 km/h. Pierwsza linia o nazwie Tōkaidō Shinkansen została otwarta w 1964[3].

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Nazwa „shinkansen” została użyta po raz pierwszy w latach 40. ubiegłego wieku dla planowanej linii kolejowej, która miała łączyć Tokio z Shimonoseki. W wyniku przegranej wojny, plany odrzucono.

Powszechnie dziś znaną nazwę Shinkansen tłumaczy się dosłownie jako „Nową Główną Linię” – odnosiła się bowiem pierwotnie do jednej linii Tōkaidō, która połączyła Tokio z Osaką przed olimpiadą w 1964 roku. Z biegiem lat linia rozrosła się w ogólnokrajową sieć, przejmując nazwę. Poszczególne linie zawierają w sobie nazwy regionów, przez które biegną (np. Tōhoku Shinkansen), a pojedyncze superekspresy mają łatwe do zapamiętania nazwy jak „Hikari” („Światło”) czy „Kodama” („Echo”). Takie rozróżnienia ułatwiają rozpoznanie obsługiwanego regionu, połączeń poszczególnych linii oraz rodzajów ekspresów i ich rozkładu jazdy. Jest to ważne także dlatego, że przy dużej częstotliwości kursowania (co kilkanaście minut) łatwo pomylić rodzaje pociągów. Biegną tą samą trasą, ale zatrzymują się na różnych stacjach. Na przykład na trasie Tokio-Osaka „Kodama” zatrzymuje się na wszystkich stacjach, a więc pokonuje dystans wolniej niż „Hikari”, który zatrzymuje się tylko na części z nich, dzięki czemu cel osiąga znacznie szybciej.

Popularna angielska nazwa bullet train („pociąg-pocisk”) nie jest przez Japończyków używana. Powstała ona z tłumaczenia japońskich słów dangan-ressha (jap. 弾丸列車), pochodzących od kształtu lokomotywy projektowanej w latach 30. ubiegłego wieku.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Doctor Yellow – skład do kontroli torów, na stacji Shin-Ōsaka

Japonia była pierwszym krajem, który rozpoczął prace nad systemem kolei dużych prędkości. Budowa pierwszego odcinka, pomiędzy Tokio i Osaką (Tōkaidō Shinkansen) rozpoczęła się w 1959 roku. Oficjalne otwarcie nastąpiło 1 października 1964 roku. Linia odniosła olbrzymi sukces, przewożąc 100 milionów pasażerów już po niecałych trzech latach (13 czerwca 1967 roku), a miliard przekraczając w 1976[3].

Pierwsze pociągi jeździły z prędkością 210 km/h[4], potem zwiększoną do 220 km/h. Dziś prędkości pociągów są różne w zależności od linii, a najszybsze z nich przewożą pasażerów z prędkością 320 km/h[5], co stawia je na równi z francuskimi TGV.

Shinkanseny to pociągi normalnotorowe (rozstaw torów 1435 mm), inaczej niż większość kolei japońskich, używających torów o rozstawie 1067 mm. Dzięki temu w wagonach jest miejsce na większą liczbę siedzeń niż w klasycznych pociągach (układy 2+3 lub nawet 3+3). Między północą, a godziną 6:00 linie zamykane są na potrzeby konserwacji. Jeżdżą po nich wówczas także specjalne pociągi Doctor Yellow, które za pomocą zamontowanej na ich pokładzie specjalistycznej aparatury dokładnie sprawdzają każdy odcinek torów.

Linie Shinkansen[edytuj | edytuj kod]

Mapa sieci kolejowej Shinkansen

Główne linie kolei Shinkansen to:

Mini-Shinkansen (Maksymalna prędkość operacyjna: 130 km/h)

Ta ostatnia wykorzystuje pociągi Shinkansen, ale tory zwykłej linii kolejowej.

Linie Shinkansen projektowane oraz w budowie:

  • Hokuriku Shinkansen – Nagano (Stacja Nagano) – Kanazawa (Stacja Kanazawa), w budowie, będzie otwarta do roku 2014; przedłużenie tej linii do Osaki jest projektowane i budowana jest tylko Stacja Fukui w mieście Fukui
  • Hokkaidō Shinkansen – Aomori (Stacja Shin-Aomori) – Hakodate (Stacja Shin-Hakodate), w budowie, będzie otwarta do roku 2015; przedłużenie tej linii do Sapporo jest projektowane
  • Kyūshū Shinkansen – Takeo (Stacja Takeo-Onsen) – Isahaya (Stacja Isahaya), w budowie
  • Chūō Shinkansen – maglev, projektowana
  • Taiwan High Speed Rail – linia wykorzystująca technologię Shinkansen na Tajwanie, w budowie

Modele pociągów Shinkansen[edytuj | edytuj kod]

  • Seria 0
Seria 0
W Muzeum Kolejnictwa w Yorku
Skład 16 wagonów, ok. 1987
Shinkansen, ok. 1989
Wnętrze z układem siedzeń 3+2
Wnętrze z układem siedzeń 2+2
W eksploatacji 1964–2008
Maksymalna
prędkość operacyjna
220 km/h
Wykorzystywana
na liniach
(Tōkaidō, San’yō)
Wykorzystywana
na połączeniach
(Hikari, Kodama)
Pierwsze pociągi, które rozpoczęły kursy na liniach Shinkansen. Stylistyka jest wzorowana na samolocie Douglas DC-8. Ich produkcję zakończono w 1986 roku, ale dzięki modernizacjom pociągi te kursowały wiele lat. Eksploatacja tej serii zakończyła się w listopadzie 2008. Jedna jednostka znajduje się także w Muzeum Kolejnictwa w Yorku (patrz Linki zewnętrzne).
  • Seria 100
Seria 100
Na stacji Okayama, październik 2006
Na stacji Himeji, 2009
Skład 6 wagonów, 2003
Skład 6 wagonów, 2006
W eksploatacji 1985–2012
Maksymalna
prędkość operacyjna
230 km/h
Wykorzystywana
na liniach
(Tōkaidō), San’yō
Wykorzystywana
na połączeniach
(Hikari), Kodama
Budowane pomiędzy 1984 a 1991 rokiem jednostki drugiej generacji. Skupiono się na zmniejszeniu poboru mocy i skomplikowania eksploatacji. Z powodu restrykcji dotyczących poziomu hałasu pociągi te nie poruszały się w normalnym ruchu z maksymalną prędkością, która sięga 270 km/h.
  • Seria 200
Seria 200
Na stacji Ōmiya, 2008
Skład 13 wagonów, 1990
Na stacji, 2008
Na stacji Tokio, 2002
Wnętrze z układem siedzeń 2+2
Wnętrze z układem siedzeń 3+2
W eksploatacji 1982–2013
Maksymalna
prędkość operacyjna
240, 275 km/h
Wykorzystywana
na liniach
Tōhoku, Jōetsu
Wykorzystywana
na połączeniach
Yamabiko, Nasuno, Toki, Tanigawa
Budowane w latach 1980–1986. Wykonane z aluminium i wyposażone w mocniejszy napęd bez trudu sprawdzały się na górskich trasach. Charakterystyczny pług to jeden z licznych elementów ochrony przed śniegiem, w jakie wyposażone są pociągi serii 200.
  • Seria 300
Seria 300
Na stacji Okayama, październik 2006
Na stacji Tokio, 2005
Na stacji, 2009
Wnętrze
W eksploatacji 1992–2012
Maksymalna
prędkość operacyjna
270 km/h
Wykorzystywana
na liniach
Tōkaidō, San’yō
Wykorzystywana
na połączeniach
Nozomi, Hikari, Kodama
Budowane pomiędzy 1989 a 1998 rokiem, wyglądem mocno odbiegające od swoich poprzedników pociągi serii 300, były w momencie swojego debiutu najszybszymi pociągami na liniach Shinkansen.
  • Seria 400
Seria 400
Na stacji Yonezawa, 2005
Wnętrze z układem siedzeń 2+2
Wnętrze z układem siedzeń 2+1
W eksploatacji od 1992
Maksymalna
prędkość operacyjna
240 km/h
Wykorzystywana
na liniach
(Tōhoku, Yamagata)
Wykorzystywana
na połączeniach
(Tsubasa)
Pierwsze z tzw. Mini-Shinkansenów. Nazwę zawdzięczają krótszym i węższym wagonom. Zmniejszona szerokość wagonów podyktowana jest przystosowaniem serii 400 do zmodyfikowanych, acz standardowych tras kolejowych, a nie do linii Shinkansen. W efekcie zmniejszenia szerokości pociągu stało się konieczne zainstalowanie wysuwanych schodów, ułatwiających wsiadanie i wysiadanie na stacjach przeznaczonych dla pociągów Shinkansen.
  • Seria 500
Seria 500
Na stacji Tokio, październik 2005
Shinkansen 500 w Kyoto
Skład 16 wagonów, 2006
Skład 8 wagonów na stacji Himeji, 2009
Wnętrze
W eksploatacji od 1997
Maksymalna
prędkość operacyjna
300 km/h
Wykorzystywana
na liniach
(Tōkaidō), San’yō
Wykorzystywana
na połączeniach
(Nozomi), Hikari, Kodama
Budowane między 1995 a 1998 rokiem pociągi tej serii są zaprojektowane do jazdy z prędkością 320 km/h. Pomimo satysfakcjonujących wyników w próbach nie zdecydowano się jeszcze na ich eksploatację z tą prędkością.
  • Seria 700
Seria 700
Na stacji Tokio
W trasie, 2009
Wnętrze
W eksploatacji od 1999
Maksymalna
prędkość operacyjna
285 km/h
Wykorzystywana
na liniach
Tōkaidō, San’yō
Wykorzystywana
na połączeniach
Nozomi, Hikari Rail Star, Hikari, Kodama
Celem powstania serii 700 było stworzenie pociągu niewiele odstającego od serii 500 pod względem prędkości, ale znacznie tańszego w budowie. Pociągi te budowano w latach 1997–2004.
  • Seria 700T
Shinkansen serii 700T w mieście Kaohsiung na Tajwanie
W eksploatacji 2005–2006
Maksymalna
prędkość operacyjna
300 km/h
Wykorzystywana
na liniach
Taiwan High Speed Railway
Wykorzystywana
na połączeniach
Taiwan High Speed Railway
Specjalna wersja Shinkansena serii 700 przygotowana z myślą o Tajwańskiej Szybkiej Kolei.
  • Seria N700
Shinkansen serii N700 przy stacji rozrządowej
W eksploatacji od 2007
Maksymalna
prędkość operacyjna
300 km/h
Wykorzystywana
na liniach
Tōkaidō, San’yō, Kyūshū
Wykorzystywana
na połączeniach
Nozomi, Hikari, Kodama, Mizuho, Sakura, Tsubame
  • Seria 800
Shinkansen serii 800 „Tsubame” na stacji Shin-Minamata
W eksploatacji od 2004
Maksymalna
prędkość operacyjna
260 km/h
Wykorzystywana
na liniach
Kyūshū
Wykorzystywana
na połączeniach
Tsubame, Sakura
Maksymalna projektowa prędkość tego pociągu to 285 km/h, choć w eksploatacji zdecydowano się na niższą. Pociągi tej serii mają wnętrze wykonane przy użyciu bardziej tradycyjnych materiałów, jak drewno.
  • Seria E1 Max
Shinkansen serii E1 „Toki” na stacji Ōmiya
W eksploatacji 1994–2012
Maksymalna
prędkość operacyjna
240 km/h
Wykorzystywana
na liniach
Jōetsu
Wykorzystywana
na połączeniach
Max-Toki, Max-Tanigawa
Pociągi te miały początkowo nazywać się serią 600, ale zgodnie z nowym rodzajem nazewnictwa Max to skrót od Multi-Amenity eXpress. E1 to pierwszy piętrowy na całej długości składu Shinkansen. Zanim wymyślono nazwę Max pociągi były znane pod nazwą DDSDouble-Decker Shinkansen.
  • Seria E2
Shinkansen serii E2 na stacji Tokio
W eksploatacji od 1997
Maksymalna
prędkość operacyjna
275 km/h
Wykorzystywana
na liniach
Tōhoku, Nagano
Wykorzystywana
na połączeniach
Hayate, Yamabiko, Nasuno, Asama
Pociągi te mają maksymalną prędkość projektową 315 km/h. Były budowane w latach 1995–2004.
  • Seria E3
Shinkansen serii E3 na stacji Shizuku-ishi
W eksploatacji od 1997
Maksymalna
prędkość operacyjna
275 km/h
Wykorzystywana
na liniach
Tōhoku, Akita, Yamagata
Wykorzystywana
na połączeniach
Komachi, Tsubasa, Yamabiko, Nasuno
Pociąg typu Mini-Shinkansen, produkowany od 1995 roku.
  • Seria E4 Max
Shinkansen serii E4 „Max” na stacji Tokio
W eksploatacji od 1997
Maksymalna
prędkość operacyjna
240 km/h
Wykorzystywana
na liniach
Tōhoku, Jōetsu, Nagano
Wykorzystywana
na połączeniach
Max-Yamabiko, Max-Nasuno, Max-Toki, Max-Tanigawa, Max-Asama
Drugi, obok modelu E1, piętrowy Shinkansen klasy Max. Shinkanseny E4 budowane są od roku 1997.
  • Klasa 395
British Rail Klasa 395
W eksploatacji od 2009
Maksymalna
prędkość operacyjna
225 km/h
Wykorzystywana
na liniach
Southeastern
Wykorzystywana
na połączeniach
London St Pancras International – Ashford International
Specjalna wersja Serii 885. To nie są Shinkansen, ale zwykły typ kolejowy w ścisłym znaczeniu tego słowa.
  • Seria E5
Shinkansen serii E5 „Hayabusa”
W eksploatacji od 2011
Maksymalna
prędkość operacyjna
300 km/h
320 km/h (od 2013)
Wykorzystywana
na liniach
Tōhoku
Wykorzystywana
na połączeniach
Hayabusa
Od roku 2011.
  • Seria E6
Seria E6 podczas jazdy testowej na stacji Morioka, 2010
W eksploatacji od 2013
Maksymalna
prędkość operacyjna
300 km/h
320 km/h (od 2014)
Wykorzystywana
na liniach
Tōhoku, Akita
Wykorzystywana
na połączeniach
Komachi
Od roku 2013.

Modele niewprowadzone jeszcze do eksploatacji[edytuj | edytuj kod]

  • Seria E954
Shinkansen Serii E954 na stacji Sendai
Przewidywany rok wprowadzenia do eksploatacji 2007–2011
Prędkość maksymalna 405 km/h
Przewidywana maksymalna
prędkość operacyjna
360 km/h
Zdolne do poruszania się jedynie na liniach specjalnie przeznaczonych dla pociągów Shinkansen.
Wyposażone w system hamulców aerodynamicznych na wypadek sytuacji awaryjnych, np. trzęsienia ziemi.
Obecnie istnieje tylko jeden egzemplarz testowy.
  • Seria E955
Shinkansen Serii E955
Przewidywany rok wprowadzenia do eksploatacji 2007–2011
Prędkość maksymalna 405 km/h
Przewidywana maksymalna
prędkość operacyjna
360 km/h
Zdolne do poruszania się zarówno na liniach specjalnie przeznaczonych dla pociągów Shinkansen, jak i normalnych (zmodernizowanych)
Wyposażone w system hamulców aerodynamicznych na wypadek sytuacji awaryjnych, np. trzęsienia ziemi.
Egzemplarz testowy powstał w roku 2006

Lista rodzajów połączeń kolejowych Shinkansen[edytuj | edytuj kod]

Najstarszy model – Seria 0 (po lewej) i jeden z najnowszych modeli – Seria N700

Tłumaczenia nazw pociągów/ekspresów obsługujących sieć Shinkansen. Różnorodność nazewnictwa jest zamierzonym ułatwieniem służącym rozpoznawaniu poszczególnych połączeń i rodzajów pociągów. Ekspresy o różnych nazwach obsługują np. jedną linię, ale zatrzymują się na innych stacjach.

  • Aoba (już nieużywana) (tłum. zielone liście)
  • Asahi (już nieużywana) (tłum. wschodzące słońce)
  • Asama (Asama (wulkan))
  • Hayabusa (tłum. sokół wędrowny)
  • Hayate (tłum. podmuch wiatru)
  • Hikari (tłum. światło)
  • Hikari Rail Star
  • Kodama (tłum. echo)
  • Komachi (od imienia poetki Ono no Komachi z epoki Heian)
  • Max-Asahi (już nieużywana)
  • Max-Nasuno
  • Max-Tanigawa
  • Max-Toki
  • Max-Yamabiko
  • Mizuho
  • Nasuno
  • Nozomi (tłum. nadzieja)
  • Sakura
  • Tanigawa
  • Toki
  • Tsubame (tłum. jaskółka)
  • Tsubasa (tłum. skrzydło)
  • Yamabiko (tłum. górskie echo)

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]