Województwo bracławskie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
wikizacja, drobne merytoryczne |
→Granice: drobne merytoryczne |
||
| Linia 69: | Linia 69: | ||
Na zachodzie granicą była od Podola rzeka [[Murafa|Murachwa]], na południo-zachodzie od strony Wołoszczyzny [[Dniestr]]. |
Na zachodzie granicą była od Podola rzeka [[Murafa|Murachwa]], na południo-zachodzie od strony Wołoszczyzny [[Dniestr]]. |
||
Granica od północno-wschodniego krańca [[Województwo podolskie|Podola]], z okolicy [[Ułanów (Ukraina)|Ułanowa]], i skierowana [[Szlak czarny|Czarnym szlakiem]] pomiędzy [[Teterew|Teterwią]], [[Hnyłopjat´|Hniłopiatem]] i [[Rostawycia|Rastawicą]] z jednej strony, a [[Śniwoda|Śniwodą]], [[deśnica|Deśnicą]] i dopływami górnej [[Roś|Rosi]] z drugiej. [[Stefan Batory]] w 1584 roku w przywileju dla miasta [[Korsuń Szewczenkowski|Korsunia]], za linię graniczną dwóch województw ukrainnych ([[Województwo kijowskie|Kijowskiego]] i Bracławskiego) przeznaczył [[Tykicz Górny|Uhorski Tykicz]] (poczynając od [[Woronne]]go). Granica południowo-wschodnia województwa Bracławskiego biegła od Dniestru, znacznie niżej [[Kuczurhan]]u przez [[Kujalnik]] i [[Teliguł]] do rzeki [[Boh]], powyżej ujścia [[Czyczakleja|Czyczaklei]], gdzie znajdował się zamek turecki [[Bałaklej]] nad rzeką Suchą. Stamtąd granica biegła do [[Inguł]]u w punkcie, przez który prowadził „[[Szlak czarny|szlak Czarny]]”, idący ku [[Targowica (obwód kirowohradzki)|Targowicy]] poniżej [[Czarny Las (Pobereże)|„Czarnego lasu”]][http://literat.ug.edu.pl/glogre/0042.htm]. |
Granica od północno-wschodniego krańca [[Województwo podolskie|Podola]], z okolicy [[Ułanów (Ukraina)|Ułanowa]], i skierowana [[Szlak czarny|Czarnym szlakiem]] pomiędzy [[Teterew|Teterwią]], [[Hnyłopjat´|Hniłopiatem]] i [[Rostawycia|Rastawicą]] z jednej strony, a [[Śniwoda|Śniwodą]], [[deśnica|Deśnicą]] i dopływami górnej [[Roś|Rosi]] z drugiej. [[Stefan Batory]] w 1584 roku w przywileju dla miasta [[Korsuń Szewczenkowski|Korsunia]], za linię graniczną dwóch województw ukrainnych ([[Województwo kijowskie|Kijowskiego]] i Bracławskiego) przeznaczył [[Tykicz Górny|Uhorski Tykicz]] (poczynając od [[Woronne]]go). Granica południowo-wschodnia województwa Bracławskiego biegła od Dniestru, znacznie niżej [[Kuczurhan]]u przez [[Kujalnik]] i [[Teliguł]] do rzeki [[Boh]], powyżej ujścia [[Czyczakleja|Czyczaklei]], gdzie znajdował się zamek turecki [[Bałaklej]] nad rzeką Suchą. Stamtąd granica biegła do [[Inguł]]u w punkcie, przez który prowadził „[[Szlak czarny|szlak Czarny]]”, idący ku [[Targowica (obwód kirowohradzki)|Targowicy]] poniżej [[Czarny Las (Pobereże)|„Czarnego lasu”]][http://literat.ug.edu.pl/glogre/0042.htm]. |
||
Przebieg granicy województwa aż do XVIII w. stanowił przedmiot sporów i ustaleń komisji granicznych. Ostatnia z nich w 1755 roku potwierdziła przebieg północnej granicy z województwem kijowskim wzdłuż tzw. czarnego szlaku, którego dokładny przebieg nie jest do końca znany. Terenem spornym było tutaj tzw. [[Zarosie (region)|Zarosie]] (Заросье), czyli obszar położony na południe od rzeki Roś i na zachód od Dniepru. Do końca XVIII w. nie zostało przeprowadzone ostateczne rozgraniczenie województw w tym rejonie. Dyskusja w nauce na temat przebiegu tej granicy trwa od wielu lat, m.in. w pracach M. Krykuna<ref>М. Крикун, ''Границі і повітовий поділ Брацлавського воєводства в 16-18 ст.'', „Історичні дослідження. Вітчизняна історія” 8, 1982, s. 97</ref>. |
|||
== Opisy == |
== Opisy == |
||
| Linia 76: | Linia 78: | ||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
== Bibliografia == |
|||
* Krzyżanowski S., ''Skorowidz miejscowości byłego województwa bracławskiego'', Kraków 1869 |
|||
== Linki zewnętrzne == |
== Linki zewnętrzne == |
||
Wersja z 17:41, 7 paź 2019
| |||||
| 1566–1795 | |||||
| |||||
| Sentencja: Signata iustitia[1] | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Prowincja | |||||
| Data powstania |
1566 | ||||
| Siedziba wojewody | |||||
| Wojewoda |
zobacz: wojewodowie bracławscy | ||||
| Siedziba sejmiku | |||||
| Powierzchnia |
31 660 km² | ||||
| Populacja (1790[2]) • liczba ludności |
| ||||
| Podział administracyjny | |||||
| |||||
| Liczba reprezentantów | |||||
| |||||
| Położenie na mapie Rzeczypospolitej [[Plik:{{{mapa Polski}}}|240x240px|alt=Położenie na mapie Polski|]] | |||||
Położenie na mapie Polski  Współrzędne spoza mapy: 48.819400 28.944900 | |||||
| 48°49′09,8400″N 28°56′41,6400″E/48,819400 28,944900 | |||||
Województwo bracławskie – województwo I Rzeczypospolitej, część prowincji małopolskiej. Utworzone w 1566, na sejmie w Lublinie w roku 1569 przyłączone do Korony[3]. Województwo obejmowało wschodnią część Podola, zwanego Podolem litewskim lub Podolem ukrainnym.
W XVII wieku w województwie bracławskim szlachta stanowiła zaledwie 1% mieszkańców, co było jednym z najniższych udziałów tej ludności w ogóle mieszkańców na terenie Rzeczypospolitej[4][5].
Historia
Stolicą województwa był Bracław, jednak później nieformalną siedzibą wojewodów stała się Winnica. Zezwoleniem sejmu 1654 roku sejmiki, sądy oraz akta ziemskie i grodzkie przeniesiono do Winnicy[6]. Pierwszym wojewodą został Roman Sanguszko.
W 1589 r. nadano województwu herb – na czerwonym krzyżu błękitna tarcza ze złotym półksiężycem. Województwo było podzielone na 2 powiaty: winnicki i bracławski (składający się z dwóch obwodów: bracławskiego i zwinogrodzkiego). Województwo bracławskie miało dwóch senatorów większych: wojewodę i kasztelana bracławskich: posłów na sejm wybierało sześciu, to jest po dwóch z powiatu, utrzymując nominalnie, choć nie faktycznie, istnienie powiatu zwinogrodzkiego.
Województwo bracławskie leżało na Podolu ukrainnym [1], w odróżnieniu od Podola właściwego, które obejmowało województwo podolskie. Sejm Czteroletni utworzył formalnie w 1791 czwarty powiat nadbohski jednak z powodu wojny z Rosją i rozbiorów Polski decyzji nie wprowadzono w życie[7].
W myśl Unii Hadziackiej województwo miało być częścią Księstwa Ruskiego.
W XVIII wieku województwo było terenem licznych napadów band hajdamackich. Tylko w samym roku 1750 Kozacy z Zaporoża i Ukrainy Lewobrzeżnej zrujnowali 27 miast i 111 wsi w województwie bracławskim, co stanowiło ponad połowę wszystkich miast i ponad 10% wsi tego regionu[8].
Sejmik poselski i sejmik deputacki odbywał się w mieście Winnica.
Wojewodowie
- Roman Sanguszko od 1569
- Janusz Zbaraski od 1576
- Stanisław Rewera Potocki (1631–1636)
- Andrzej Potocki (od 1661)
- Stanisław Świdziński (1739-1755)
- Stanisław Lubomirski (od 1764)
Granice
Na zachodzie granicą była od Podola rzeka Murachwa, na południo-zachodzie od strony Wołoszczyzny Dniestr. Granica od północno-wschodniego krańca Podola, z okolicy Ułanowa, i skierowana Czarnym szlakiem pomiędzy Teterwią, Hniłopiatem i Rastawicą z jednej strony, a Śniwodą, Deśnicą i dopływami górnej Rosi z drugiej. Stefan Batory w 1584 roku w przywileju dla miasta Korsunia, za linię graniczną dwóch województw ukrainnych (Kijowskiego i Bracławskiego) przeznaczył Uhorski Tykicz (poczynając od Woronnego). Granica południowo-wschodnia województwa Bracławskiego biegła od Dniestru, znacznie niżej Kuczurhanu przez Kujalnik i Teliguł do rzeki Boh, powyżej ujścia Czyczaklei, gdzie znajdował się zamek turecki Bałaklej nad rzeką Suchą. Stamtąd granica biegła do Ingułu w punkcie, przez który prowadził „szlak Czarny”, idący ku Targowicy poniżej „Czarnego lasu”[2].
Przebieg granicy województwa aż do XVIII w. stanowił przedmiot sporów i ustaleń komisji granicznych. Ostatnia z nich w 1755 roku potwierdziła przebieg północnej granicy z województwem kijowskim wzdłuż tzw. czarnego szlaku, którego dokładny przebieg nie jest do końca znany. Terenem spornym było tutaj tzw. Zarosie (Заросье), czyli obszar położony na południe od rzeki Roś i na zachód od Dniepru. Do końca XVIII w. nie zostało przeprowadzone ostateczne rozgraniczenie województw w tym rejonie. Dyskusja w nauce na temat przebiegu tej granicy trwa od wielu lat, m.in. w pracach M. Krykuna[9].
Opisy
... Pszczelnictwo najznakomitsze tam było z całéj Polski, i stale zawsze kwitnące; kukuruzy też znaczne czyniono w polach zasiewy, tuczone nią bydło wzbogacało mieszkańców. Ziberano téż w polach wyborne kawony; i winogrona bujnie rosną w licznych ozdobnych winnicach. O tej krainie rzec można: płynęła mlékiem i miodem. Podole i Ukraina ku sobie zwabić nie mogły tych, którzy w Bracławszczyźnie na Pobereżu zamieszkali. Dniestr pięknością swoją wszystkie polskie przewyższa rzeki. To województwo zaludniło się pod opiekuńczym skrzydłem szlachetnego rodu Koniecpolskich, którzy w tym województwie 740 dziedzicznych wsi mieli[10].
Przypisy
- ↑ Stefan Krzysztof Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 215.
- ↑ Tabela: Summaryusz Generalny wszelkich dochodów Rzeczypospolitey tak w Koronie iako i w Litwie z kalkulacyą mil kwadratowych, tak со do dymów, podatków, iako i ludzi, w: Dziennik rządowo-ekonomiczno handlowy. Zaymuiący różne Wiadomości, Rządowe, Handlowe, Ekonomiczne, Fabryczne, Kontraktowe na Dobra, Summy, i Produkta. Zajmujący 3 miesiące kwiecień may czerwiec 1790. R.5. T. II. Warszawa 1790.
- ↑ Volumina Legum T. II s. 80.
- ↑ Anna Laszuk, Ludność województwa podlaskiego w drugiej połowie XVII wieku, Białostockie Towarzystwo Naukowe, 1999 [dostęp 2016-10-07].
- ↑ Jolanta Choińska-Mika, Między społeczeństwem szlacheckim a władzą. Problemy komunikacji: społeczności lokalne – władza w epoce Jana Kazimierza, Warszawa 2002, s. 20.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom I, Warszawa 1880, s. 346.
- ↑ Volumina Legum T. IX CCCLXIV, s. 330.
- ↑ Karol Mazur, W Kozaki pójdziesz czy Lachem zostaniesz..., Księga Kresów Wschodnich – Biuletyn „Rzeczpospolitej”, nr. 22.
- ↑ М. Крикун, Границі і повітовий поділ Брацлавського воєводства в 16-18 ст., „Історичні дослідження. Вітчизняна історія” 8, 1982, s. 97
- ↑ Eustachy Iwanowski, Województwo bracławskie, Rozmowy o polskiéj koronie, na str. 508.
Bibliografia
- Krzyżanowski S., Skorowidz miejscowości byłego województwa bracławskiego, Kraków 1869
Linki zewnętrzne
- Bracław, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 345.
- Pobereże), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 338.
