Wikipedia:Skarbnica Wikipedii/Glosariusz islamu

Islam

Oto lista pojęć związanych z islamem, które znajdują się (niebieskie) lub powinny się znaleźć (czerwone) w polskiej Wikipedii. Oczywiście listę tę można rozszerzać. Podstawowe zagadnienia z innych dziedzin wiedzy znajdziesz na liście przegląd dziedzin wiedzy.

 

Zobacz też przegląd zagadnień z zakresu religii.

Indeks

A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z

---

A

• w przypadku imion (nazw) zaczynających się na "al-", "al", "an-", "an" patrz literę na którą się zaczyna druga część imienia (nazwy)
• Abbas - stryj Mahometa
• Abbasydzi
• Abd Allah Ibn al-Abbas - syn Abbasa, uważany za twórcę tafsiru
• Abd al-Dżabbar (940 - 1025) - mutazylita
• Abd al-Kadir al-Dżilani (1077 - 1166) - eponim bractwa kadirijja
• Abduh Muhammad (1849 - 1905) - modernista
• Ablucje - zobacz Wudu
• Abu Bakr
• Abu Hanifa - eponim szkoły hanafickiej
• Abu Jusuf (zm. 804) - pierwszy kadi al-kudat
• Abu Lahab - stryj i przeciwnik Mahometa
• Abu Sufjan Ibn Harb - stryj i przeciwnik Mahometa
• Achbaryci - tradycjonalisyczny kierunek jurysprudencji imamickiej
• Al-Afghani - modernista
• Ahl al-Bajt - rodzina Mahometa
• Ahl-e hakk
• Ahl al-Kahf - mieszkańcy pieczary z 18 sury Koranu
• Ahl al-Kitab - zobacz ludy Księgi
• ahmadiyya - ruch religijny w islamie
• Aisza - ulubiona żona Mahometa
• Ajat
• ajatollah
• Ayūb - prorok, muzułmański odpowiednik Hioba
• Al-Aksa
• Alamut
• alawizm
• Aleksander Wielki - powinno być hasło Zu al-Karnajn
• Alewici
• Alidzi
• Ali ibn Abi Talib
• Ali ibn Husajn
• Alim - tytuł uczonego muzułmańskiego
• Allah - imię Jedynego Boga w islamie

Allahumma - wołacz "o Boże"

• Amir al-Muminin - tytuł kalifa
• Aniołowie w Islamie
• Ansarijja - bractwo założone przez Mahdiego, istniejące w Sudanie do dzisiaj
• ansarowie
• Dolina Arafat
• Arkan Ad-Din - zobacz Pięć filarów islamu
• Asasyni - europejska średniowieczna nazwa nizarytów
• Asma - żona Mahometa
• aszaryci
• Aszura
• Aulija - święci w islamie
• Azan - wezwanie do modlitwy przez muezzina
• Al-Azhar
• Awicenna - patrz: Ibn Sina

B

• Bahira - mnich syryjski, który według muzułmańskiej tradycji miał rozpoznać przeznaczenie kilkunastoletniego Mahometa
• Baki - cmentarz słynnych muzułmanów w Medynie
• Al-Bakillani (zm. 1013) - teolog i prawnik
• Al-Banna Hasan - założyciel Braci Muzułmanów - zobacz Hassan al-Banna
• baraka - błogosławieństwo
• Barsisa - legendarny człowiek, który miał zawrzeć przymierze z Szatanem
• Barzach - czyściec
• Batynici
• bektaszyci
• Bida - innowacja w islamie
• Bilal - pierwszy muezzin
• Bismallah - formuła rozpoczynająca prawie każdą surę Koranu
• Bohorowie - indyjski odłam isma'ilitów
• Bracia Czystości - zobacz Ichwan as-Safa - tajne stowarzyszenie uprawiające filozofię o charakterze neoplatońskim na przełomie IX/X w.
• Bracia Muzułmańscy
• Al-Buchari (810 - 870) - zbieracz hadisów
• Al-Burak - rumak Mahometa

C

• Chadidża
• Chanaka
• Charadż
• charydżyci
• Chatib
• Al-Chidr - legendarny młodzieniec
• Chodżowie - indyjski odłam isma'ilitów
• Staw Chumm - ważny hadis, który wg szyitów opisuje przekazanie władzy przez Mahometa Alemu
• chutba
• Cuda w Islamie
• Czarni Muzułmanie
• Czarny Kamień
• Czisztijja - tarikat suficki

D

• Ad-Dadżdżal - kusiciel, odpowiednik antychrysta
• Dar al-harb - terytorium wojny
• Dar al-islam - terytorium islamu
• Dar as-sulh - terytorium pokoju
• dakka
• dargah
• Dawud - prorok, odpowiednik Dawida
• Derwisz
• dhikr (zikr) - rozmyślanie o Allahu; w sufizmie zbiorowa ekstatyczna modlitwa
• dijja - okup krwi
• dhimmi - wyznawca innej niż islam religii, żyjący pod opieką muzułmanów
• druzyzm - specyficzny kierunek religijny w islamie
• dżabryci
• Dżafar as-Sadik - szósty imam szyitów
• Dżafaryci - zwolennicy szyickiej szkoły prawa
• dżahilijja forma przym. dżahilij, "czas niewiedzy"; w samych początkach Islamu termin ten odnosił się do okresu przedislamskiego w Arabii. Dzisiaj stosowane jest przez fundamentalistów muzułmańskich na określenie każdego społeczeństwa (także muzułmańskiego), które, według nich, odwróciło się od Boga
• Dżami - główny meczet danej miejscowości
• Dżannah - niebo
• Dżibril - arabska wersja imienia Archanioła Gabriela
• dżihad - święta wojna
• dżinn - demon lub duch
• Dżizja
• Abu Ali Muhammad al-Dżubba'i (zm. 915) - mutazylita
• Dżunajd (ok. 830 - 910) - sufi
• Al-Dżuwajni (1028 - 1085) - teolog i prawnik sunnicki

F

• fakih - uczony zajmujący się teoretycznymi problemami prawa islamu - fikh
• fakir - asceta wyrzekający się własności
• Falsafa - filozofia
• Al-Farabi - filozof
• Al-Fatiha
• Fatima - córka Mahometa
• fatwa - orzeczenie, zalecenie lub nakaz prawny
• fikh - teoria prawa; także: wiedza, inteligencja
• filozofia świata islamu
• Fitna
• Fundamentalizm muzułmański
• Al-Furkan - 25 sura Koranu i jedna z jego nazw

G

• Ghajba - nieobecność imama w szyizmie
• al-Ghazali - filozof i mistyk suficki
• Ghazi
• Ghazwa
• ghul - demon
• ghusl - rodzaj ablucji. U polskich muzułmanów Gusiel.
• Głożyna Najdalszej Granicy - rajskie drzewo z Koranu

H

• hadis - opowieść o życiu proroka Mahometa
• hadżar - Czarny Kamień
• hadżdż - pielgrzymka, jeden z pięciu filarów wiary
• halal - to co dozwolone, w szczególności uczynki
• Al-Halladż - arabski mistyk i teolog
• Hanafici
• Hanbalici
• haram - to co zakazane, w szczególności uczynki
• Harun - muzułmański odpowiednik Aarona
• Harut i Marut - para aniołów z Koranu
• Hazrat Babajan - duchowna suficka
• Hasan ibn Ali
• Hasan ibn Sabbah - pierwszy przywódca nizarytów
• Hasan al-Basri (642 - 728) - najwybitniejszy teolog okresu umajjadzkiego
• Haszymici - ród Mahometa
• Hawwa - muzułmańska Ewa
• hidżra - wywędrowanie Mahometa i jego zwolenników z Mekki; początek ery muzułmańskiej
• hilal - półksiężyc, symbol islamu.
• Hira - góra gdzie Mahomet miał pierwsze objawienie
• Hizb-allah - zobacz Hezbollah
• Hud - prorok koraniczny
• Al-Hudżwiri (zm. 1077) - sufi
• Hurufizm - XV-wieczny odłam szyitów
• hurysa - rajska dziewica
• Husajn ibn Ali

I

• w przypadku imion (nazw) zaczynających się na "ibn" patrz literę na którą się zaczyna druga część imienia (nazwy)
• Ibada - rytuały religijne
• Ibadyci
• Iblis - Szatan
• Ibrahim - prorok, odpowiednik Abrahama
• Ichwan as-Safa - tajne stowarzyszenie uprawiające filozofię o charakterze neoplatońskim na przełomie IX/X w.
• Id al-Adha - święto ofiar
• Id al-Fitr - święto zakończenia postu
• Idris - prorok koraniczny, odpowiednik biblijnego Enocha
• Idżaz al-Kuran - nienaśladowalność Koranu
• idżma - w prawie islamskim: jednomyślne postanowienie
• idżtihad - rozwijanie prawa, "wysiłek twórczy"
• ifrit - zły duch, demon
• Ihram - uświęcenie w czasie pielgrzymki do Mekki
• Ikonoklazm w islamie
• Iljas - prorok koraniczny, odpowiednik biblijnego Eliasza
• imam - 1) stojący na czele gminy, 2) prowadzący modlitwę
• imam szyicki
• imamici
• Imiona Boga zobacz 99 atrybutów Allaha
• Indżil - Ewangelia
• Isa - koraniczny odpowiednik Jezusa
• Ishak - prorok koraniczny, odpowiednik biblijnego Izaaka
• Islam
• Islamistyka
• Isma'il - prorok koraniczny, odpowiednik biblijnego Izmaela
• Isma'ilizm - odłam szyizmu
• Isra - nocna podróż Mahometa, uprowadzonego przez archanioła Gabriela, z Mekki do Jerozolimy 27 hidżrab 620 r.
• Isnad - ciąg osób przekazujących hadis
• Istihsan - w prawie islamskim: zasada preferencji tego co "dobre"
• Istislah - w prawie islamskim: zasada kierowania się interesem ummy
• Itra'il - egzorcyzm, gdyż anioł stróż jest do tego przywołany

J

• Jahja - prorok, odpowiednik Jana Chrzciciela
• Jakub albo Isra'il - prorok koraniczny, odpowiednik biblijnego Jakuba
• Jałmużna - Zakat i Sadaka
• jezydyzm
• Junus - prorok koraniczny, odpowiednik biblijnego Jonasza
• Jusuf - prorok koraniczny, odpowiednik biblijnego Józefa

K

• Kaaba
• Kadar zobacz Kismet
• kadaryci - zwolennicy koncepcji wolnej woli
• kadi - w prawie islamskim: sędzia
• Kadirijja - najpowszechniejszy w świecie islamu tarikat
• Kafir
• Kahin - czarownik, wieszczek, wróżbita
• Kalam
• kafala - adopcja
• kalendarz islamski
• kalif - władca kalifatu
• kalifat - muzułmańskie państwo o ustroju religijnym
• Kalifowie prawowierni
• Karbala
• Bitwa pod Karbalą
• Karmaci - radykalny odłam isma'ilitów
• Karun - postać koraniczna, symbol bogactwa
• Al-Kawakibi Abd ar-Rahman (1849 - 1903) - jeden z twórców panislamizmu
• ketman - powinno być zintegrowane z takijja
• kibla
• kijas - w prawie islamskim: wnioskowanie przez analogię
• al-Kindi - filozof, teolog, lekarz i naukowiec muzułmański
• kismet lub kadar - przeznaczenie
• Kiswa - czarna zasłona Kaaby
• Kitab - księga, termin używany często na oznaczenie Koranu
• Konstytucja Medyńska - zbiór traktatów zawartych przez Mahometa z mieszkańcami Medyny
• kital - walka zbrojna w sprawie islamu
• kobieta w islamie
• Kom
• Kopuła na Skale - meczet w Jerozolimie, jedna z najważniejszych świątyń islamu
• Koran - święta księga islamu
• Al-Kufa
• Kufickie pismo zobacz Kaligrafia arabska
• Kurajszyci

L

• Lajlat al-Kadr - noc podczas której rozpoczęło się objawienie Mahometa
• Al-Lat (albo Allat) - bogini czczona przez Arabów przed islamem
• Liga Świata Muzułmańskiego - założona w 1962 organizacja państw muzułmańskich
• Lut - prorok, odpowiednik biblijnego Lota

M

• Mahdi - zbawiciel, który pojawi się przed końcem świata
• mahdyści - muzułmanie wierzący w rychłe przybycie Mahdiego, w węższym sensie- grupa radykalnych odłamów usulizmu
• Mahomet - główny prorok islamu
• maksura
• Malik Ibn Anas - eponim malikickiej szkoły prawa
• Malikici - zwolennicy malikickiej szkoły prawa. Jest maliki
• Manat - przedmuzułmańska bogini przeznaczenia i śmierci
• Marabut - mieszkaniec ribatu
• Maria w islamie powinno być Marjam
• Maszhad
• maturidici
• Maula - pan albo klient; we wczesnym okresie islamu pozbawieni pełni praw nie-arabscy muzułmanie
• Maulawijja - tarikat założony przez Rumiego
• Maulid an-nabi - święto urodzin Mahometa
• Mazar - świątynia upamiętniająca kogoś
• Mazhab - szkoła prawa muzułmańskiego
• meczet - muzułmańska świątynia
• medresa - teologiczna szkoła muzułmańska
• Medyna
• Mekka
• Meszhed
• Męczennik zobacz Szahid
• midha albo mida'a
• mihrab
• Mika'il - odpowiednik biblijnego archanioła Michała
• minaret - wieżyczka stojąca przy meczecie
• minbar
• Miradż - wniebowstąpienie Mahometa
• mizar - muzułmański cmentarz
• Modlitwa - zobacz Salat
• Monoteizm - zobacz Tawhid
• mozarabowie - zarabizowani chrześcijanie, żyjący pod panowaniem muzułmańskim na terenach Al-Andalus
• Mu'in ad-Din Cziszti - najsłynniejszy sufi tarikatu Czisztijja
• mudżahedin - uczestnik świętej wojny
• mudżtahid - szyicki odpowiednik muftiego
• muezzin - w meczecie, zwołujący wiernych do modlitwy
• mufti - w prawie islamskim: teoretyk prawa
• muhadżirowie - (arab. muhadżirun - ci, którzy razem wywędrowali) towarzysze Mahometa, którzy razem z nim wywędrowali z Mekki (hidżra)
• Muharram - pierwszy miesiąc kalendarza muzułmańskiego
• mułła
• murdżyici
• Murid - chcący; uczeń w tarikacie
• Murszid - przewodnik; tytuł głowy tarikatu
• Musa - prorok koraniczny, odpowiednik biblijnego Mojżesza
• Musajlima
• Musalla - każde miejsce modlitwy
• Musannaf - zbiór hadisów ułożony tematycznie
• Al-Mushaf - jedna z nazw Koranu
• Muslim (zm. 875) - zbieracz hadisów
• Musnad - zbiór hadisów ułożony wg osób przekazujących
• Muta - małżeństwo czasowe w szyizmie
• Mutakallim - zajmujący się kalamem
• mutazylici
• Muttawa - Męska ochotnicza policja muzułmańska czuwająca nad przestrzeganiem religijnego prawa szariatu.
• muwalladzi - nawróceni na islam chrześcijanie żyjący pod panowaniem muzułmańskim na terenach Al-Andalus
• Muzułmanie w Polsce
• Muzułmanin
• Muzyka w islamie

N

• An-Nadżaf
• nafs - dusza, sumienie, odpowiedzialne za czyny
• Nakib
• Namaz - perska i turecka nazwa modlitwy
• nikab - zasłona na twarz noszona przez muzułmanki, część hidżabu
• nizaryci - odłam isma'ilitów
• Nuh - prorok koraniczny, biblijny odpowiednik Noego

O

• Organizacja Konferencji Muzułmańskiej - organizacja państw muzułmańskich powstała w roku 1969

P

• panislamizm
• piekło
• pielgrzymki w islamie
• pięć filarów islamu
• Pir - Najwyższy Mistrz Duchowy w Sufickich Zakonach Indii i Pakistanu
• Pogłówne - zobacz Dżizja
• Pomocnicy - zobacz Ansarowie
• Post - zobacz Saum
• Prawo muzułmańskie - zobacz szariat
• Prorocy Islamu

R

• Radżab
• Raj (szari'at) - pogląd, opinia - jedno ze źródeł prawa muzułmańskiego
• Raj - zobacz Dżannah
• raka
• Ramadan - miesiąc w którym muzułmanie poszczą
• Rasul - kategoria proroka
• Ribat
• Ridwan - anioł, strażnik bram Raju
• rozwód w islamie
• Rumi
• Rushdie Ahmed Salman
• Ibn Ruszd - uczony islamski

S

• Sadaka - dobrowolna jałmużna
• Sadi z Szirazu - poeta suficki
• Sadżdżada - dywanik modlitewny
• As-Safa i Al-Marwa - wzgórza w Mekce pomiędzy którymi odbywa się rytualny bieg saj
• sahaba - towarzysze proroka
• sajjid
• Salam
• salafizm - kierunek w islamie głoszący naśladowanie pierwszych pokoleń muzułmanów
• salat - modlitwa, jeden z pięciu filarów wiary
• Salih - prorok Koraniczny
• Salman al-Farisi
• Salsabil - źródło w rajskim ogrodzie
• Sanusyci - tarikat suficki załozony w 1837 w Libii, który odegrał ważną rolę w odzyskaniu przez nią niepodległości
• saum - post, jeden z pięciu filarów wiary
• Sąd Ostateczny
• Shirdi Sai Baba - muzułmański fakir i święty
• Bitwa pod Siffin
• Sikhizm
• sila
• Ibn Sina - uczony islamski
• Sira - biografia Mahometa
• Sirat - most prowadzący do raju
• skrypturalizm - ruch religijny
• subha lub tasbih - islamski sznur modlitewny
• Sufi - Mistrz Sufizmu, Mądrość Boża, Czystość, Mędrzec
• sufizm - kierunek religijny w islamie
• Sulajman - postać koraniczna, odpowiednik biblijnego Salomona
• sunna - tradycja Mahometa
• sunnizm - największy odłam islamu
• sura - rozdział Koranu
• Sura al-Hafd – sura niekoraniczna
• Sura al-Khalaʿ – sura niekoraniczna
• Sura al-Nourain – sura niekoraniczna
• Sura al-Wilayah – sura niekoraniczna
• sura medyńska - jeden z dwóch typów sur
• sura mekkańska - jeden z dwóch typów sur
• Szaban - ósmy miesiąc kalendarza muzułmańskiego
• Asz-Szafi'i (767 - 820) - eponimiczny założyciel Szafi'ickiej szkoły prawa
• Szafiʾici - zwolennicy Szafi'ickiej szkoły prawa
• szahada - wyznanie wiary, jeden z pięciu filarów wiary
• Szahid - męczennik lub świadek
• Szajch - w spolszczeniu Szejk
• Szajch al-islam
• szariat - prawodawstwo muzułmańskie
• szarif
• szatańskie wersety
• Asz-Szazili (zm. 1258) - sufi arabski
• Szazilijja - tarikat założony przez Asz-Szazilego
• Szirk
• Szis - muzułmański odpowiednik biblijnego Seta
• Szu'ajb - prorok koraniczny
• szyizm - odłam islamu

T

• At-Tabari - komentator Koranu i historyk
• tadżwid - recytacja Koranu
• tafsir - komentarz do Koranu obejmujący wszystkie aspekty objaśniania
• takbir - arabskie określenie na zwrot Allāhu Akbar
• takijja - zezwolenie na ukrywanie wiary (np. w okresie represji, stosowane głównie przez szyitów)
• taklid - naśladownictwo (prawne)
• Talak - zobacz Rozwód w islamie
• Talib - uczeń szkół islamskich
• Talbija - modlitwa podczas pielgrzymki
• tarawih - dodatkowe modlitwy podczas ramadanu
• tarika - Droga, Ścieżka Duchowa w Sufizmie Tariqat
• Tarik ibn Zijad
• Tauhid - jest tawhid - zasada jedyności boga
• Twaf - rytuał okrążania Kaaby
• tawil - komentarz do Koranu obejmujący treści ezoteryczne
• Tazija - w szyizmie widowisko przedstawiające śmierć imama Husajna
• Tidżanijja - tarikat popularny w Maghrebie i Afryce Zachodniej

U

• Bitwa pod Uhudem
• Umar ibn al-Chattab
• Umaru Ahadżi (ok. 1797 - 1864) - uczony muzułmański z Senegalu
• umma
• Umra - mała pielgrzymka do Mekki - zobacz Pielgrzymki w islamie
• ulem
• Usman ibn Affan
• Usmanu dan Fodio (1744 lub 1745 - 1817) - uczony muzułmański i twórca Kalifatu Sokoto
• Usul al-fikh - źródła prawa muzułmańskiego - szari'atu
• Usulici - racjonalistyczny kierunek jurysprudencji imamickiej
• Uzajr - postać Koraniczna, uznawana za syna Boga
• Al-Uzza - przedmuzułmańska bogini arabska

W

• wahhabizm - fundamentalistyczny kierunek w islamie
• wakf - zapis lub fundacja
• Wilajat al-fakih - imamicka doktryna władzy teologów, podstawa aktualnej konstytucji Iranu
• Werset Tronu
• wudu - rodzaj ablucji

Z

• Zabur - arabska nazwa psalmów
• Zajd Ibn Ali - eponim Zajdytów
• Zajd Ibn Sabit - sekretarz Mahometa, redaktor Koranu
• zajdyci
• Zakarijja - postać Koraniczna, odpowiednik biblijnego Zachariasza
• zakat - jałmużna, jeden z pięciu filarów wiary
• Zakkum - drzewo rosnące w piekle
• Az-Zamachszari (1075 - 1144) - teolog i filolog
• Zamzam - święta studnia w Świętym Meczecie w Mekce
• Zandaka - określenie heretyków
• Zawija - zobacz Chanaka
• zikr
• Zimmi
• Zu al-Karnajn - koraniczny odpowiednik Aleksandra Wielkiego
• zwierzęta w islamie