Ñ
N z tyldą to litera alfabetu łacińskiego spotykana w pisowni kilku języków na świecie.
Wartość foniczna[edytuj | edytuj kod]
W zależności od języka litera ta stanowi grafem lub jest elementem digrafu.
Język hiszpański[edytuj | edytuj kod]
Najczęściej kojarzona z językiem hiszpańskim, głównie ze względu na zasięg terytorialny tego języka oraz praktyczne nieużywanie jej w innych popularnych językach.
Pojawiała się, dla zaoszczędzenia miejsca, już w tekstach łacińskich kopiowanych w klasztorach w miejsce podwójnego nn. Jako że w języku hiszpańskim podwójne nn zmieniło się w spółgłoskę nosową podniebienną (API:[ɲ]), znak ten pozostał w tym języku dla oznaczania właśnie tej głoski.
Stylizowana litera Ñ została użyta w logo Instytutu Cervantesa.
Język galisyjski[edytuj | edytuj kod]
W języku galisyjskim litera ta pojawiła się w najstarszym zabytku piśmiennictwa w tym języku w roku 1228 (Foro do bo burgo do Castro Caldelas). Język hiszpański (kastylijski) zaczął penetrować ten region w XV i XVI wieku, jest więc mało prawdopodobne, aby (jak się często uważa) właśnie z tego języka została ona zaadaptowana.
Ma taką samą wartość, jak w języku hiszpańskim - spółgłoska nosowa podniebienna (IPA:[ɲ]).
Język asturyjski[edytuj | edytuj kod]
Najprawdopodobniej zaadaptowana z języka hiszpańskiego. Posiada identyczną wartość foniczną - spółgłoska nosowa podniebienna (IPA:[ɲ]).
Język guarani[edytuj | edytuj kod]
Zaadaptowana z języka hiszpańskiego. Posiada identyczną wartość foniczną - spółgłoska nosowa podniebienna (IPA:[ɲ]).
Język bretoński[edytuj | edytuj kod]
W języku bretońskim litera ñ nie stanowi oddzielne grafemu lecz jedynie wskazuje na nazalizację poprzedzającej ją samogłoski a, e lub i.
Język krymskotatarski[edytuj | edytuj kod]
Język krymskotatarski jest najczęściej zapisywany cyrylicą, jednak od lat 90 XX wieku obserwuje się równoległą adaptację alfabetu łacińskiego do tego języka. Alfabet ten jest wzorowany na alfabecie języka tureckiego z kilkoma modyfikacjami. Jedną z tych modyfikacji jest obecność litery ñ, która ma wartość foniczną spółgłoski nosowej tylnojęzykowo-miękkopodniebiennej (IPA: [ŋ]).
Język wotycki[edytuj | edytuj kod]
Pisownia języka wotyckiego nie została do tej pory skodyfikowana. Litera ñ pojawia się w niektórych propozycjach, między innymi w alfabecie Mehmeta Muslimowa.
Język filipiński[edytuj | edytuj kod]
Zaadaptowana z języka hiszpańskiego. Posiada identyczną wartość foniczną - spółgłoska nosowa podniebienna (IPA:[ɲ]).
Język czamorro[edytuj | edytuj kod]
Alfabet języka czamorro jest wzorowany na alfabecie języka hiszpańskiego. Mimo że litera ñ istnieje w alfabecie obok litery n, obydwu liter nie rozróżnia się i są wymawiane jako spółgłoska nosowa podniebienna (IPA:[ɲ]).
Język wolof[edytuj | edytuj kod]
Litera ñ odpowiada spółgłosce nosowej podniebiennej (IPA:[ɲ]).
Inne języki[edytuj | edytuj kod]
Litera ta występuje również w zapożyczeniach z hiszpańskiego w takich językach, które nie posiadają jej we własnym alfabecie. Na przykład w języku polskim jest często spotykana w terminologii kulinarnej (jalapeño, piña colada), choć bardzo często pomija się ją w pisowni (jalapeno, pina colada lub nawet pinacolada).
Użycie w informatyce[edytuj | edytuj kod]
Z powodów technicznych (brak obsługi polskich znaków diakrytycznych) zdarza się ją spotykać jako zamiennik polskiego ń, które ma identyczny odpowiednik głoskowy, jak hiszpańskie ñ.