Przejdź do zawartości

Świadkowie Jehowy w Brazylii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Świadkowie Jehowy w Brazylii
Państwo

 Brazylia

Liczebność
(2023)

907 121

% ludności kraju
(2023)

0,44%

Liczba zborów
(2023)

12 637

Rozpoczęcie działalności

1899

Multimedia w Wikimedia Commons
Mapa konturowa Brazylii, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Cesário Lange”
Położenie Biura Oddziału w Brazylii

Świadkowie Jehowy w Brazylii – społeczność wyznaniowa w Brazylii, należąca do ogólnoświatowej wspólnoty Świadków Jehowy, licząca w 2023 roku 907 121 głosicieli, należących do 12 637 zborów[1]. Na dorocznej uroczystości Wieczerzy Pańskiej w 2023 roku zgromadziło się 1 819 948 osób[2][3][a]. Działalność miejscowych głosicieli koordynuje Biuro Oddziału w Cesário Lange (około 150 kilometrów od São Paulo)[4]. Świadkowie Jehowy w Brazylii korzystają z 27 Sal Zgromadzeń[5]. Jest to jedna z 27 wspólnot Świadków Jehowy na świecie, których liczebność przekracza 100 000 głosicieli[6].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Początki

[edytuj | edytuj kod]

W roku 1899 mieszkająca w São Paulo Sarah Bellona Ferguson, która jako dziecko w 1867 roku przeniosła się wraz z rodzicami ze Stanów Zjednoczonych do Brazylii, otrzymała od swojego brata Erasmusa Fultona Smitha ze Stanów Zjednoczonych kilka publikacji Towarzystwa Strażnica. Została pierwszą prenumeratorką „Strażnicy” w języku angielskim w Brazylii. Wraz z czwórką dzieci mogła zostać ochrzczona 11 marca 1924 roku. W marcu 1923 roku J. F. Rutherford wysłał do Brazylii George’a Younga, żeby utworzył Biuro Oddziału i zorganizował działalność kaznodziejską[7][8][9][10].

„Strażnica” w języku portugalskim wydanie brazylijskie (listopad-grudzień 1923, rok I, numer I)

W roku 1919 ośmiu młodych brazylijskich marynarzy, przebywając w Nowym Jorku zaznajomiło się z wierzeniami Badaczy Pisma Świętego. Po powrocie do kraju, 10 marca 1920 roku, utworzyli w Rio de Janeiro pierwszą grupę i rozpoczęli nieoficjalną działalność kaznodziejską. Wkrótce do Brazylii wysłano George’a Younga, który w marcu 1923 w Rio de Janeiro i później w São Paulo przedstawiał wykłady publiczne, rozpowszechniał publikacje biblijne i usługiwał jako pielgrzym. 10 października 1922 roku ochrzczono pierwszych członków wyznania. Od numeru listopad-grudzień 1923 roku zaczęto wydawać w języku portugalskim „Strażnicę”[10][11]. W tym samym roku otwarto w Rio de Janeiro Biuro Oddziału Towarzystwa Strażnica, aby na miejscu tłumaczyć publikacje religijne na język portugalski[12]. 10 sierpnia 1924 roku odbył się kolejny chrzest. W roku 1925 Young kontynuował służbę misjonarską w Argentynie, a na nadzorcę Biura Oddziału w Brazylii został wyznaczony John Rainbow. W 1926 roku z Biura Głównego Świadków Jehowy przysłano małą maszynę drukarską[7][11]. W roku 1927 pierwszym głosicielem polskiego pochodzenia został Bronisław Komka (urodzony w Kraczewicach), kolejnym został m.in. Manoel Skrzek[13]. W grudniu 1927 roku Stefan Materch pochodzący z wsi Łomia w drodze do Brazylii zapoznał się z publikacjami Towarzystwa Strażnica i głosił wśród robotników znających język polski. Ponieważ nie spotkał innych głosicieli, w czerwcu 1928 roku powrócił do Polski, gdzie pół roku później został ochrzczony[14].

W 1932 roku w Manaquiri w stanie Amazonas powstał zbór. Po niedługim czasie na zebrania chodziło 70 osób – był to wtedy największy zbór w Brazylii[15].

W latach 30. XX wieku z Europy przysłano pionierów. W roku 1936 z San Francisco w Kalifornii przybyli Maud i Nathaniel Yuille’owie. Towarzyszył im pionier i tłumacz Antonio Andrade. Zabrali oni ze sobą 35 gramofonów oraz samochód z megafonem, który wykorzystywano do roku 1941. Na pierwsze zgromadzenie w São Paulo przybyło 110 osób. Podczas działalności kaznodziejskiej około 60 głosicieli w Brazylii używało literatury, kart świadectwa i nagrań gramofonowych w językach: angielskim, hiszpańskim, niemieckim, polskim, węgierskim, a od końca roku 1938 również w portugalskim. W każdą niedzielę odtwarzano z tego samochodu przemówienia biblijne w São Paulo i okolicy. W roku 1937 zgromadzenia odbyły się w São Paulo, Rio de Janeiro i Kurytybie. Chrzest organizowano w rzekach. Samochód z megafonem raz w miesiącu docierał do 3000 mieszkańców kolonii trędowatych, położonej około 100 km na północny zachód od São Paulo. Wkrótce powstał tam zbór[16].

W 1937 roku działało 127 głosicieli, w tym kilku pochodzenia polskiego głównie w stanie Rio Grande do Sul.

W roku 1940 władze aresztowały kilkunastu głosicieli i pionierów, których bezskutecznie zmuszano do wyrzeczenia się wiary. Do roku 1942 byli więzieni lub trzymano ich w aresztach domowych. We wrześniu 1942 roku w Hotelu Terminaus w São Paulo zorganizowano kongres pod hasłem „Nowy świat”, uczestniczyło w nim 721 osób, a 10 zostało ochrzczonych. W roku 1943 w Porto Alegre odbył się kongres pod hasłem „Wolny naród” z udziałem 50 osób, kongresy odbyły się również w miastach São Paulo, Salvador, Manaus, Rio de Janeiro i w Kurytybie.

Rozwój działalności

[edytuj | edytuj kod]

W roku 1945 przysłano pierwszych misjonarzy z pierwszej klasy Szkoły Gilead[17][7]. 13 października 1945 roku tamtejsi głosiciele puścili w obieg petycję z prośbą o poparcie prawnej rejestracji Świadków Jehowy. W całym kraju około 400 głosicieli zebrało 44 411 podpisów. Wysłano ją do pałacu prezydenckiego, ale nie otrzymano żadnej odpowiedzi. W tym samym roku Nathan H. Knorr i Frederick W. Franz brali udział w programie kongresu w São Paulo[18].

W roku 1946 z udziałem 1700 osób, zorganizowano kongres pod hasłem „Weselące się narody” w Teatrze Miejskim w São Paulo, a program przedstawiono w języku portugalskim, angielskim, niemieckim, polskim, rosyjskim i węgierskim. Ogłoszono na nim wydawanie „Przebudźcie się!” w języku portugalskim. W kraju działało wówczas 442 głosicieli w 36 zborach, a rok później – 648.

23 czerwca 1947 roku Świadkowie Jehowy w Brazylii zostali zarejestrowani jako Sociedade Torre de Vigia de Bíblias e Tratados (Towarzystwo Biblijne i Traktatowe — Strażnica)[19].

W roku 1948 zanotowano już liczbę 1000 miejscowych Świadków Jehowy. W roku 1949 z okazji wizyty Nathana Knorra i Miltona George’a Henschela zorganizowano serię zgromadzeń. 3 listopada 1949 roku prezydent pod naciskiem duchowieństwa podpisał dekret o zawieszeniu jednostki prawnej. Sądowy proces o jej odzyskanie trwał do 1957 roku[19].

W roku 1952 w Biurze Oddziału zainstalowano nowe prasy drukarskie – ilość drukowanych publikacji wzrosła trzykrotnie. W roku 1956 do Brazylii przybyli kolejni misjonarze. 8 kwietnia 1957 roku prezydent ponownie zatwierdził rejestracje osobowości prawnej Towarzystwa Strażnicy w Brazylii[19]. W 1957 roku Świadkowie Jehowy w Brazylii liczyli już 10 tysięcy głosicieli. Rok później w Salach Królestwa rozpoczęto organizowanie specjalnych kursów czytania i pisania. Z możliwości nabycia tych umiejętności skorzystało ponad 20 tysięcy osób, spośród których znaczna część nie była Świadkami Jehowy. W 1962 roku zorganizowano Kurs Służby Królestwa dla osób pełniących służę misjonarską w Brazylii[20], a w kraju działało 26 390 głosicieli[21].

Pierwsze wydanie Pisma Świętego w Przekładzie Nowego Świata brazylijscy Świadkowie Jehowy otrzymali w 1963 roku (Nowy Testament), a w 1967 roku całą Biblię

W 1963 roku 57 delegatów z Brazylii uczestniczyło w kongresach międzynarodowych pod hasłem „Wiecznotrwała dobra nowina” w Stanach Zjednoczonych, na których ogłoszono wydanie przekładu Chrześcijańskich Pism Greckich w Przekładzie Nowego Świata (Nowy Testament) w języku portugalskim, a w cztery lata później wydano całą Biblię. W roku 1966 w Sāo Paulo odbył się kongres międzynarodowy pod hasłem „Synowie Boży – synami wolności” z udziałem 46 151 obecnych, a 1723 osoby zostały ochrzczone. W kraju działało 38 109 głosicieli[22]. W 1968 roku liczba głosicieli wzrosła do ponad 50 tysięcy. 20 grudnia tego samego roku Biuro Oddziału przeniesiono z Rio de Janeiro do São Paulo[12]. Na początku 1968 roku w 12 kongresach pod hasłem „Dzieło czynienia uczniów” uczestniczyło 86 007 osób, a 627 zostało ochrzczonych. W styczniu następnego roku w 11 kongresach pod hasłem „Dobra nowina dla wszystkich narodów” brało udział 95 780 osób, a 2370 zostało ochrzczonych. Na przełomie roku 1969 i 1970 zorganizowano serię kongresów pod hasłem „Pokój na ziemi”, liczba obecnych wyniosła 93 826 osób, a 3120 zostało ochrzczonych.

W serii 18 kongresów pod hasłem „Ludzie dobrej woli”, który odbył się w grudniu 1970 roku i styczniu 1971 wzięło udział 120 950 osób, a 3036 zostało ochrzczonych. W 1971 roku liczba głosicieli w tym kraju przekroczyła 70 tysięcy. Pod koniec roku 1971 w serii 18 kongresów pod hasłem „Imię Boże” uczestniczyło 138 343 osoby, a 3610 zostało ochrzczonych. W roku 1973 rozpoczęto drukowanie publikacji w nowo otwartej drukarni. W ostatnich dniach 1973 roku odbył się w São Paulo kongres międzynarodowy pod hasłem „Boskie zwycięstwo” z udziałem 94 586 osób – dodatkowy kongres odbył się w mieście Salvador w stanie Bahia, z udziałem 32 348 osób. W roku 1975 przekroczono liczbę 100 tysięcy głosicieli. Kongres pod hasłem „Zwycięska wiara” w São Paulo odbył się w dniach od 3 do 7 stycznia 1979 roku, brało w nim udział 81 938 osób. W Brazylii w kongresach uczestniczyło 193 749 osób, ogłoszono również wydanie Pisma Świętego w Przekładzie Nowego Świata języku portugalskim (Brazylia).

W drugiej połowie lat 70. XX wieku powstały w kraju pierwsze Sale Zgromadzeń – obecnie w całym kraju jest ich 25.

21 marca 1981 roku otwarto nowe budynki Biura Oddziału wraz z drukarnią w Cesário Lange, około 150 kilometrów od São Paulo[12][7]. W roku 1982 powstał pierwszy zbór brazylijskiego języka migowego[23] – w 2011 roku było 358 takich zborów i 460 grup, które tworzyły 18 obwodów[24]. W 1983 roku zorganizowano pomoc humanitarną dla ofiar powodzi w południowej części kraju. W dniach od 23 do 25 sierpnia 1985 roku odbyły się jednocześnie dwa kongresy międzynarodowe pod hasłem „Lud zachowujący prawość”. Na stadionie Morumbi w São Paulo obecnych było 162 941 delegatów z 11 krajów, natomiast na stadionie Maracanã w Rio de Janeiro 86 410. Dwaj członkowie Ciała Kierowniczego – John E. Barr i Lyman Alexander Swingle wygłosili specjalne przemówienia. W następnych tygodniach w pozostałych rejonach kraju zorganizowano 23 dalsze kongresy, na które przybyło w sumie 144 000 osób, z czego 1192 ochrzczono. Ogólna liczba przybyłych na kongresy w Brazylii wyniosła 389 387 osób, a 4825 osób zostało ochrzczonych[25][26]. W styczniu 1987 roku liczba głosicieli w Brazylii przekroczyła 200 tysięcy[21].

W sierpniu 1990 roku w São Paulo odbył się kolejny kongres międzynarodowy pod hasłem „Czysta mowa” z udziałem ponad 134 tysięcy delegatów z 14 krajów. W 1991 roku liczba głosicieli przekroczyła 300 tysięcy. W 1993 roku zorganizowano pomoc humanitarną dla poszkodowanych przez suszę na północnym wschodzie Brazylii. W kwietniu 1995 roku liczba głosicieli przekroczyła 400 tysięcy, a w 1999 – pół miliona. W 1997 roku zakończono rozbudowę Biura Oddziału[27]. W roku 1998 w Rio de Janeiro i São Paulo odbył się kongres międzynarodowy pod hasłem „Boża droga życia”[28].

Od roku 2000

[edytuj | edytuj kod]

W 2000 roku w Brazylii przeszło 70 tysięcy osób zobaczyło objazdową wystawę Fioletowe trójkąty, przedstawiającą prześladowanie Świadków Jehowy w okresie II wojny światowej[29]. W 2003 roku przekroczono liczbę 600 tysięcy głosicieli, a w roku 2008 – 700 tysięcy. W roku 2008, 2009, w 2011, w 2013, 2019, 2020 i 2024 zorganizowano pomoc humanitarną dla poszkodowanych przez powódź i osuwiska ziemi[30][31][32][33][34][35]. Pod koniec 2011 roku do kraju przybyli kolejni misjonarze Szkoły Gilead.

W 2012 roku w Rio de Janeiro odbył się kongres specjalny pod hasłem „Strzeż swego serca!”[36]. W kongresie uczestniczyły zagraniczne delegacje, m.in. z Boliwii, Portugalii, Paragwaju i Urugwaju[37].

Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata wyd. zrewidowane w brazylijskiej odmianie j. portugalskiego opublikowano 2015 roku

22 marca 2015 roku, w czasie specjalnego spotkania z okazji wizyty członka Ciała Kierowniczego – Davida Splane, ogłoszono i udostępniono około 1,1 miliona egzemplarzy zrewidowanego Pisma Świętego w Przekładzie Nowego Świata w brazylijskiej odmianie języka portugalskiego[38]. W roku 2015 przekroczono liczbę 800 tysięcy głosicieli.

W 2016 roku zorganizowano roczną kampanię ewangelizacyjną mającą na celu dotarcie do ludzi zamieszkujących najbardziej oddalone rejony Amazonii. W ciągu czterech miesięcy ponad 6500 głosicieli udało się do 53 miejscowości, by tam prowadzić działalność ewangelizacyjną[39]. 865 głosicieli przeprowadziło się do Amazonii gdzie utworzono 7 nowych zborów[40]. Przy okazji Letnich Igrzysk Olimpijskich oraz paraolimpijskich zorganizowanych w sierpniu i wrześniu 2016 roku w Rio de Janeiro przygotowano specjalną kampanię mającą na celu dotrzeć do sportowców, dziennikarzy i gości z wielu krajów świata. Wzięło w niej udział około 4000 głosicieli, którzy posługując się 268 stojakami z literaturą biblijną rozpowszechnili ponad 85 tysięcy publikacji biblijnych w kilkunastu językach[41]. W dniach od 27 do 29 października 2017 roku w boliwijskim mieście Cochabamba odbył się kongres specjalny pod hasłem „Nie poddawaj się!” z udziałem delegacji z Brazylii[42], a we wrześniu 2018 roku odbył się kongres specjalny pod hasłem „Bądź odważny!” w Maputo w Mozambiku[43]. W 2018 roku zorganizowano specjalną kampanię ewangelizacyjną, którą objęto około 2000 terenów odizolowanych, wzięło w niej udział przeszło 40 000 głosicieli[44].

W 2023 roku w Brazylii prowadzono 543 098 bezpłatnych kursów biblijnych

W dniach od 12 do 14 lipca 2019 roku kongres międzynarodowy pod hasłem „Miłość nigdy nie zawodzi!” odbył się w São Paulo Expo w São Paulo. Uczestniczyły w nim 36 624 osoby, w tym 7000 delegatów z 67 krajów[45][46]. Oprócz tego kongresu międzynarodowego zorganizowano kongresy regionalne w 153 brazylijskich miastach. Delegacje z Brazylii uczestniczyły w kongresie międzynarodowym w Danii[46], Holandii, Kanadzie, Korei Południowej, Meksyku, Niemczech, Portugalii i Stanach Zjednoczonych[47]. Od września do grudnia 2019 roku zorganizowano specjalną kampanię ewangelizacyjną mającą na celu dotarcie do ludzi zamieszkujących odizolowane wiejskie rejony. W ciągu czterech miesięcy ponad 80 000 głosicieli udało się na ponad 1600 takich terenów, by prowadzić tam działalność ewangelizacyjną[48].

Wiosną 2020 roku z powodu trudnej sytuacji finansowej związanej z pandemią COVID-19 zorganizowano pomoc humanitarną dla ponad 12 000 najbardziej potrzebującymi zborom, w tym współwyznawcom mieszkających w trudno dostępnym dorzeczu Amazonki. Dostarczono im podstawowe środki żywnościowe[49].

Od września do grudnia 2020 roku z powodu ograniczeń związanych z pandemią COVID-19 zorganizowano specjalną kampanię głoszenia listownego. Wzięli w niej udział głosiciele z 3000 zborów. Objęto nią trudno dostępne tereny kraju[50].

W jednym tylko miesiącu, w kwietniu 2021 roku, w Brazylii na COVID-19 zmarło ponad 400 Świadków Jehowy[51]. W grudniu 2021 roku zorganizowano pomoc dla poszkodowanych przez powodzie w stanie Bahia[52], w lutym 2022 roku przez lawiny błotne[53][54], a w maju 2022 roku przez powodzie i osuwiska[55]. W 2021 roku osiągnięto liczbę 913 479 głosicieli, a na uroczystości Wieczerzy Pańskiej zebrało się 2 184 856 osób[56].

W mieście Salvador działalność prowadzi przeszło 36 800 głosicieli w 351 zborach. W dzielnicy Pituba znajduje się kompleks 6 Sal Królestwa z którego korzysta 15 zborów. Ogółem na terenie miasta jest 20 takich kompleksów (w każdym z nich od 2 do 4 Sal Królestwa)[57].

Od 1 do 4 września 2022 roku Świadkowie Jehowy brali udział w Międzynarodowych Targach Technik Rehabilitacji, Integracji i Udogodnień (Reatech) w São Paulo. Na stoisku prezentowano serwis internetowy jw.org, aplikacje JW Library i JW Library Sign Language[58].

18 września 2022 roku Hamilton Vieira z brazylijskiego Komitetu Oddziału ogłosił, wydanie całego Pisma Świętego w Przekładzie Nowego Świata w brazylijskim języku migowym. Program obejrzało 36 300 osób, był transmitowany na żywo z brazylijskiego Biura Oddziału. Jest to pierwsze wydanie całej Biblii w brazylijskim języku migowym i trzecie na świecie w języku migowym. W 2022 roku językiem tym posługiwało się około 9500 głosicieli, należących do 246 zborów, 337 grup i 63 grup pilotażowych[23].

3 grudnia 2023 roku w Cabreúva otwarto nowe Biblijne Centrum Szkoleniowe na potrzeby Kursów dla Ewangelizatorów Królestwa i Kursów dla Nadzorców Obwodów i Ich Żon[59].

Od 1 marca do 30 czerwca 2024 roku ponad 1000 głosicieli wzięło udział w kampanii głoszenia w 11 mniejszczościowych językach używanych w tym kraju[60].

25 września 2024 roku Federalny Sąd Najwyższy Brazylii potwierdził prawo do odmowy transfuzji krwi i do wyboru sposobu leczenia bez jej użycia. Postanowił, że Ministerstwo Zdrowia musi zapewnić dostęp do opieki medycznej bez użycia krwi pacjentom, którzy odmawiają transfuzji ze względu na przekonania osobiste lub religijne[61].

Kongresy regionalne odbywają się w językach: portugalskim, brazylijskim migowym, angielskim, arabskim, brazylijskim niemieckim, chińskim, dolnoniemieckim (zachodniopomorskim), francuskim, guarani, hiszpańskim, japońskim, koreańskim, kreolskim haitańskim, niemieckim, talian i włoskim, a w przeszło 30 językach zebrania zborowe[b].

Brazylijskie Biuro Oddziału drukuje literaturę biblijną w przeszło 70 językach, a wysyła w przeszło 120 językach[4]. Działa w nim również Regionalny Zespół Wideo[62]. Nadzoruje również pracę Biur Tłumaczeń w miastach: Boa Vista (j. macushi), Bonfim (j. wapishana), Cesário Lange (j. portugalski (Brazylia), brazylijski j. migowy), Flores da Cunha (j. talian), Maués (j. satare-mare), Nova Petrópolis (j. Riograndenser Hunsrückisch), Nova Xavantina (j. xavante), Planalto (j. kaingang), Santa Maria de Jetibá (j. pomorski), Canguçu (j. pomorski)[63], São Gabriel da Cachoeira (j. nheengatu), Tabatinga (j. ticuna)[64].

Zorganizowano 31 mobilnych brygad budowlanych, które przy współpracy z lokalnymi zborami remontują i budują nowe Sale Królestwa. Średnio, rocznie przeprowadza się około 250-300 takich przedsięwzięć, a od marca 2000 do 2013 roku zakończono 3647 takich zadań[65]. 4 maja 2014 roku w mieście Manaus, oddano do użytku 27 Salę Zgromadzeń wybudowaną w Brazylii[5][66]. W 2017 roku w Brazylii było 29 Sal Zgromadzeń, 7983 Sale Królestwa oraz 4 ich kompleksy, składające się z co najmniej 6 Sal Królestwa[64]. W brazylijskim Biurze Oddziału w 2022 roku rozpoczął się generalny remont 75 000 m² powierzchni budynków (wszystkie biur i 650 pokoi mieszkalnych). Modernizacja ma trwać 5 lat[67][27]. W miejscowym Biurze Oddziału prezentowana jest wystawa pod tytułem „Takie jest dziedzictwo sług Jehowy” ukazująca historię Świadków Jehowy w Brazylii[68].

Świadkowie Jehowy w Brazylii prowadzą również kursy nauki czytania i pisania dla analfabetów[69].

Ponad 11 900 zborów w Brazylii spotyka się w Salach Królestwa
Sale Zgromadzeń Świadków Jehowy w Brazylii
Miejscowości w Brazylii, w których znajdują się Sale Zgromadzeń Świadków Jehowy (kolor czerwony) oraz Biuro Oddziału z Salą Zgromadzeń (niebieski). Skróty: I – Itatiba, M – Mairiporã, P – Pindamonhangaba, R – Ribeirão Pires, RJ – Rio de Janeiro, V – Vargem Grande Paulista.

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ W związku z pandemią COVID-19 od 14 marca 2020 do 31 sierpnia 2022 roku działalność od domu do domu była zawieszona (prowadzona była listownie, telefonicznie, w formie elektronicznej, od 31 maja 2022 roku wznowiono publiczną działalność ewangelizacyjną). Od 1 kwietnia 2022 roku program uroczystości Pamiątki śmierci Jezusa Chrystusa oraz zebrań zborowych przeprowadza się ponownie w Sali Królestwa oraz w formie „hybrydowej” (wszyscy uczestnicy w Sali Królestwa i odbierający program transmitowany przez wideokonferencje mogą brać czynny udział w punktach i dyskusjach). Do końca 2022 roku wstrzymano organizowanie kongresów regionalnych i zgromadzeń obwodowych z osobistym udziałem obecnych. Ich program został zamieszczony w oficjalnym serwisie internetowym jw.org.
  2. ↑ Zebrania zborowe organizuje się m.in. w językach: portugalskim, brazylijskim migowym, ajmara, angielskim, arabskim, brazylijskim koreańskim, niemieckim, niemieckim (Brazylia), chińskim, dolnoniemieckim (zachodniopomorskim), francuskim, greckim, guarani, hiszpańskim, japońskim, keczua (Imbabura, Boliwia), koreańskim, kreolskim (Haiti), niemieckim, romani (Argentyna), satare-mare, talian, ukraińskim, urugwajskim migowym i włoskim.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Brazylia – Ilu tam jest Świadków Jehowy [online], jw.org [dostęp 2024-02-10].
  2. ↑ Watchtower, Sprawozdanie z działalności w poszczególnych krajach w 2023 roku [online], jw.org.
  3. ↑ Brazylia, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, Watch Tower Bible and Tract Society, 15 listopada 2015, s. 2, ISSN 1234-1150.
  4. ↑ a b Watchtower, Biuro Oddziału w Brazylii [online], jw.org [dostęp 2013-12-11].
  5. ↑ a b Watchtower, Sala Zgromadzeń w amazońskiej dżungli [online], jw.org [dostęp 2015-01-26].
  6. ↑ Watchtower, Coraz więcej krajów w „klubie stutysięczników” [online], jw.org, 2015 [dostęp 2015-09-06].
  7. ↑ a b c d Betel w Brazylii — 100 lat wspierania działalności kaznodziejskiej [online], jw.org, 7 marca 2023 [dostęp 2023-03-11].
  8. ↑ Nosiciel światła dla wielu narodów, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXI, Watchtower, 1 lipca 2000, s. 24, 25, ISSN 1234-1150.
  9. ↑ Tudor Petcu, Persecutarea Martorilor lui Iehova - Vol. II [online], issuu.com, 1 lutego 2022, s. 38 [dostęp 2022-08-02] (rum.).
  10. ↑ a b „Do wykonania jest większe żniwo”, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXXV, Watchtower, 15 maja 2014, s. 31, 32, ISSN 1234-1150.
  11. ↑ a b Sto lat wydawania Strażnicy po portugalsku [online], jw.org, 7 listopada 2023 [dostęp 2023-11-11].
  12. ↑ a b c Pierwsze utworzono sto lat temu, „Przebudźcie się!”, LXXXI, Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe, 22 grudnia 2000, s. 17–19, ISSN 1234-1169.
  13. ↑ Yearbook of Jehovah's Witnesses 1973, New York: Towarzystwo Strażnica, 1973, s. 44, 45.
  14. ↑ Krzysztof Biliński, Hiobowie XX wieku, Wrocław: Wydawnictwo A Propos, 2012, s. 53–55, ISBN 978-83-63306-15-1, OCLC 839256207.
  15. ↑ Królestwo Boże panuje!, Towarzystwo Strażnica, 2014, s. 94.
  16. ↑ Samochód z megafonem znany milionom, „Strażnica”, CXXXVII, Watch Tower Bible and Tract Society, luty 2016, s. 31, 32, ISSN 1234-1150.
  17. ↑ Charles Leathco: 70 lat błogosławieństw na przydzielonym terenie [online], jw.org [dostęp 2015-09-14].
  18. ↑ Watchtower, Ciało Kierownicze dba o jedność — część 1 [online], jw.org, 2022 [dostęp 2022-09-05].
  19. ↑ a b c Mija 75 lat od rejestracji prawnej Świadków Jehowy w Brazylii [online], jw.org, 22 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-30].
  20. ↑ Bóg okazywał nam niezasłużoną życzliwość, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXXVIII, Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe, luty 2017, s. 13–17.
  21. ↑ a b Królestwo Boże panuje!, Towarzystwo Strażnica, 2014, s. 88.
  22. ↑ „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, 1 maja 1967, s. 268 (ang.).
  23. ↑ a b Watchtower, Cały Przekład Nowego Świata w brazylijskim języku migowym już dostępny [online], jw.org, 26 września 2022 [dostęp 2022-09-29].
  24. ↑ Brazylijski język migowy, „Strażnica”, CXXXIII, Watch Tower Bible and Tract Society, 15 lipca 2012, s. 2, ISSN 1234-1150.
  25. ↑ Watchtower, Rocznik Świadków Jehowy 1997 [online], s. 163, 164, 207.
  26. ↑ Watchtower, Jehowa nas strzeże, „Strażnica Zwiastująca Jehowy”, 1987, s. 20–23.
  27. ↑ a b Watchtower, Remont Biura Oddziału w Brazylii [online], jw.org, 25 sierpnia 2023 [dostęp 2023-08-20].
  28. ↑ Watchtower, Rocznik Świadków Jehowy 2000 [online], jw.org, 2000, s. 8.
  29. ↑ Rocznik Świadków Jehowy 2001 [online], s. 21.
  30. ↑ Watchtower, Miłość w działaniu po kataklizmie [online], jw.org [dostęp 2014-08-10].
  31. ↑ Watchtower, Lawiny błotne w Brazylii [online], jw.org, 11 stycznia 2013 [dostęp 2015-11-01].
  32. ↑ Watchtower, Usuwanie szkód po niszczycielskich powodziach w Brazylii [online], jw.org, 4 lutego 2020 [dostęp 2020-02-12].
  33. ↑ Watchtower, Powódź i osuwiska w brazylijskim stanie Santa Catarina [online], jw.org, 28 grudnia 2020 [dostęp 2021-01-03].
  34. ↑ Watchtower, Niszczycielska powódź w Brazylii [online], jw.org, 19 kwietnia 2021 [dostęp 2021-04-19].
  35. ↑ Watchtower, Bezprecedensowe powodzie w południowej Brazylii [online], jw.org, 13 maja 2024 [dostęp 2024-05-16].
  36. ↑ Watchtower, Specjalne kongresy Świadków Jehowy w siedmiu krajach [online], jw.org [dostęp 2014-05-26].
  37. ↑ Congresso das Testemunhas de Jeová Rio de Janeiro BR 2012 [online], dailumotion.com, 2012 [dostęp 2020-04-06] (port.).
  38. ↑ Watchtower, Cenny dar w języku portugalskim [online], jw.org, 6 lipca 2015 [dostęp 2015-11-03].
  39. ↑ Rocznik Świadków Jehowy 2017, Towarzystwo Strażnica, 2016, s. 58.
  40. ↑ Osiągnięcia organizacji — rezultaty specjalnych kampanii głoszenia [online], jw.org, 1 marca 2018 [dostęp 2021-04-21].
  41. ↑ Watchtower, Głoszenie podczas igrzysk olimpijskich w Rio de Janeiro [online], jw.org, wrzesień 2017 [dostęp 2017-09-10].
  42. ↑ Watchtower, Kongresy specjalne 2017 [online], jw2017.org, 1 października 2016 [dostęp 2017-10-01] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-07].
  43. ↑ Watchtower, Kongresy specjalne 2018 [online], jw2018.org, 10 września 2017 [dostęp 2017-09-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-07].
  44. ↑ Watchtower, Jak nasi bracia okazują niezawodną miłość [online], jw.org, 31 marca 2020 [dostęp 2020-03-31].
  45. ↑ Feiras do Brasil, São Paulo vai sediar um dos congressos internacionais das Testemunhas de Jeová em 2019 [online], feirasdobrasil.com.br, 11 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-21] (port.).
    *Watchtower, Kongres międzynarodowy w roku 2019 pod hasłem „Miłość nigdy nie zawodzi!” – São Paulo (Brazylia) [online], jw.org, 19 lipca 2019 [dostęp 2019-07-23].
  46. ↑ a b Watchtower, Kongresy międzynarodowe pod hasłem „Miłość nigdy nie zawodzi!” [online], jw.org, 8 września 2018 [dostęp 2019-09-28].
  47. ↑ Watchtower, Kongresy międzynarodowe 2019 [online], jw.event.org, 8 sierpnia 2018 [dostęp 2018-08-08].
  48. ↑ Watchtower, Specjalna kampania w wiejskich regionach Brazylii [online], jw.org, 10 grudnia 2019 [dostęp 2019-12-12].
  49. ↑ Watchtower, Pomoc dla naszych braci w Amazonii [online], jw.org, 25 czerwca 2020 [dostęp 2020-06-29].
  50. ↑ Watchtower, Świadkowie Jehowy w Brazylii głoszą na rzadko opracowywanych terenach [online], jw.org, 27 stycznia 2021 [dostęp 2021-02-02].
  51. ↑ Watchtower, Sprawozdanie Ciała Kierowniczego nr 4/2021 [online], jw.org, 21 maja 2021 [dostęp 2021-05-21].
  52. ↑ Watchtower, Ulewne deszcze powodują powodzie w północno-wschodniej Brazylii [online], jw.org, 4 stycznia 2022 [dostęp 2022-01-11].
  53. ↑ Watchtower, Ulewne deszcze i lawiny błotne niszczą miasto w Brazylii [online], jw.org, 23 lutego 2022 [dostęp 2022-03-04].
  54. ↑ Watchtower, Sprawozdanie Ciała Kierowniczego nr 2/2022 [online], jw.org, 4 marca 2022 [dostęp 2022-03-04].
  55. ↑ Watchtower, Powodzie i osuwiska w Brazylii [online], jw.org, 10 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-16].
  56. ↑ Watchtower, Sprawozdanie z działalności Świadków Jehowy na całym świecie w roku służbowym 2021 [online], jw.org.
  57. ↑ Watchtower, Miejsce wielbienia dla 15 zborów [online], jw.org, 3 listopada 2017 [dostęp 2017-11-03].
  58. ↑ Watchtower, Udogodnienia w serwisie jw.org promowane na targach w Brazylii [online], jw.org, 5 października 2022 [dostęp 2022-10-13].
  59. ↑ Watchtower, Nowe Biblijne Centrum Szkoleniowe w Brazylii [online], jw.org, 20 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-22].
  60. ↑ Watchtower, Kampania głoszenia w Brazylii pomaga zasiać ziarno prawdy biblijnej w 11 językach [online], jw.org, 8 sierpnia 2024.
  61. ↑ Federalny Sąd Najwyższy Brazylii staje w obronie prawa pacjenta do wyboru sposobu leczenia. Sąd jednogłośnie orzekł w dwóch sprawach dotyczących Świadków Jehowy [online], jw.org, 15 października 2024.
  62. ↑ Watchtower, Sprawozdanie Komitetu Nauczania [online], jw.org, 3 lipca 2017 [dostęp 2017-07-03].
  63. ↑ Watchtower, Strażnica nr 2 z 2021 roku rozpowszechniana podczas listopadowej kampanii w ponad 300 językach. Wydana w siedmiu kolejnych językach! [online], jw.org, 31 grudnia 2021 [dostęp 2022-01-07].
  64. ↑ a b Brazil Branch Office of Jehovah’s Witnesses, Watchtower, 2019 (ang.).
  65. ↑ Z wizytą w Brazylii, „Przebudźcie się!”, XCIV, Watch Tower Bible and Tract Society, grudzień 2013, s. 9.
  66. ↑ Watchtower, Uroczyste oddanie Sali Zgromadzeń w lesie deszczowym [online], jw.org [dostęp 2015-06-02].
  67. ↑ Watchtower, Remont Biura Oddziału w Brazylii [online], jw.org, 16 maja 2022 [dostęp 2022-05-17].
  68. ↑ Watchtower, Osiągnięcia organizacji — wystawy, które przynoszą chwałę Jehowie [online], jw.org, 6 lutego 2023 [dostęp 2023-02-07].
  69. ↑ Watchtower, Kursy czytania i pisania pomagają ludziom na całym świecie [online], jw.org.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Świadkowie Jehowy w Ameryce Południowej
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Świadkowie_Jehowy_w_Brazylii&oldid=75023120”