1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia
 Identyfikator 138 Dywizjonu | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1 kwietnia 1943 |
| Rozformowanie |
7 listopada 1944 |
| Tradycje | |
| Święto |
14 września |
| Działania zbrojne | |
| Zrzuty cichociemnych i wyposażenia nad terenami okupowanymi, Zaopatrywanie powstańczej Warszawy | |
| Organizacja | |
| Numer |
GR |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk |
Wojska lotnicze |
| Podległość |
138 Dywizjon RAF |
| Skład | |
1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia (ang. No. 1586 Flight RAF) – eskadra lotnicza sformowana z polskiej Eskadry „C”, pochodzącej z rozformowanego Dywizjonu 301, a wchodzącej w skład 138 dywizjonu RAF. Po wykonaniu zadań transportu osób i wyposażenia na tereny okupowane, przekształcona w Dywizjon 301.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Eskadra C
[edytuj | edytuj kod]Dywizjon 301, po intensywnych operacjach bombardowania, z uwagi na duże straty i trudności w uzupełnieniu stanów załóg, 31 marca 1943 został rozwiązany. Z 7 załóg oraz 76 osób personelu pomocniczego sformowano 1 kwietnia 1943 polską Eskadrę „C” w składzie brytyjskiego 138 Dywizjonu Specjalnego Przeznaczenia RAF. Pozostali lotnicy zostali przeniesieni do innych polskich dywizjonów bombowych, głównie Dywizjonu 300[1][2].
Dywizjony (138, 161 oraz 148) Specjalnego Przeznaczenia, stacjonujące w bazie RAF Tempsford działały na zlecenie Kierownictwa Operacji Specjalnych (ang. Special Operations Executive, SOE) dokonując zrzutów agentów i sprzętu do krajów okupowanych. W dywizjonach tych służyło też od listopada 1941 kilka załóg polskich [10].
Używano czterosilnikowych samolotów Halifax oraz dysponującym nieco większym zasięgiem B-24 Liberator[3]. Wykonywały loty ze zrzutami cichociemnych oraz wyposażenia dla Armii Krajowej w Polsce trasą nad morzem Północnym i Danią. Po zwiększeniu niemieckiej obrony przeciwlotniczej w Danii, trasę wydłużono nad Szwecję – czas każdej wyprawy nad Polskę wynosił nawet do 16 godzin – ledwo starczało paliwa na powrót.
Eskadra „C” 4 listopada 1943 została wyłączona z 138 Dywizjonu[4].
1586 Samodzielna Eskadra do Zadań Specjalnych
[edytuj | edytuj kod]Na bazie eskadry „C” została sformowana z dniem 4 listopada 1943 Samodzielna (polska) 1586 Eskadra do Zadań Specjalnych[5][6]. Podporządkowana bezpośrednio dowódcy 334 Skrzydła Specjalnego Przeznaczenia (334 Wing)[7][8][9][10][11]. Uzyskała brytyjską nazwę i miano 1586 Polish Special Duties Flight. W pismach służbowych polskich władz eskadra ta nadal była określana jako 301 Dywizjon (Eskadra) Ziemi Pomorskiej[1]. Otrzymała również samodzielne oznaczenia kodowe GR-..., które wcześniej posiadał 301 dywizjon bombowy. Uzupełniono personel naziemny na niemal całkowicie polski[12].
Równocześnie została ona przebazowana drogą lotniczą i morską na lotnisko Sidi Amor koło Tunisu. Lotnisko było słabo wyposażone logistycznie i kwaterunkowo. Ale już 15 grudnia 1943 jeden Liberator i dwa Halifaxy wykonały pierwszy lot nad teren okupowanej Polski. Z tego lotniska wykonano jeszcze tylko raz lot do Polski, załogi wracając lądowały na dawnym lotnisku Regia Aeronautica w Campo Casale nieopodal Brindisi. 19 grudnia 1943 dowódca eskadry otrzymał zgodę na jej przebazowanie na lotnisko Reggia Aeronautica w Campo Cassale, 22 grudnia 1943 wylądowało na niej pięć samolotów 1586 Eskadry[13]. Z Brindisi odległość do Krakowa wynosiła 1000 km, a do Warszawy 1250–1500 km zależnie od trasy.
Etat eskadry wzrósł do 10 załóg, przy 6 samolotach (3 Halifaxy i 3 Liberatory), a do czerwca 1944 do 12 załóg i 12 samolotów (9 Halifaxów i 3 Liberatory) [5]. W 1943 roku 1586 Eskadra wykonała 27 lotów do Polski z kurierami i cichociemnymi oraz zrzutami dla Armii Krajowej oraz 108 do innych krajów. W 1944 eskadra dokonywała zrzutów dla powstania warszawskiego, ponosząc dotkliwe straty w załogach i sprzęcie. Naczelny Wódz 14 września 1944 nadał eskadrze tytuł „Obrońców Warszawy”[14].
Rozformowanie eskadry
[edytuj | edytuj kod]W drugiej połowie września 1944 brytyjskie Air Ministry zatwierdziło przekształcenie 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia w Dywizjon 319. Stan dywizjonu to 20 załóg oraz 16 samolotów. Na prośbę polskiego dowództwa 7 listopada 1944 Air Ministry przystało na zmianę nazwy z 319 na 301 Dywizjon do Zadań Specjalnych. Dywizjon dalej stacjonował w Campo Cassale do kwietnia 1945[15].
Personel eskadry
[edytuj | edytuj kod]| Stopień RAF |
Stopień PSP |
Imię i nazwisko | Od dnia | Informacje |
|---|---|---|---|---|
| S/Ldr | mjr naw. | Stanisław Król | 7 kwietnia 1943 | Dowódca Eskadry „C” |
| W/Cdr | mjr naw. | Stanisław Król | 4 listopada 1943 | Dowódca Eskadry 1586 |
| W/Cdr | mjr naw. | Eugeniusz Arciuszkiewicz | 5 maja 1944 | Dowódca Eskadry 1586 do jej rozformowania 7 listopada 1944 |
- Personel latający
- plut. pil. Józef Bielicki
- mjr obs. Stanisław Daniel
- plut. Tadeusz Dubowski
- mjr. naw. Józef Gryglewicz
- chor. pil. Stanisław Kłosowski
- plut. Stanisław Malczyk
- kpt. Zbigniew Jan Neugebauer
- por. pil. Leszek Owsiany
- sierż. pil. Stanisław Przelaskowski
- plut. Wincenty Rutkowski
- kpt. pil. Zbigniew Szostak
- plut. Józef Witek
- kpt. nawigator Witold Winkler
Odznaczenia lotników
[edytuj | edytuj kod]Trzech lotników z tej Eskadry zostało odznaczonych Krzyżem Złotym IV klasy Orderu Virtuti Militari. Byli nimi:
- major nawigator Stanisław Król – Dowódca Eskadry,
- chorąży pilot Stanisław Kłosowski,
- kapitan pilot Zbigniew Szostak (pośmiertnie).
Samoloty
[edytuj | edytuj kod]| Samoloty na wyposażeniu Eskadry „C” oraz 1586 | |
| Typ samolotu[i] | Użytkowane od |
|---|---|
| Handley Page Halifax II[ii] | 1 kwietnia 1943 |
| Consolidated B-24 Liberator III[iii] | 5 września 1943 |
| Halifax II[iv], Liberator III[v] | końca 1943 i początku 1944 |
| Halifax V[vi], Liberator V, VI[vii] | połowy 1944 |
- ↑ Oznaczenia samolotów:.
- ↑ Jako Eskadra „C” 138 Dywizjonu, m.in. BB309 NF-T, BB330-C, BB340-D, HR666-E, HX161-M, JD154-V, JD156-W, JD171-P, JD319-A, JD362-L, JN911-Z, LW281-W.
- ↑ Dodatkowo 3 szt.: BZ858 NF-F, BZ859-J, BZ860-U.
- ↑ Jako 1586 Eskadra do Zadań Specjalnych: JD319 GR-A, JD362-L, JN911-Z, JP171-B, JP177-P, JP180-V, JP181-C, JP207-E, JP222-E, JP236-A, JP249-M, JP252-D, JP281-L, LW272-D, LW284-T.
- ↑ BZ859 GR-J, BZ860-U, BZ949-T, BZ965-S.
- ↑ BB412-C, JD319-G, JP161-N, JP220-C, JP230-N, JP236-A, JP251-P, JP252-L, JP254-D, JP283-G, JP295-P.
- ↑ EV978-R, EW275-R, EW278-U, KG827-U, KG890-S, KH101-R, KH151-S.
Straty w personelu i sprzęcie
[edytuj | edytuj kod]| Straty lotników i samolotów Eskadry „C” i 1586 | |||||||
| Rok | 1940 | 1941 | 1942 | 1943 | 1944 | 1945 | Razem |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| polegli w akcji | – | 7 | 19 | 17 | 100[i] | – | 143 |
| w niewoli, internowani | – | – | 7[ii] | 7 | 23[i] | – | 37 |
| utracone maszyny | – | 1 | 3 | 9 | 19[i] | – | 32 |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Król 1982 ↓, s. 110.
- ↑ Mroczkowski i Olejko 2011 ↓, s. 142–143.
- ↑ Skrzydlata Polska 2011 ↓, s. 52–53.
- ↑ Mroczkowski i Olejko 2011 ↓, s. 153.
- ↑ Mroczkowski 2013 ↓, s. 91.
- ↑ Przemyski 1991 ↓, s. 78.
- ↑ Cynk 2001 ↓, s. 172.
- ↑ Cynk 2002 ↓, s. 525.
- ↑ Morgała 1976 ↓, s. 155.
- ↑ Bieniecki 1994 ↓, s. 99.
- ↑ Przemyski 1991 ↓, s. 78–169.
- ↑ Mroczkowski 2013 ↓, s. 77, 91.
- ↑ Bieniecki 1994 ↓, s. 100.
- ↑ Przemyski 1991 ↓, s. 164.
- ↑ Mroczkowski i Olejko 2011 ↓, s. 206.
- ↑ Bieniecki 2005 ↓.
- ↑ Bieniecki 2007 ↓.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Piotr Hodyra. Pierwsze polskie Liberatory. „Skrzydlata Polska”. 4/2011, kwiecień 2011. Warszawa: Agencja Lotnicza „Altair”. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Wacław Król: Polskie dywizjony lotnicze w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06745-7.
- Andrzej Paweł Przemyski: Z pomocą żołnierzom Podziemia. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0833-3.
- Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej. Kraków: Wydawnictwo Arcana sp. z.o.o., 1994. ISBN 83-86225-10-6.
- Kajetan Bieniecki, Lotnicze wsparcie AK, Bellona, 2005.
- Kajetan Bieniecki, Polskie załogi nad Europą 1941-1945. Polacy w operacjach specjalnych, Bellona, 2007, ISBN 978-83-11-10235-4.
- Krzysztof Mroczkowski, Andrzej Olejko: Nocnych Lotów Świadectwa. Polskie dywizjony bombowe w latach drugiej wojny światowej we wspomnieniach. Kraków: Acta Aeronautica, Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, 2011. ISBN 978-83-931259-1-3.
- Jerzy B. Cynk: Polskie Siły Powietrzne w wojnie 1943-1945. T. 1. Gdańsk: Wydawnictwo AJ-Press, 2001. ISBN 83-7237-089-3.
- Jerzy B. Cynk: Polskie Siły Powietrzne w wojnie 1943-1945. T. 2. Gdańsk: Wydawnictwo AJ-Press, 2002. ISBN 83-7237-100-8.
- Andrzej Morgała: Polskie samoloty wojskowe 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1976.
- Krzysztof Mroczkowski: Powroty znad domu. 1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia. Kraków: Acta Aeronautica, Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, 2013. ISBN 978-83-931259-7-5.
