Ceres (mitologia)

Ceres
— bogini urodzajów i rolnictwa —
Giorgione – Ceres
Inne imiona	Cerera
Występowanie	mitologia rzymska
Atrybuty	kosz z owocami
Siedziba	Olimp
Teren kultu	starożytny Rzym
Nazwa święta	Cerialia (12 kwietnia)
Odpowiednik	Demeter (grecki)
Rodzina
Ojciec	Saturn
Matka	Ops
Rodzeństwo	Jupiter, Junona, Westa, Neptun, Pluton
Dzieci	Prozerpina, Dmia

Ceres, Cerera – w mitologii rzymskiej bogini wegetacji i urodzajów. Zaczęła być utożsamiana z grecką Demeter prawdopodobnie w V wieku p.n.e.

Córka Saturna i Ops. Była siostrą i kochanką Jowisza, matką Prozerpiny (ojcem Prozerpiny był Jowisz). Jej pozostałe rodzeństwo to: Junona, Westa, Neptun i Pluton. Była jedną z najstarszych autentycznie rzymskich bogiń; według tradycji miała swojego kapłana już w okresie królewskim.

Na początku V wieku p.n.e. zbudowano w Rzymie ku czci Ceres świątynię u podnóża Awentynu. Świątynia była poświęcona także boskim małżonkom Liberowi i Liberze. Zbudowana została pierwotnie w stylu etruskim, a po pożarze w 31 roku p.n.e. odnowiona w stylu korynckim. W czasie republiki przechowywano w niej uchwały senatu.

Z pozostałych świątyń poświęconych Ceres najbardziej znana była świątynia w Ostii. Wzniesiono ją na planie koła i zachowały się jej spore pozostałości.

To, czy poświęcono jej dorycką świątynię w Paestum, powstałą pod koniec VI wieku p.n.e., nazywaną obecnie jej imieniem, jest rzeczą co najmniej dyskusyjną.

Kult Ceres był popularny wśród plebejuszy. Jej święto, Cerealia (Ceriales), obchodzono 12 kwietnia. W trakcie uroczystości ofiarowano bogini pierwsze snopki zbóż. Ludzie przebierali się w białe szaty, a biedni dostawali poczęstunek na koszt państwa. Jej kult, szerzący się zwłaszcza wśród kobiet, zyskał potem pewne rysy mistyczne, chociaż nie w takiej mierze, jak np. misteria eleuzyjskie.

Antycznych rzeźb i obrazów Ceres zachowało się mało i w dodatku niezbyt wysokiej klasy artystycznej; do wyjątków należy Ceres w Museo Nazionale Romano w rzymskich Termach (prawdopodobnie z początku naszej ery).

Nowożytni artyści też rzadko ją przedstawiają. Z obrazów do najlepszych należy Ceres i Pan P. P. Rubensa z około 1626 (w madryckim Museo del Prado), Ceres A. Watteau z 1712 (w National Gallery of Art w Waszyngtonie) i duży obraz Ceres z urodzajem S. Voueta z około 1640 (w National Gallery w Londynie).

Czasem jednak jej posągi można napotkać w pałacowych i zamkowych parkach z okresu późnego feudalizmu.

Symboliczna postać Cerery pojawia się w groteskach z herbami Polski i Litwy w XVII-wiecznej serii arrasów herbowych, a także na bordiurze Bachus i Cerera z XVIII-wiecznego arrasu flamandzkiego Wejście zwierząt do arki.

Bursztynową szkatułę M. Redlina z około 1680 wieńczy figurka Cerery (Muzeum Zamkowe w Malborku).

Bibliografia

• Danuta Musiał: Dionizos w Rzymie. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze "Historia Iagellonica", 2009, seria: Mediterraneum. ISBN 978-83-88737-89-3.