Cerkiew św. Michała Archanioła w Turzańsku
| |||||||||||||||||||||
 A-78 z dnia 31.01.1985[1]
| |||||||||||||||||||||
| cerkiew parafialna | |||||||||||||||||||||
.jpg) W czasie remontu (2021) | |||||||||||||||||||||
| Państwo |  Polska
| ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo |  podkarpackie
| ||||||||||||||||||||
| Miejscowość | Turzańsk | ||||||||||||||||||||
| Wyznanie | prawosławne | ||||||||||||||||||||
| Kościół | Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny | ||||||||||||||||||||
| Diecezja | przemysko-gorlicka | ||||||||||||||||||||
| Wezwanie | św. Michała Archanioła | ||||||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne | 8/21 listopada | ||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie gminy Komańcza  | |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |||||||||||||||||||||
 49°22′09,1″N 22°07′44,0″E/49,369194 22,128889
| |||||||||||||||||||||
| ||
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | ||
| ||
| Państwo | Polska
| |
|---|---|---|
| Typ | kulturowy | |
| Spełniane kryterium | III, IV | |
| Numer ref. | 1424 | |
| Region[b] | Europa i Ameryka Północna | |
| Historia wpisania na listę | ||
| Wpisanie na listę | 2013 na 37. sesji | |
Cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła – drewniana parafialna[2] cerkiew prawosławna, (w swoich dziejach służyła też grekokatolikom i rzymskim katolikom), wzniesiona w latach 1801–1803, znajdująca się w Turzańsku. Należy do dekanatu Sanok diecezji przemysko-gorlickiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.
Włączona do podkarpackigo Szlaku Architektury Drewnianej (na trasie nr IV: sanocko-dukielskiej). W 2013 r. wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Cerkiew w Turzańsku, początkowo prawosławna, następnie unicka, była wzmiankowana już w 1526 r. Obecny budynek powstał w pierwszych latach XIX w. i był rozbudowywany o przedsionek i zakrystię w 1836 r. W latach 1896 i 1913 dokonywano kolejnych remontów cerkwi, wzmacniając jej dach blachą. Po wywiezieniu ludności ukraińskiej w ramach Akcji „Wisła” w latach 1947–1961 cerkiew użytkowali katolicy obrządku łacińskiego parafii w Komańczy. 10 sierpnia 1961 r. z polecenia Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie budynek został zaplombowany. W 1963 r. świątynię oddano w użytkowanie prawosławnym, którzy są jej gospodarzami do dnia dzisiejszego[3].
Wejście 
Elewacja frontowa 
Dzwonnica
.jpg)
.jpg)
Na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 o uregulowaniu stanu prawnego niektórych nieruchomości pozostających we władaniu Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego świątynia stała się wyłączną własnością Kościoła Prawosławnego[4].
Świątynię wpisano 31 stycznia 1985 r. do rejestru zabytków (pod nr A-78), a 21 czerwca 2013 r. – na listę światowego dziedzictwa UNESCO, w grupie 16 drewnianych cerkwi regionu karpackiego z Polski i Ukrainy[3].
Architektura i wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
Cerkiew w Turzańsku jest cerkwią łemkowską, trójdzielną, bezwieżową, orientowaną, konstrukcji zrębowej. Pokryta dachem jednokalenicowym wielopołaciowym krytym blachą. Nad babińcem, nawą i prezbiterium i obiema zakrystiami pięć podobnych do siebie baniastych wieżyczek z pozornymi latarniami, makowiczkami i kutymi krzyżami[3][5].
Wewnątrz w trzech głównych częściach ośmiopolowe kopuły namiotowe, w pozostałych pomieszczeniach stropy. Zachował się zdekompletowany ikonostas autorstwa Josypa Bukowczyka z 1895 r. i polichromia także malowana przez Josypa Bukowczyka z 1898 r. oraz kilkanaście chorągwi procesyjnych ręcznie haftowanych[3][5].
Od wschodu 
Wieże 
Wnętrze cerkwi
.jpg)
.jpg)
Otoczenie[edytuj | edytuj kod]
Na osi cerkwi od strony zachodniej stoi trójkondygnacyjna drewniana dzwonnica konstrukcji słupowo-ramowej o zbieżnych ścianach, na planie czworoboku z 1817 r. Zwieńczona dachem namiotowym o sferycznym profilu z baniastą wieżyczką (stylizowaną na sygnaturkę) z pozorną latarnią i kutym krzyżem.
Na przycerkiewnym cmentarzu dwa nagrobki z końca XIX w.[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie. 2020-09-30. [dostęp 2018-05-11].
- ↑ Kalendarz Prawosławny 2017, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, s. 193
- ↑ a b c d e Krzysztof Zieliński: Leksykon drewnianej architektury sakralnej województwa podkarpackiego. PRO CARPATHIA, Rzeszów 2015, s. 287, 288. ISBN 978-83-61577-68-3.
- ↑ Ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o uregulowaniu stanu prawnego niektórych nieruchomości pozostających we władaniu Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (Dz.U. 2010 nr 7 poz. 43), isap.sejm.gov.pl
- ↑ a b Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda: Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja. Wydawnictwo Rewasz, Pruszków 2011, s. 171, 172. ISBN 83-89188-08-2.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Kryciński, Cerkwie w Bieszczadach, Pruszków: Wydawnictwo Rewasz, 2005, ISBN 83-89188-39-2, ISBN 83-89188-38-4, OCLC 69495051.
