Cerkiew św. Paraskewy w Radrużu
|
|||||||||
| cerkiew | |||||||||
 A/435 oraz A/421 z 15.12.1986 r. i 14.06.2010[1] |
|||||||||
.jpg) Widok ogólny |
|||||||||
| Państwo |  Polska |
||||||||
| Miejscowość | Radruż | ||||||||
| Wyznanie | katolickie | ||||||||
| Kościół | greckokatolicki | ||||||||
| Wezwanie | św. Paraskewa | ||||||||
|
|||||||||
|
|||||||||
|
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
 Cerkiew św. Paraskewy w Radrużu
|
|||||||||
|
Położenie na mapie Polski
Cerkiew św. Paraskewy w Radrużu
|
|||||||||
 50°10′35″N 23°24′03″E/50,176389 23,400833 |
|||||||||
|
||
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | ||
| Kraj | Polska |
|
| Typ | kulturowe | |
| Spełniane kryterium | III, IV | |
| Numer ref. | 1424 | |
| Regionb | Europa i Ameryka Północna | |
| Historia wpisania na listę | ||
| Wpisanie na listę | 2013 na 37. sesji |
|
| a Oficjalna nazwa wpisana na liście UNESCO b Oficjalny podział dokonany przez UNESCO |
||
Cerkiew pod wezwaniem św. Paraskewy – zabytkowa prawosławna cerkiew (następnie greckokatolicka, obecnie muzealna) w Radrużu w powiecie lubaczowskim z XVI w.
W 2013 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wraz z innymi drewnianymi cerkwiami w Polsce i na Ukrainie. Włączona do podkarpackigo Szlaku Architektury Drewnianej.
Charakterystyka[edytuj]
Cerkiew ta należy do najstarszych i najlepiej zachowanych obiektów drewnianego budownictwa cerkiewnego w Polsce. Znalazła się na prestiżowej, międzynarodowej liście World Monuments Fund (WMF), która obejmuje bezcenne obiekty warte ratowania i wsparcia finansowego[2].
Położona jest na owalnym wzgórzu nad potokiem Radrużka, i wraz z dzwonnicą otoczona jest murem (obecny z 1825[3]), co nadaje jej charakter obronny. Zbudowana została z drewna jodłowego i dębowego przez cieśli wykorzystujących doświadczenia ciesielstwa późnogotyckiego. Fundatorem cerkwi był prawdopodobnie poseł na sejm i starosta lubaczowski Jan Płaza (zm. w 1599). W niespokojnych czasach XVII wieku cerkiew − oprócz funkcji religijnych − odgrywała rolę warowni, w której mogli się schronić mieszkańcy podczas najazdów tatarskich.
Cerkiew jest trójdzielną budowlą konstrukcji zrębowej, o charakterze późnogotyckim, zbudowaną na rzucie trzech kwadratów. Najwyższą i najszerszą część stanowi dwukondygnacyjna nawa, zwieńczona czworoboczną kopułą zrębową z jednym załomem i gontową latarnią. Niższe prezbiterium i babiniec mają dachy dwuspadowe. Dachy i ściany pobite są gontem. Dokoła cerkwi ciągną się obszerne soboty wsparte na słupach. Soboty są elementem często spotykanym w cerkwiach karpackich; na Roztoczu Wschodnim występują tylko w Radrużu. Na ścianie ikonostasowej oraz w prezbiterium zachowała się polichromia malowana wprost na drewnie w 1648, prawdopodobnie przez malarzy potylickich. Dawny ikonostas znajduje się obecnie w składnicy ikon w Łańcucie a jedna z ikon w muzeum w Lubaczowie.
W latach 1963-1965 cerkiew została odrestaurowana przez miejscowych rzemieślników pod kierownictwem konserwatorów z Krakowa. W trakcie konserwacji pod węgłem podwaliny odnaleziono osiem szelągów króla Jana Kazimierza z 1665 (obecnie w muzeum w Lubaczowie). Na przedcerkiewnym cmentarzu (pow. ok. 16 a), otoczonym murem, stoi kilka kamiennych krzyży oraz krypta właścicieli Radruża − Andruszewskich. W pobliżu dwa inne cmentarze: starszy i większy o pow. ok. 42 a i mniejszy o pow. 14 a. Na obu zachowały się zabytkowe nagrobki bruśnieńskie.
Świątynia wykazuje wiele cech wspólnych z cerkwią Świętego Ducha w Potyliczu.
Cerkiew w roku 2012 znalazła się na liście World Monuments Watch jako jeden ze stu cennych zabytków na świecie zagrożonych zniszczeniem[4]. 21 czerwca 2013 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Od 2010 roku zespół zabudowań cerkiewnych stanowi oddział Muzeum Kresów w Lubaczowie[5].
Galeria[edytuj]
-
Widok od cmentarza przycerkiewnego -
Cerkiew od frontu -
Polichromia -
Od wschodu -
Wejście -
-
-
Dzwonnica -
Dom diaka
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie. 31 marca 2017; 7 miesięcy temu. [dostęp 2011-10-24].
- ↑ Tomasz Nieśpiał: Światowe wyróżnienie greckokatolickiej świątyni. www.rp.pl, 2011-10-24. [dostęp 2011-10-24].
- ↑ Tomasz Kaliński (red. prow.): Polska. Nawigator turystyczny. Wyd. 3. Warszawa: Carta Blanca, 2008, s. 472. ISBN 978-83-60887-35-6.
- ↑ Strona World Monuments Fund (ang.). [dostęp 2013-07-02].
- ↑ Zespół Cerkiewny w Radrużu (pol.). www.muzeumkresow.eu. [dostęp 2014-05-08].
Bibliografia[edytuj]
- Janusz Mazur: Drewniana cerkiew greckokatolicka pw. św. Paraskewy w Radrużu z końca XVI w. (Praca magisterska w Katedrze Historii Sztuki Nowożytnej KUL). Lubaczów-Lublin: 1999.
- Marek Wiśniewski, Paweł Wład: Roztocze Wschodnie: Bełżec, Horyniec Zdrój, Lubycza Królewska, Narol, Susiec, Jaworów, Żółkiew i okolice. Przewodnik nie tylko dla turystów. Mielec: Wydawnictwo Naukowe, Turystyczne i Edukacyjne, 2004. ISBN 83-912139-9-4.
- Włodzimierz Łęcki (pod red.): Kanon krajoznawczy Polski. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 2005. ISBN 8370054757.
- Cerkiew w Radrużu na Roztoczu Wschodnim
- Ikonostas z cerkwi pw. św. Paraskewy w Radrużu
Linki zewnętrzne[edytuj]
|
|||||||||||||||||
|
|||||||
