Cerkiew św. Paraskewy w Radrużu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Cerkiew św. Paraskewy w Radrużu
Distinctive emblem for cultural property.svg A/435 oraz A/421 z dnia 15.12.1986 r. i 14.06.2010[1]
cerkiew
Ilustracja
Widok ogólny
Państwo  Polska
Miejscowość Radruż
Wyznanie katolickie
Kościół greckokatolicki
Wezwanie św. Paraskewa
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa lokalizacyjna województwa podkarpackiego
Cerkiew św. Paraskewy w Radrużu
Cerkiew św. Paraskewy w Radrużu
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Cerkiew św. Paraskewy w Radrużu
Cerkiew św. Paraskewy w Radrużu
Ziemia50°10′35″N 23°24′03″E/50,176389 23,400833
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Drewniane cerkwie regionu karpackiego w Polsce i na Ukrainie[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
ilustracja
Państwo  Polska
Typ kulturowy
Spełniane kryterium III, IV
Numer ref. 1424
Region[b] Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę 2013
na 37. sesji
  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na liście UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Cerkiew pod wezwaniem św. Paraskewy – zabytkowa prawosławna cerkiew (następnie greckokatolicka, obecnie muzealna) w Radrużu w powiecie lubaczowskim z XVI w.

W 2013 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wraz z innymi drewnianymi cerkwiami w Polsce i na Ukrainie. Włączona do podkarpackigo Szlaku Architektury Drewnianej.

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Cerkiew ta należy do najstarszych i najlepiej zachowanych obiektów drewnianego budownictwa cerkiewnego w Polsce. Znalazła się na prestiżowej, międzynarodowej liście World Monuments Fund (WMF), która obejmuje bezcenne obiekty warte ratowania i wsparcia finansowego[2].

Położona jest na owalnym wzgórzu nad potokiem Radrużka, i wraz z dzwonnicą otoczona jest murem (obecny z 1825[3]), co nadaje jej charakter obronny. Zbudowana została z drewna jodłowego i dębowego przez cieśli wykorzystujących doświadczenia ciesielstwa późnogotyckiego. Fundatorem cerkwi był prawdopodobnie poseł na sejm i starosta lubaczowski Jan Płaza (zm. w 1599). W niespokojnych czasach XVII wieku cerkiew − oprócz funkcji religijnych − odgrywała rolę warowni, w której mogli się schronić mieszkańcy podczas najazdów tatarskich.

  • Widok od cmentarza przycerkiewnego
  • Cerkiew od frontu
  • Polichromia

Cerkiew jest trójdzielną budowlą konstrukcji zrębowej, o charakterze późnogotyckim, zbudowaną na rzucie trzech kwadratów. Najwyższą i najszerszą część stanowi dwukondygnacyjna nawa, zwieńczona czworoboczną kopułą zrębową z jednym załomem i gontową latarnią. Niższe prezbiterium i babiniec mają dachy dwuspadowe. Dachy i ściany pobite są gontem. Dokoła cerkwi ciągną się obszerne soboty wsparte na słupach. Soboty są elementem często spotykanym w cerkwiach karpackich; na Roztoczu Wschodnim występują tylko w Radrużu. Na ścianie ikonostasowej oraz w prezbiterium zachowała się polichromia malowana wprost na drewnie w 1648, prawdopodobnie przez malarzy potylickich. Dawny ikonostas znajduje się obecnie w składnicy ikon w Łańcucie a jedna z ikon w muzeum w Lubaczowie.

  • Od wschodu
  • Wejście

W latach 1963-1965 cerkiew została odrestaurowana przez miejscowych rzemieślników pod kierownictwem konserwatorów z Krakowa. W trakcie konserwacji pod węgłem podwaliny odnaleziono osiem szelągów króla Jana Kazimierza z 1665 (obecnie w muzeum w Lubaczowie). Na przedcerkiewnym cmentarzu (pow. ok. 16 a), otoczonym murem, stoi kilka kamiennych krzyży oraz krypta właścicieli Radruża − Andruszewskich. W pobliżu dwa inne cmentarze: starszy i większy o pow. ok. 42 a i mniejszy o pow. 14 a. Na obu zachowały się zabytkowe nagrobki bruśnieńskie.

Świątynia wykazuje wiele cech wspólnych z cerkwią Świętego Ducha w Potyliczu.

Cerkiew w roku 2012 znalazła się na liście World Monuments Watch jako jeden ze stu cennych zabytków na świecie zagrożonych zniszczeniem[4]. 21 czerwca 2013 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

  • Dzwonnica
  • Dom diaka

Od 2010 roku zespół zabudowań cerkiewnych stanowi oddział Muzeum Kresów w Lubaczowie[5].

W listopadzie 2017 prezydent RP wpisał obiekt na listę pomników historii[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie. 31 grudnia 2017; 5 miesięcy temu. [dostęp 2011-10-24].
  2. ↑ Tomasz Nieśpiał: Światowe wyróżnienie greckokatolickiej świątyni. www.rp.pl, 2011-10-24. [dostęp 2011-10-24].
  3. ↑ Tomasz Kaliński (red. prow.): Polska. Nawigator turystyczny. Wyd. 3. Warszawa: Carta Blanca, 2008, s. 472. ISBN 978-83-60887-35-6.
  4. ↑ Strona World Monuments Fund (ang.). [dostęp 2013-07-02].
  5. ↑ Zespół Cerkiewny w Radrużu (pol.). www.muzeumkresow.eu. [dostęp 2014-05-08].
  6. ↑ Informacja na oficjalnej stronie Prezydenta RP

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Janusz Mazur: Drewniana cerkiew greckokatolicka pw. św. Paraskewy w Radrużu z końca XVI w. (Praca magisterska w Katedrze Historii Sztuki Nowożytnej KUL). Lubaczów-Lublin: 1999.
  • Marek Wiśniewski, Paweł Wład: Roztocze Wschodnie: Bełżec, Horyniec Zdrój, Lubycza Królewska, Narol, Susiec, Jaworów, Żółkiew i okolice. Przewodnik nie tylko dla turystów. Mielec: Wydawnictwo Naukowe, Turystyczne i Edukacyjne, 2004. ISBN 83-912139-9-4.
  • Włodzimierz Łęcki (pod red.): Kanon krajoznawczy Polski. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 2005. ISBN 83-7005-475-7.
  • Cerkiew w Radrużu na Roztoczu Wschodnim
  • Ikonostas z cerkwi pw. św. Paraskewy w Radrużu

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

p • d • e
Obiekty z listy Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce
Flag of UNESCO.svg Kulturowe
Stare Miasto w Krakowie • Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni • Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940–1945) • Stare Miasto w Warszawie • Stare Miasto w Zamościu • Średniowieczny Zespół Miejski Torunia • Zamek Krzyżacki w Malborku • Manierystyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy w Kalwarii Zebrzydowskiej • Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy • Drewniane kościoły południowej Małopolski (Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa) • Park Mużakowski1 • Hala Stulecia we Wrocławiu • Drewniane cerkwie regionu karpackiego w Polsce i na Ukrainie (Radruż, Chotyniec, Smolnik, Turzańsk, Powroźnik, Owczary, Kwiatoń, Brunary)2 • Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach
 Polska
Przyrodnicze
1 Wspólnie z Niemcami 2 Wspólnie z Ukrainą 3 Wspólnie z Białorusią
p • d • e
Pomniki historii w Polsce
dolnośląskie
Duszniki-Zdrój (Młyn Papiernictwa) • Jawor (Kościół Pokoju) • Krzeszów (Opactwo Cystersów) • Legnickie Pole (bazylika i dawny klasztor) • Srebrna Góra (Twierdza Srebrnogórska) • Strzegom (bazylika) • Świdnica (katedra) • Świdnica (Kościół Pokoju) • Trzebnica (bazylika) • Wrocław (zespół historycznego centrum miasta) • Wrocław (Hala Stulecia, Pawilon Czterech Kopuł, Pergola oraz Iglica) • Pałace i parki krajobrazowe Kotliny Jeleniogórskiej: (Bolczów, Bukowiec, Chojnik, Cieplice, Ciszyca, Dąbrowica, Grabarów, Janowice Wielkie, Jelenia Góra (Dwór Czarne), Jelenia Góra (Pałac Paulinum), Jelenia Góra (Sobieszów), Karpniki (pałac), Karpniki (zamek), Kowary (dwór), Kowary (pałac), Łomnica (dwór), Łomnica (pałac), Marczyce, Miłków, Mniszków, Mysłakowice, Pakoszów, Radomierz, Rybnica, Siedlęcin, Sokolec, Staniszów (dwór), Staniszów (pałac), Staniszów (Pałac na Wodzie), Wojanów, Wojanów-Bobrów)
 Pomnik Historii logo.svg
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubuskie
łódzkie
małopolskie
mazowieckie
opolskie
Nysa (zespół bazyliki św. Jakuba i św. Agnieszki) • Ozimek (most wiszący) • Paczków (zespół staromiejski ze średniowiecznym systemem fortyfikacji) • Góra Świętej Anny (komponowany krajobraz kulturowo-przyrodniczy Góry Świętej Anny)
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
śląskie
świętokrzyskie
warmińsko-mazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
p • d • e
Cerkwie powiatu lubaczowskiego
Stary Dzików cerkiew 1.JPG
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cerkiew_św._Paraskewy_w_Radrużu&oldid=53540316”