Huta Metali Nieżelaznych Szopienice
50°15′25″N 19°06′08″E/50,256944 19,102222 Zabudowania dawnej huty „Uthemann” | |
| Państwo | |
|---|---|
| Adres |
40-389 Katowice, ul. ks. mjra Karola Woźniaka 12 c, tel. 327-59-13-02 |
| Data założenia | |
| Forma prawna | |
| Prezes |
Wojciech Józef Palukiewicz |
| Nr KRS | |
| Zatrudnienie |
pow. 250 |
| Dane finansowe | |
| Kapitał zakładowy |
171 397 008,18 zł[1] |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
| 50°15′25″N 19°06′08″E/50,256944 19,102222
| |
| Strona internetowa | |
Huta Metali Nieżelaznych Szopienice Spółka Akcyjna – huta istniejąca od 1834 w katowickiej dzielnicy Szopienice. Była jednym z największych w Polsce producentów wyrobów walcowanych z miedzi i mosiądzu – taśm, blach, krążków oraz rurek cienkościennych. W 2008 została postawiona w stan likwidacji[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Jej początki sięgają 1834, kiedy przedsiębiorstwo Bergwerksgesellschaft Georg von Giesches Erben uruchomiła w Szopienicach hutę cynku „Wilhelmina” (obecnie rejon ul. Krakowskiej[3]). Po rozbudowie, na początku XX wieku huta stała się największym na Śląsku producentem metali nieżelaznych i największym ośrodkiem produkcji kadmu na świecie.
Zabudowania huty cynku Uthemann zostały zaprojektowane przez Georga i Emila Zillmannów[4].
Od 1972 funkcjonuje jako Huta Metali Nieżelaznych „Szopienice”. W 2000 huta, działając dotąd jako przedsiębiorstwo państwowe, została sprywatyzowana, a nowo powstała spółka akcyjna stała się częścią grupy kapitałowej Impexmetal SA, zaś w 2005 weszła w struktury grupy kapitałowej Grupa Kapitałowa Boryszew.
26 września 2008 Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy w Warszawie uchwałą zdecydowało o tym, że Huta Metali Nieżelaznych „Szopienice” Spółka Akcyjna zostanie rozwiązana i rozpocznie się proces jej likwidacji. W listopadzie 2008 sąd wstrzymał likwidację spółki na wniosek skarbu państwa.
13 listopada 2011 częściowo spłonął zabytkowy budynek dawnej dyrekcji huty „Uthemann” (cechownia) przy ul. ks. Woźniaka[5].
Działalność[edytuj | edytuj kod]
HMN Szopienice była największym polskim producentem wyrobów walcowanych z miedzi i mosiądzu, w tym taśm, blach, bloków, płyt, krążków oraz rurek cienkościennych z miedzi i jej stopów. Moce produkcyjne przed likwidacją sięgały 40 tys. ton wyrobów rocznie[6]. Obecnie na terenie byłej huty działają różne firmy i przedsiębiorstwa, m.in.: MISTAL Sp. z o.o., Baterpol SA, Elektrociepłownia Szopienice Sp. z o.o. Na terenie huty działa też Muzeum Hutnictwa Cynku, które znajduje się w dawnej walcowni cynku.
Obiekty zabytkowe[edytuj | edytuj kod]
Na terenie huty znajdują się obiekty nieruchome, objęte ochroną konserwatorską zabytków[7]:
- zespół zabudowy dawnej huty cynku z lat 1908–1912: hala nr 1 pieców destylacyjnych wraz z kominami, budynek muflarni, magazynu blendy, cechowni, wieża ciśnień, portiernia nr 1, wysoka kolejka wąskotorowa na estakadzie; zespół wzniesiono w stylu modernizmu (zespół wpisano do rejestru zabytków 30 lipca 1978, nr rej.: A/1227/78; muflarnia, magazyn blendy i estakada kolejki wąskotorowej zostały skreślone z rejestru zabytków decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 lipca 2007 roku)[8];
- budynek dawnej walcowni z wyposażeniem, wzniesiony w 1904 (wpisany do rejestru zabytków 23 czerwca 2010 roku, nr rej.: 308/10[9]);
- budynek dawnej kotłowni, wzniesiony w 1904;
- dawny warsztat mechaniczny, wzniesiony w latach trzydziestych XX wieku;
- dawny warsztat mechaniczny z lat dwudziestych XX wieku;
- budynek obecnie używany jako Izba Tradycji Hutniczych, wzniesiony w drugiej połowie XIX wieku;
- zespół budynków dawnej lokomotywowni z końca XIX wieku;
- dawny budynek socjalny z końca XIX wieku;
- dawny budynek stolarni, wzniesiony na początku XX wieku;
- dawny budynek wagonowni, wzniesiony w latach osiemdziesiątych XIX wieku.
W obrębie budynku dawnej walcowni ochroną, na podstawie przepisów odrębnych, objęte są obiekty wyposażenia, wpisane do rejestru zabytków ruchomych[7]:
- linia walcarek jednoklatkowych (I), w skład której wchodzi walcarka do walcowania wlewków z klatkami roboczymi, typu „duo” oraz silnik parowy z kołem zamachowym (linia została wpisana do rejestru zabytków 30 lipca 2003, nr rej.: B/41/03);
- linia walcarek jednoklatkowych (II), która składa się z walcarki do walcowania wlewków z klatkami typu „duo” oraz silnika parowego z kołem zamachowym (linia została wpisana do rejestru zabytków 30 lipca 2003, nr rej.: B/42/03);
- linia walcarek dwuklatkowych (IV), została wpisana do rejestru zabytków 30 lipca 2003, nr rej.: B/44/03;
- linia walcarek dwuklatkowych (m), która składa się z dwóch walcarek do walcowania blach cynkowych z klatkami typu „duo” oraz silnika parowego z kołem zamachowym (linia została wpisana do rejestru zabytków 30 lipca 2003, nr rej.: B/43/03).
Akcjonariat[edytuj | edytuj kod]
W 2008 Hutmen SA posiadał 62%, Skarb Państwa 32% akcji, pozostali akcjonariusze 6%.
Zanieczyszczenie środowiska[edytuj | edytuj kod]
Naukowcy z Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego stwierdzili, że teren w pobliżu huty cynku Szopienice w Katowicach są silnie skażone trującym talem. Ilość tego pierwiastka chemicznego kilkaset razy przekracza dopuszczalne normy. W pobliżu składowany w osadnikach ziemnych jest też niebezpieczny szlam cynkowy[10]. W latach 70. XX w. emisja nieoczyszczonych spalin (zainstalowane rzekomo na kominach filtry były atrapami) była także przyczyną znacznej liczby zachorowań na ołowicę wśród dzieci[11][12], które leczyły m.in. Wiesława Wilczek, Bożena Hager-Małecka[13] i Jolanta Wadowska-Król[14].
Nagrody[edytuj | edytuj kod]
Zakład został odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestracja podwyższenia kapitału HNM Szopienice S.A.
- ↑ HMN Szopienice S.A. w Likwidacji [online], hutaszopienice.com.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).
- ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 46, ISBN 978-83-7729-502-1.
- ↑ Wilczok 1984 ↓, s. 75.
- ↑ Pożar w Katowicach, płonie budynek dyrekcji huty Uthemanna w Szopienicach (pol.) www.katowice.naszemiasto.pl [dostęp 2011-11-13].
- ↑ Akcjonariusze przeciwko dalszemu istnieniu Huty Szopienice.
- ↑ a b Urząd Miasta Katowice: Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru południowo-zachodniej części dzielnicy Szopienice w Katowicach. bip.katowice.eu. [dostęp 2011-04-19]. (pol.).
- ↑ Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-04-19]. (pol.).
- ↑ Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego z 2011 roku nr 247, poz. 4173.
- ↑ Reportaż Huta cynku „Szopienice” (Śląska bomba ekologiczna) [online], lukasz-bejster.eu:80 [dostęp 2018-08-27] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-28] (pol.).
- ↑ Helena Kowalik: Uratowała tysiące chorych na ołowicę dzieci. Polska Ludowa zablokowała jej karierę naukową. Wprost, 2015-05-02.
- ↑ Arkadiusz Gruszczyński: „Opisałem historię klasy, która znika”. O prawdę o śląskiej epidemii walczyły dwie lekarki. Gazeta Wyborcza, 2020-06-20. [dostęp 2020-06-20]. (pol.).
- ↑ Judyta Watoła: Prof. Bożena Hager-Małecka nie żyje. katowice.wyborcza.pl, 2016-02-09. [dostęp 2021-01-30]. (pol.).
- ↑ Justyna Przybytek-Pawlik: Matka Boska Szopienicka została Honorową Obywatelką Katowic. dziennikzachodni.pl, 2017-09-11. [dostęp 2021-01-30]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Katowice 1865–1945. Zarys rozwoju miasta. Red. J. Szaflarski, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1978, s. 19.
- Leszek Jabłoński: Na trasie Balkan Ekspresu - Giszowiec, Nikiszowiec, Szopienice. Przewodnik po dzielnicach Katowic. Katowice: CRUX, 2003, s. 60, 61. ISBN 83-918152-3-4.
- Emanuel Wilczok: 150 lat hutnictwa metali nieżelaznych w Szopienicach. Dzieje Huty Metali Nieżelaznych „Szopienice” i jej załogi. Katowice: 1984.