Kuczyn (powiat wysokomazowiecki)
52°42′52″N 22°31′56″E/52,714444 22,532222| wieś | |
 Fragment miejscowości | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
86 |
| Kod pocztowy |
18-214[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BWM |
| SIMC |
0398623[5] |
Położenie na mapie gminy Klukowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego  | |
| 52°42′52″N 22°31′56″E/52,714444 22,532222[1]
| |
Kuczyn – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Klukowo[5][6]. Leży nad Nurcem.
Miejscowość jest siedzibą parafii rzymskokatolickiej Zmartwychwstania Pańskiego, należącej do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Szepietowo. W pobliżu znajduje się cmentarz parafialny.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historia miejscowości[edytuj | edytuj kod]
Kuczyn istniał już za czasów kasztelanii święckiej. W dokumencie wymieniającym włości kościoła płockiego z początku XIII w. wzmiankowana miejscowość Czucicz[7], przez językoznawców utożsamiana z Kuczynem.
Pod koniec XIV w. Książę Janusz I nadał tu ziemię rycerzom z Czachów[7], pochodzących prawdopodobnie z Czachowa w okolicy Płocka.
Na początku XV w. Podlasie znalazło się w strefie wpływów książąt litewskich. Za zasługi w wojnie z Krzyżakami w 1413 roku książę Witold nadał Florianowi herbu Ślepowron z Gąsiorowa koło Pułtuska włości w tej okolicy. Razem z braćmi: Wawrzyńcem, Jakubem, Stanisławem i Marcinem założyli osadę zwaną Kuczynem Mniejszym, dla odróżnienia od istniejącego Kuczyna Większego, będącego własnością rodziny z Czachów.
Bracia, zwani później Kuczyńskimi, przed rokiem 1429 wykupili działy Mikołaja, Jakuba i Dobka z Czachów. W tym samym roku książę Witold Kiejstutowicz potwierdził ich prawa do Kuczyna Większego. W 1533 własność potwierdzona ponownie[7].
Inni znani właściciele Kuczyna:
- Mikołaj. Miał syna Jakuba, który w roku 1477 był słuchaczem Akademii Krakowskiej, gdzie uzyskał tytuł bakałarza. Następnie został kanonikiem wileńskim i plebanem w Mejszagole[8].
- 1547 – Klemens z synowcami posiadał w Kuczynie, Gródku, Trojanówku, Wichowie i Żabińcu 50 łanów chełmińskich. Drugi z Kuczyńskich, Łukasz z braćmi i synowcami posiadał działy w Kuczynie Wielkim, Trojanowie, Klukowie, Sobolewie, Malinowie i Kapłani, w sumie 100 łanów chełmińskich. Według ówczesnego prawa Klemens miał w razie wojny wystawić pięciu, a Łukasz dziesięciu konnych
- 1580 – we wsi było siedmiu dziedziców. Najbogatszy z nich: Ślachetny Andrzej Kuczyński, dał z włók ziemskich 6, po gr. 15. Do końca XVII wieku wszystkie działy w Kuczynie odbywały się między Kuczyńskimi, Lubowickimi, Kostrami, Łuniewskimi oraz Wyszyńskimi
- druga połowa XVII – Walenty Kuczyński, sędzia grodzki drohicki, rządny i gospodarny doszedł do znacznej fortuny i skupił cały prawie Kuczyn i Kluków z przyległościam. Po jego śmierci dobra Kluków stały się własnością Wiktoryna, natomiast dobra Kuczyn w 1691 roku przejął młodszy brat Marcin Kuczyński
- po bezpotomnej śmierci Marcina Kuczyńskiego majątek objął Kazimierz Kuczyński, syn Wiktoryna
- 1756 – wdowa po Kazimierzu, Anna z Narzymskich oraz ich dzieci: Józef, Joachim, Barbara i Marianna
- 1805 – przypadkiem zastrzelił się Józef Kuczyński, ostatni dziedzic Kuczyna z rodu Kuczyńskich
- dzieci Barbary z Kuczyńskich Starzeńskiej
- Starzeńscy, do połowy XIX wieku, następnie rodzina Leśniewskich
- 1864 -w ramach uwłaszczenia powstało tu 29 gospodarstw chłopskich na 432 morgach ziemi
- Na początku XX wieku dobra kuczyńskie należały do rodziny Zambrzyckich, następnie do Skolimowskich[7]
W 1827 r. w miejscowości było 31 domów, w których mieszkało 204 mieszkańców[9].
Dobra kuczyńskie liczące w 1866 r. 2268 morgów składały się z folwarków: Kuczyn, Gródek i Wiktorzyn oraz wsi: Kuczyn, Malinowo, Gródek i Kostry-Podsędkowięta.
W latach 80. XIX w. we wsi znajdował się dom schronienia dla starców i kalek, wybudowany w roku 1860 z zapisu prywatnego. Poza tym dwa młyny wodne oraz gorzelnia[9].
W 1921 roku miejscowość dzieliła się na trzy części:
- Kuczyn wieś z 35 domami i 243 mieszkańcami, w tym 11 Żydów
- Kuczyn Folwark z 5 domami i 46 mieszkańcami, w tym 8 Żydów
- Kuczyn osada młyńska[7]
Przed 1879 powstała tutaj jednoklasowa szkółka elementarna, notowana do 1914 roku. W 1922 istniała dwuklasowa szkoła powszechna, licząca 105 uczniów. W następnych latach szkoła jednoklasowa. Od 1930 przemianowana na trzyklasową (170 uczniów). Nauczycielami byli: Józef Kulesza, Zofia Rewakowska, August Wojtowicki[7].
W roku szkolnym 1938/1939 we wsi działała szkoła powszechna II stopnia, w której pracowało 4 nauczycieli i uczyło się 226 uczniów.
Przed II wojną światową funkcjonowała tu spółdzielnia o nazwie Swój do Swego. Wyrobem masła zajmował się L. Mendelbaum. Młyn stanowił własność M. Szpitalnego[7].
W 1943 Niemcy aresztowali i zamordowali w Ciechanowcu Leopolda Drzymulskiego, prowadzącego tajne nauczanie[10]. W 1945 r. partyzanci polscy stoczyli w lesie między Kuczynem a Ciechanowcem potyczkę z wojskiem sowieckim i siłami UB. W odwecie 2 maja 1945 r. Rosjanie i żołnierze Armii Ludowej podpalili połowę Kuczyna od strony Ciechanowca. Zastrzelono przy tym jedną osobę (kowala) i raniono kilkunastoletniego chłopca[11].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gromady Kuczyn[12]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa łomżyńskiego.
Historia kościoła[edytuj | edytuj kod]
Pierwszy kościół parafialny pw. św.: Andrzeja Apostoła, Wawrzyńca, Marii Magdaleny i Elżbiety erygował w roku 1419 biskup włodzimierski Grzegorz. Fundatorami: Wawrzyniec, Florian, Jakub, Stanisław i Marcin z Gąsiorowa, protoplaści Kuczyńskich[13]. Parafia uposażana w półwłóczek gruntu[7].
W księdze konsystorza janowskiego pod datą 1478 i 1485 wzmiankowani bez podania imion plebani z Kuczyna[8].
W roku 1580 plebanem w Kuczynie był Nikodem Mioduszewski, który równocześnie pełnił rolę proboszcza ciechanowieckiego. W 1613 Maciej Niewiński był plebanem w Kuczynie i Ciechanowcu[14].
W 1657 wojska księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego, sprzymierzone ze Szwedami spaliły kościół w Kuczynie[14]. W 1677 w jego miejsce wzniesiono nowy, konsekrowany w 1685.
W roku 1793 kościół parafialny, drewniany, pw. Imienia Jezusa i św. Magdaleny, wystawiła Anna z Narzyńskich (1. voto Kuczyńska, 2. voto Zalewska). Świątynia spłonęła w roku 1885.
Obecny kościół murowany w stylu neogotyckim wybudowano w latach 1888-1893 według projektu Jana Hinza, staraniem ks. proboszcza Karola Markowskiego. Konsekrowany w 1912 r. przez biskupa sejneńskiego Antoniego Karasia[13].
W latach 80. XIX w. parafia liczyła 4528 wiernych[9].
W latach 1971–1980 ks. prob. Piotr Łada wyremontował kościół.
4 czerwca 2021 r. do kościoła zostały wprowadzone relikwie Św. Floriana[15].
-kosciol.jpg)
Obiekty zabytkowe[edytuj | edytuj kod]
- zespół kościoła parafialnego, nr rej.:A–280 z 23.03.1987
- cmentarz rzymskokatolicki
- kapliczka murowana, XIX w.[17]
- cmentarz wojenny z I wojny światowej[18].
- Mogiła zbiorowa żołnierzy Wojska Polskiego z 1939 r[19].
Współcześnie[edytuj | edytuj kod]
W latach 1996–1997 zbudowano jaz na rzece Nurzec mający na celu ograniczenie wahań wody w korycie i ruchu rumowiska wleczonego, podniesienie lustra wody gruntowej w dolinie, zwiększenie ilości wód stojących przez napełnienie starorzeczy, produkcję energii elektrycznej[17]. Jaz z mostem i elektrownia zastąpiły istniejący w tym miejscu drewniany most.
Organy użyteczności publicznej[edytuj | edytuj kod]
- Ochotnicza Straż Pożarna, jednostka typu „S” włączona do Krajowego Systemu Ratownictwa Gaśniczego[17] Posiada strażnicę z boksami garażowymi.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 64779
- ↑ Wieś Kuczyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-05], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 632 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b c d e f g h Klukowo - Gminny Portal Internetowy - Kuczyn. [dostęp 2013-01-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-13)].
- ↑ a b T. Jaszczołt, Fundacje kościelne na Podlasiu do końca XV w. [w:] Kościoły a państwo na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim, str. 23 dostępna na stronie: Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej. (2012-11-15).
- ↑ a b c Kuczyn (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 843.
- ↑ W. Wincenciak, Oświata i szkolnictwo północno-wschodniego Mazowsza w latach wojny i okupacji (1939-1945), ŁTN im. Wagów, str. 108,129,163.
- ↑ ks. S. Falkowski, Tak Ojcze, 50 lat kapłaństwa w czasach niełatwych (1940-1990), str. 53
- ↑ W. Jemielity, Podziały administracyjne powiatów wysokomazowieckiego i łapskiego w latach 1919 –1990 z Studia Łomżyńskie, tom VII. Łomża 1996 r. str. 108-109.
- ↑ a b Katalog zabytków sztuki, Województwo łomżyńskie, Pod redakcją M. Kałamajskiej-Saeed, Ciechanowiec, Zambrów, Wysokie Mazowieckie i okolice, PAN Instytut Sztuki, Warszawa 1986, str. 47
- ↑ a b N. D. Tomaszewski, Historia Ciechanowca do roku 1947, Ciechanowiec 2008, str. 62, 83, 91, 145.
- ↑ w24admin, Wprowadzenie relikwii Św. Floriana do kościoła parafialnego w Kuczynie [foto] [online], www.wysokomazowiecki24.pl [dostęp 2021-06-08] (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Klukowo na lata 2005–2013, str. 17,21,33
- ↑ Spis poległych w I wojnie światowej.(2012-11-15).
- ↑ Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. (2012-08-11).